روزنامه خراسان

برچیدن اختلاس‌ها و عمل به وعده‌ها؛ تبلور «غیرت دینی»

نوائیان / حلاجیان – کلیدواژه «غیرت دینی» در بیانات اخیر رهبرانقلاب (ارتباط تصویری با مردم قم؛ 19 دی‌ماه) جایگاهی بسیار ویژه و راهبردی دارد. معظم‌له درباره «غیرت دینی» توضیحاتی ارائه کردند و مصادیق برجسته‌ای را برشمردند. رهبرانقلاب در تعریف این کلید‌واژه، از آمیختگی و ملازمت مفهوم «غیرت دینی» با «بصیرت» و «آگاهی» سخن گفتند و فرمودند: «یک نکته دیگر این است که نقش غیرت دینی مردم را در این قضیّه (قیام 19 دی قم) نبایستی نادیده گرفت. علّت این‌که من روی این تکیه می‌کنم این است که انسان می‌بیند تبلیغ می‌شود و درواقع تلاش فرهنگی وسیعی انجام می‌گیرد برای این‌که چیزهایی که ناشی از غیرت دینی است، به بی‌منطقی و خشونت‌های بی‌منطق متّهم کنند. من می‌خواهم عرض بکنم که نه، قضیّه این‌جور نیست؛ غیرت دینی، در آن‌جایی که خودش را نشان می‌دهد و تأثیرگذار است، همراه با عقلانیّت است؛ و غیرت دینی اساساً ناشی از بصیرت است، که بصیرت یک شعبه‌ای از عقلانیّت است و نشان‌دهنده عمق دین‌داری است و در اغلب موارد این غیرت دینی وقتی شما نگاه می‌کنید، می‌بینید که با عقلانیّت همراه است.»  برای اطلاع بیشتر درباره این مفهوم راهبردی و بررسی بیشتر مصادیق آن، به سراغ دکتر محمدحسین رجبی‌دوانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع)، استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام رفتیم. او در گفت‌وگویی تفصیلی با خراسان، در کنار اشاره به برخی مصادیق در تاریخ اسلام که می‌تواند وجوهی از «غیرت دینی» را در جامعه اسلامی تبیین کند و توضیح دهد، به بررسی گسترده و جزئی مفهوم «غیرت دینی» در عرصه‌هایی مانند مقابله با مفاسد اقتصادی و جلب اعتماد عمومی جامعه پرداخت. آن‌چه درپی می‌آید، مشروح این گفت‌وگوست.   آقای دکتر! از این‌که فرصتی را در اختیار ما قرار دادید،سپاسگزاریم. موضوع این گفت‌وگو، بحث درباره مفهوم «غیرت دینی» و جایگاه و کاربرد آن در مسائل گوناگون جامعه اسلامی است. به عنوان مقدمه اگر نکته‌ای دارید، بفرمایید. پیش از آن‌که بخواهیم به بحث تحلیلی خودمان درباره مفهوم و جایگاه «غیرت دینی» در جامعه اسلامی وارد شویم، خوب است مروری بر بیانات رهبرانقلاب داشته‌ باشیم. ایشان فرموده‌اند که «غیرت دینی»، همراه با عقلانیت و بصیرت، در بزنگاه‌های مختلف باعث نجات کشور شده‌است و به‌عنوان نماد کامل «غیرت دینی»، از حضرت امام(ره) نام برده‌اند که مظهر بزرگ «غیرت دینی» در روزگار ماست. رهبر معظم انقلاب، به وقایع مهم و تاریخ‌سازی اشاره کردند؛ به رویدادهایی مانند نهضت تنباکو، نهضت مشروطه، قیام مسجد گوهرشاد، قیام 30 تیر و قیام 15 خرداد که این نمونه‌های بارز از حرکت‌های عظیم و تاریخ‌ساز، بر مبنای «غیرت دینیِ» علمای بزرگ، شجاع و سیاست‌شناس شکل گرفت و به‌واقع، تهدیدهای به‌وجود آمده را به فرصت تبدیل کرد. نمونه دیگری که مورد تأکید رهبر انقلاب قرار گرفت، واقعه قیام 19 دی‌ماه در قم بود که در آن، مردم مسلمان، اهانت به مقام عظیم مرجعیت را تاب نیاوردند و در اوج خفقان و قدرت رژیم طاغوت و حمایت همه‌جانبه آمریکا از شاه، به‌پا خاستند و زمینه را برای فروپاشی رژیم تا بن‌دندان‌مسلح پهلوی فراهم کردند. این حرکت هم، برخاسته از «غیرت دینی» مردم بود و باعث قطع دست استعمار و استکبار و واژگونی رژیم طاغوت شد.   به نظر می‌رسد که از نظر مصادیق در این عرصه، در تاریخ انقلاب اسلامی، محدودیت و کمبودی نداشته باشیم. همین‌طور است؛ خوشبختانه در تاریخ انقلاب اسلامی، می‌توان مصداق‌های متعددی را یافت که در آن‌ها، همین «غیرت دینی»، اولاً مانع از ضربه‌خوردن نظام و ثانیاً، باعث ناامیدی دشمنان شده‌است. خوب به خاطر دارم که در وقایع سال‌های نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در شرایطی که یک جریان خائن به مردم و آرمان‌های انقلاب، با سرکردگی بنی‌صدر و همکاری منافقین، اصل نظام اسلامی را تهدید کرد، مردم چگونه به میدان آمدند و جوشش «غیرت دینی» در وجودشان، توطئه بسیار خطرناک آن‌ها را درهم شکست. در دوران دفاع مقدس هم چنین بود. فکرش را بکنید، کدام کشوری می‌توانست در برابر آن حجم از دشمنی ایستادگی کند و تاب بیاورد؟ صدام در حمله به سرزمین مقدس ایران، تنها نبود؛ هم آمریکا، هم شوروی و هم اقمار آن‌ها، پشت سر صدام بودند. همه این‌ها می‌خواستند که انقلاب اسلامی نابود شود؛ در واقع صدام، تنها لایه بیرونی این توطئه بزرگ بود؛ اما دیدیم که مردم ما، با مقاومتی برخاسته از «غیرت دینی» دوباره به میدان آمدند و از استقلال کشور و ارزش‌های دینی خودشان دفاع کردند. دلیل اصلی تلاش دشمن برای دورکردن مردم مؤمن ما از این عنصر بسیار حیاتی، همین است.   ثمرات تکیه بر «غیرت دینی» و توجه به آن در جامعه اسلامی چیست؟ ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که «غیرت دینی» به معنای خشونت‌طلبی و بی‌انضباطی نیست. این را رهبر انقلاب هم بارها در بیاناتشان موردتأکید قرار داده‌اند. من اعتقاد دارم که اصولاً طرح این مسئله، یعنی یکی‌انگاشتن «غیرت دینی» با خشونت و بی‌انضباطی، ترفند دشمنان برای خدشه‌دارکردن اعتقادات ماست. «غیرت دینی» عامل اساسی حفظ ارزش‌ها و هنجارهای دینی در جامعه ما محسوب می‌شود و صد البته، تداوم این امر، باعث استقلال و عزت کشور می‌شود. از طرفی، اهتمام مسئولان ما به این مسئله، اسباب افزایش اعتماد عمومی مردم به نظام است. یعنی اگر مسئولان ما به مسئله «غیرت دینی» در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی توجه داشته‌باشند، می‌توانند از سرمایه بزرگی به نام اعتماد عمومی برخوردار باشند. با این حال می‌بینیم، طی سال‌های گذشته، «غیرت دینی» در میان برخی مسئولان ما رنگ باخته‌است؛ همین موضوع، یعنی بی‌غیرتی برخی از مسئولان طی دهه‌های قبل، اسباب آسیب دیدن اعتماد عمومی جامعه را نسبت به نظام فراهم کرد. این مسئله، به‌ویژه در عرصه مفاسد اقتصادی، خودش را بیشتر نشان داده‌است؛ اختلاس‌های گسترده، مفاسد مالی عجیب و غریب و سوءاستفاده از اموال عمومی در قالب حقوق‌های نجومی و مانند آن، در شرایطی که اوضاع اقتصادی کشور به دلیل تحریم‌ها، چندان مساعد نیست و بسیاری از مردم با فقر و تنگدستی دست و پنجه نرم می‌کنند، اسباب بی‌اعتمادی را در بخش‌هایی از جامعه فراهم می‌کند. موضوعی که مسئولان می‌توانستند با تکیه بر «غیرت دینی» خودشان، دربرابر آن ایستادگی کنند. بنابراین، یکی از مسائلی که باید دلسوزان نظام حتماً به آن توجه داشته‌باشند، احیای همین «غیرت دینی» است. موضوعی که رهبرانقلاب به‌طور مستمر به آن اشاره دارند، همین است؛ «غیرت دینی» مسئولان ما، می‌تواند نقش مهمی در احیای اعتماد عمومی ملت به نظام داشته‌باشد؛ گو این‌که هنوز هم قاطبه مردم و به ویژه، اقشار آسیب‌پذیر، به اصل نظام وفادارند و آن‌چه پیش آمده‌است را ناشی از بی‌غیرتی برخی مسئولان در عرصه‌های گوناگون می‌دانند و هنوز هم، مانند سال‌های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اگر احساس کنند خطری نظام و اصول آن را تهدید می‌کند، به میدان می‌آیند و از جان مایه می‌گذارند؛ اما در این بین، بی‌تدبیری و بی‌غیرتی برخی از مسئولان، اسباب شک و تردیدهایی را برای تعدادی از مردم ما فراهم کرده‌است که باید در مسیر جلب دوباره این اعتماد، گام‌های مؤثر برداشت و این مهم، جز با تکیه بر «غیرت دینی» امکان‌پذیر نیست.   «غیرت دینی» چگونه می‌تواند اسباب نزدیکی و همدلی مردم و مسئولان را فراهم کند؟ «غیرت دینی» از عوامل مهمی است که مسئولان را به ارتباط با مردم و پاسخگوبودن به پرسش‌ها و تردیدهای آن‌ها وا می‌دارد. البته، ارتباط با مردم، از داخل اتاق شیشه‌ای و به صورت مجازی ممکن نیست. باید به میان مردم رفت، حرف‌های آن‌ها را شنید و حتی اگر از سر ناراحتی به خاطر کمبودها و مشکلات، ناسزایی هم می‌گویند، باید به جان خرید. باور کنید که این ارتباط مستقیم با مردم که باید آن را برخاسته از «غیرت دینی» بدانیم، نقش مهمی در کاهش دردهای عمومی و افزایش بردباری جامعه دارد. حتی اگر مسئولان، در مواردی، قادر نیستند به سرعت مشکلات را مرتفع کنند، نباید وظیفه مهم شنیدن سخنان مردم را کنار بگذارند. این‌که مسئولی، با سعه صدر در میان مردم حاضر شود، پای صحبت آن‌ها بنشیند و تمام توان خود را برای رفع نیازها و احتیاجات آن‌ها به‌کار بگیرد، عین «غیرت دینی» محسوب می‌شود. پیامبرخدا(ص)، رئیس و رهبر جامعه اسلامی است؛ او فقط نیامده‌است که به امور عبادات فردی مردم برسد؛ قرار است جامعه‌ای که با تعالیم اسلام شکل می‌گیرد، از دردهای گوناگون مردم بکاهد. می‌دانیم که در عصر نبوت و در شهر مدینه، شرایط اقتصادی اصلاً خوب نبود؛ یعنی پیامبر(ص) امکانات مالی مؤثری برای زدودن فقر از سیمای جامعه نداشت و تعداد زیادی از مسلمانان، با فقر بسیار جانکاهی دست به گریبان بودند؛ اما در همان حال، ارتباط مستقیم رسول‌خدا(ص) با مردم، نقش مهمی در افزایش بردباری جامعه و تقویت اخلاق عمومی ایفا می‌کرد. ما در گزارش‌های تاریخی و روایات داریم که افرادی نزد آن حضرت می‌آمدند و عرض نیاز می‌کردند و درباره مشکلات مالی خودشان حرف می‌زدند و در بسیاری از موارد، پیامبرخدا(ص) اصولاً نمی‌توانست مشکلات را، به دلیل فقدان منابع مالی، حل کند؛ اما با صبوری بسیار، پای درد دل آن‌ها می‌نشست و مانند آن‌ها زندگی می‌کرد. این همدردی کلامی و رفتاری، باعث می‌شد که مردم، باوجود دریافت‌نکردن کمک مالی برای رفع نیازهایشان، راضی و خشنود از نزد رسول‌خدا(ص) بازگردند و در روایات داریم که هیچ‌کس، بعد از عرض نیاز خدمت آن حضرت، ناراحت و دلسرد بازنگشت. این مسئله باعث می‌شد که پایگاه اجتماعی پیامبر(ص) قوی و سخنانش نافذ باشد و هنگامی که از مردم برای دفع خطر یا حل مشکلی طلب یاری می‌کرد، همه با جان و دل وارد معرکه می‌شدند.   خب، گاهی پیش می‌آید که مسئولی از سر «غیرت دینی»، وعده‌ای برای رفع مشکلات مردم می‌دهد، اما به دلیل برخورد با موانع، از انجام تعهد بازمی‌ماند. به نظر شما، در این‌گونه مواقع، تکلیف چیست و آیا اصل توجه به مفهوم «غیرت دینی»، چنان‌که اشاره کردید، زیر سوال نمی‌رود؟ به نکته‌ای کلیدی و مهم اشاره کردید. بد نیست در این‌جا به موضوع دیگری هم اشاره کنم که باید آن را مصداق «غیرت دینی» بدانیم و آن، عمل‌کردن به وعده‌هاست. این موضوعی است که رهبرانقلاب هم در بیاناتشان بارها به آن اشاره کرد‌ه‌اند. عمل‌نکردن به وعده‌ها، یکی از دلایل شیوع بی‌اعتمادی در جامعه است و باید به هر شکل ممکن، جلوی آن را گرفت. این‌که مسئولی بیاید و وعده‌ای بدهد، بعد برود و فراموش کند، هم اعتماد مردم را به نظام خدشه‌دار می‌کند و هم نشان‌دهنده بی‌غیرتی آن مسئول و نداشتن «غیرت دینی» است. یکی از اصول مهم اخلاقی و تربیتی در دین ما، عمل به عهد و پیمان است. حال ممکن است گاهی، انجام وعده‌ها، به‌رغم چشم‌انداز امیدوارانه اول کار، با مشکلاتی روبه‌رو شود؛ در این‌جا راهکار پشت سر انداختن آن وعده‌ها و کم‌محلی به خواست مردم نیست. رهبرانقلاب، بارها فرموده‌اند که مسئولان باید در چنین شرایطی، صادقانه با مردم صحبت کنند و دلایل و مشکلاتی را که باعث عدم انجام یک وعده شده‌است، به مردم بگویند تا آن‌ها، دلیل این تأخیر را به درستی دریابند و به مسئولان بدبین نشوند. در این‌جا، عذرخواهی از مردم و تلاش برای رفع موانع، در کنار ارائه گزارش‌های منظم، می‌تواند بهترین راهکار باشد؛ رویکردی که البته آن هم، مصداق «غیرت دینی» است.   درباره موضوع مفاسد اقتصادی و نقش «غیرت دینی» در مقابله با آن‌ها، به نکاتی اشاره کردید. اگر ممکن است به صورت تفصیلی‌تر در این باره توضیح دهید. اشاره کردم که موضوع مبارزه با فساد در جامعه اسلامی چقدر مهم است و نقش «غیرت دینی» در این مبارزه بزرگ، چه میزان می‌تواند مهم باشد. رهبرانقلاب از چند دهه قبل دائماً درباره مبارزه با فساد، به مسئولان تذکر صریح می‌دهند. حتی ستاد مقابله با مفاسد اقتصادی، با ریاست سران سه قوه را تشکیل دادند. ولی متأسفانه، کسی به طور جدی این مطالبه رهبری را موردتوجه قرار نداد. شاید اگر «غیرت دینی» مسئولان کمی بالاتر بود، از کنار این مسئله بسیار مهم و حیاتی، ساده عبور نمی‌کردند. رهبرانقلاب در بیانیه گام دوم هم، از مبارزه با مفاسد اقتصادی، در قالب گسترش عدالت، به عنوان یکی از مباحث مهم و اساسی یاد می‌کنند. تا جایی که به خاطر دارم، یک‌بار هم اشاره کردند که اگر به توصیه‌های ایشان در این عرصه عمل می‌شد، امروز شاهد این حجم از اختلاس و فساد مالی نبودیم. بگذارید بدون تعارف عرض کنم، برای مبارزه با فساد و به ویژه مفاسد اقتصادی، «غیرت دینی» لازم است. مسئولان ما باید با تکیه بر «غیرت دینی» به جنگ غول فساد بروند. مسئله مفاسد اقتصادی نقش بسیار مهمی در فروپاشی جامعه دارد. امیرمؤمنان، امام علی(ع) در سخنان خود، دلیل افزایش نارضایتی مسلمانان از حکومت پیش از آن حضرت و در نتیجه سقوط آن را، شیوع مفاسد اقتصادی می‌داند؛ این‌که دست مسئولان حکومت برای چپاول بیت‌المال باز بود و همین مسئله باعث عدم اعتماد و گسترش روزافزون نارضایتی از حاکمیت شد و درنهایت به آن وقایع تلخ انجامید. باید حواسمان باشد، وقتی مسئله مهم مفاسد اقتصادی توسط مدیران و مسئولان ساده انگاشته شود، کسی با آن به طور جدی برخورد نکند و دغدغه ریشه‌کن‌ کردنش وجود نداشته‌باشد، ممکن است عواقب آن حاکمیت را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این‌که رهبرانقلاب دراین‌باره چنین دغدغه مهمی دارند و جوانان را به میدان مبارزه با مفاسد اقتصادی فرامی‌خوانند، ناشی از آگاهی و بصیرت عمیق ایشان نسبت به این حوزه است. مسئولان ما، باید با چنین مسئله مهمی، از روی «غیرت دینی» برخورد کنند؛ به مبارزه با مفاسد اقتصادی برخیزند و از نخبگان دلسوز و دغدغه‌مند جامعه، برای پیشرفت در این مسیر، راهکارهای عملی و مؤثر بخواهند. در این صورت، ما خواهیم دید که «غیرت دینی» ثمرات بابرکتی برای جامعه اسلامی ما دارد و چگونه می‌تواند با ناکام گذاشتن توطئه‌گران و دشمنان نظام، اسباب افزایش مهم‌ترین سرمایه اجتماعی، یعنی اعتماد عمومی را فراهم کند.   
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اسراييل‌ضربه راهبردي خورده است (اعتماد) افتتاح ابرپروژه سد و نیروگاه ایرانی در سریلانکا (جوان) اخبار ویژه (کيهان) عیارسنجی طرح مالیات بر عایدی سرمایه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
نابودی پدیده و ادامه سکوت تلخ مسئولان! شنیدن، هدیه علم به یاسمین بازهم دریافت خسارت پرواز از جیب مسافر؟! جای خالی کنترل خشم در دعوای مرگبار باباها ضرب الاجل هایی که از رو نمی روند  آمار نگران کننده یک جراحت عمیق بر وجدان عمومی بنزین سوزی خودروها؛ ما 10لیتر، ترکیه 5 لیتر ! ظرفیت های فراوان، آمارهای کم جان! خاندوزی: تسهیلات خرد بدون ضامن تا چند روز دیگر برچیدن اختلاس‌ها و عمل به وعده‌ها؛ تبلور «غیرت دینی» زورگیری از دانش آموزان در مسیر مدرسه! شعله های خفته در ساختمان