سرگردانی سهامداران بازار سرمایه
گروه اقتصاد کلان: از بلاتکلیفی و سرگردانی بازار سرمایه هفته‌ها است که می‌گذارد و در حال حاضر ادامه مذاکرات برجامی به عنوان یک متغیر کلیدی این بازار را متاثر کرده است. در این چارچوب، همزمان با ادامه مذاکرات هسته‌ای در وین، نوسان‌های ناپایدار در بازارها، بیشتر شده است. به‌نظر می‌رسد فعالان بازارها بی‌صبرانه در انتظار تعیین تکلیف مذاکرات هسته‌ای در وین هستند.
به گزارش «تجارت»، توسعه و فراگیری بازار سرمایه در سال‌های اخیر، آن را به یکی از مهم‌ترین موضوعات کشور مطرح کرده که هر یک از تحولات و تصمیمات به خصوص در فضای اقتصادی و سیاسی کشور آثار خود را بر بازار و تک تک آحاد جامعه می‌گذارد.
این روزها شرایط بازار بورس ناخوش‌تر از همیشه در حال از دست دادن کانال‌های صعودی است. موضوعی که سهامداران را با ترس از تکرار تجربه سال ۹۹ به فروش سهام سوق داده است. واقعیت آن است که فضای مبهم مذاکرات از یک‌سو نویدبخش بازگشت برجام است و از سوی دیگر از شرایطی دیگر سخن می‌گوید. در این میان بازارهایی قرارگرفته‌اند که برای هر تغییر و تحولی در انتظار خبری از این مذاکرات هستند.
تمامی بازارهای موازی سرمایه‌گذاری، به محض جدی‌شدن توافقات سیاسی، با اصلاح قیمتی مواجه میشوند، اما در میان‌‌‌مدت، مسیر هر بازار از دیگری متمایز خواهد شد. در واقع، واکنش هر صنعت و حتی هر شرکت نسبت به مذاکرات برجام متفاوت خواهد بود و در کوتاهمدت، به دلیل کاهش نرخ ارز، سود هر سهم شرکتهای صادرات‌‌‌محور ممکن است کاهش یابد. با این حال، در صورت گشایش سیاسی در مذاکرات برجام، میزان تولید و فروش شرکتها به‌‌‌مرور زمان دستخوش تغییر خواهد شد و هزینه تولید هر واحد کالای ساخته‌‌‌شده و هزینه صادرات و نقل‌‌‌و‌‌‌انتقال پول کاهش خواهد یافت.
واکنش بازارها در دوره‌های گذشته نشان می‌دهد؛ بازارها به روند پیگیری پرونده هسته‌ای ایران حساسیت زیادی دارند و فعالان اغلب بازارها اعم از سهام، طلا، ارز، مسکن و خودرو هر نوع تحولی را در این پرونده به دقت رصد می‌کنند. در چنین شرایطی نمودارهای مربوط به نوسان قیمت‌ها در بازارهای گوناگون نشان می‌دهد؛ واکنش بازارها به تحولات پرونده هسته‌ای ظرف چند هفته گذشته و همزمان با آغاز مذاکرات هسته‌ای در وین بیشتر شده است، به‌طوری که قیمت دلار از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای شروع به رشد کرده است
به اعتقاد کارشناسان برجام در صورت احیا نتایج مثبتی بر بازار سرمایه خواهد گذاشت؛ اما آثار واقعی مذاکرات در بلندمدت ظاهر می‌شود. یعنی زمانی که اقتصاد کشور از تمامی زمینه‌های بالقوه توافق و آثار کامل آن بهره‌مند شود. در صورت انتشار اخبار امیدوار کننده از نتایج مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها، می‌توان شاهد اثرات روانی آن در بازه کوتاه مدت در بازارهایی مانند ارز و بازار سرمایه بود. وضعیت بازار سرمایه و بازدهی آن به وضعیت سایر بازارهای موازی نیز بستگی دارد.
کاهش هزینه نقل‌‌‌و‌‌‌انتقال پول، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه بازارهای مولد، از مهم‌ترین رویدادهای دوران پساتحریم خواهد بود که می‌تواند اثرات متفاوتی بر صنایع مختلف داشته باشد. تجارب سال‌های اخیر نشان داده است که در صورت رخداد اتفاقات بسیار مثبت یا بسیار منفی، احتمال وقوع حرکات توده‌وار در بین سهامداران بسیار زیاد خواهد بود و نمی‌توان به‌درستی صنایع پیشرو را از سایرین جدا کرد، اما باید صنایعی را که با احتمال بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران خواهند بود، جدی‌‌‌تر زیر نظر داشت.
بسیاری از کارشناسان معتقدند: مهم‌ترین اثر توافق هسته‌ای بر بازار ارز قابل اندازه‌گیری است، زیرا به سرعت بر این بازار تأثیر می‌گذارد و به‌دنبال آن بر سایر بازارها هم تأثیر می‌گذارد. فعالان بازار و اقتصاددانان انتظار دارند با انجام توافق هسته‌ای در وین، اولا ارزهای بلوکه شده ایران درسایرکشورها که رقم آن بیش از ۵۰میلیارد دلار برآورد می‌شود، آزاد شود. دوم اینکه مقدار فروش نفت و سطح روابط تجاری ایران با سایر کشورها افزایش یابد و این امر به افزایش درآمدهای ارزی منجر شود که این اتفاق مستقیما بر بازار سهام تاثیرگذار است.
به اعتقاد گروه دیگری از کارشناسان، لغو تحریم‌ها می‌تواند تاثیرات زیادی بر روند بازار سرمایه داشته باشد و این روزها که اخبار پیرامون احیای برجام قوت گرفته، پیش‌بینی‌‌‌های گوناگونی در خصوص تاثیرات آن اعلام می‌شود و برخی از فعالان بازار معتقدند در صورت تحقق برجام با توجه به کاهش انتظارات تورمی و احتمال افت نرخ دلار، بازارهای مالی وارد رکود میشوند و بورس نیز افت محسوسی خواهد داشت.
اما برای بررسی اثر برجام بر بورس باید به چند نکته توجه ویژه کرد. نکته اول اینکه از زمان اعمال تحریم‌ها، دسترسی شرکتهای ایرانی به تکنولوژی روز کاهش یافته، نقل و انتقال ارزی شرکتها به سختی انجام می‌شود و هزینههای مبادلات افزایش یافته است. همچنین تامین مالی و سرمایه‌گذار خارجی در طرح‌های توسعه‌ای شرکتها که اجرای آن منجر به رشد مقدار تولید می‌شود به دلیل محدودیت‌ها، کاهش چشم‌گیری داشته است.
ادامه این روند در بلندمدت آثاری بسیار نامطلوب بر عملیات و حتی بقای شرکتها خواهد داشت. لذا رفع محدودیت‌ها به واسطه توافق می‌تواند در وهله اول چشم‌انداز روشنی از سود عملیاتی شرکت به سرمایه‌گذاران مخابره کند.
اما یکی از دلایل رکود بورس، فشارهای دولت است که با توجه به کسری بودجه و فشار به بانک مرکزی برای تامین این کسری، می‌توان امیدوار بود با افزایش درآمد نفتی، فشارهای بازار سرمایه کاهش یابد. همچنین آزادسازی منابع مسدود شده مالی در کنار درآمد حاصل از فروش نفت به تقویت منابع ارزی در میانجامد وهمچنین در صورت ایجاد گشایشهای سیاسی، می‌توان شاهد کاهش هزینههای تولید و افزایش میزان فروش شرکتها بود که حتی در صورت افت نرخ فروش، کمیت فروش می‌تواند سودسازی صنایع صادراتی را افزایش داده و اتفاقی مثبت در صورت‌های مالی این شرکتها رقم بزند. از سوی دیگر، صنایع ریالی در صورت تحقق برجام با اتفاقات مثبتی همراه خواهد بود. این تصور ایجاد می‌شود که در صورت افزایش عرضه، نرخ دلار کاهش و تاثیر منفی آن بر بورس کمتر شود. به طور کلی در صورت توافق و کاهش کوتاهمدت قیمت دلار ، سهامی مورد توجه قرار خواهند گرفت که نسبت به قیمت ، سود قابل توجه‌ای داشته و سود بیشتری هم توزیع می‌کنند. این شرکتها می‌توانند در بازارهایی که هیجان و ریسک کمتری دارند ، بیشتر مورد توجه قرار گیرند.
البته عده‌ای معتقدند بورس در بدترین وضعیت خود است و مذاکرات هر طور که پیش برود، وضعیت بازار سهام از این بدتر نمی‌شود. در مقابل عده‌ای به نتیجه نرسیدن مذاکرات را مساوی با افزایش انتظارات تورمی و در نتیجه رشد بورس می‌دانند.
در هر صورت اگر دولت و تیم مذاکره کننده به نتیجه‌ای مثبت دست پیدا کنند به طور حتم شاهد آثار مثبت آن در پیش‌بینی پذیری اقتصاد خواهیم بود. صنایع صادرات محور و صنایعی مانند؛ فلزات اساسی و پتروشیمی، در بلندمدت از گشایشهای اقتصادی منتفع خواهند شد. اگر تحریم‌ها برداشته شود بر جذابیت برخی صنایع افزوده می‌شود و فروش صنایعی چون خودروسازی و بانکداری افزایش می‌یابد. همچنین هزینه مبادلات این صنایع نیز کاهش می‌یابد که هردو به افزایش سودآوری در شرکتها میانجامد. با رفع تحریم‌ها، ریسک سیستماتیک بازار کاهش می‌یابد، در چنین شرایطی ارزش سهام در بازار سرمایه افزایش پیدا می‌کند؛ البته در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار ریزش دلار را به‌دلیل استمرار تورم ۲رقمی در بلندمدت داشت، هرچند که ممکن است به‌طور هیجانی با نوساناتی روبه‌رو شود.
