2 طرح تامین آب مشهد؛ سراب یا واقعیت؟

 اگرچه تأمین آب کلان‌شهر مشهد از حوضه‌های شمالی یعنی یال شمالی هزار مسجد که تا 40 روز آینده وارد فاز اجرایی می‌شود و آمودریای تاجیکستان، که در سطح ملی در حال پیگیری است، مورد تأکید متولیان آب استان است اما کارشناسان این حوزه ضمن نیم‌نگاه به طرح هزار مسجد انتقال آب از آمودریا را فاجعه‌آمیز می‌دانند. به گزارش خراسان رضوی، طرح‌های تأمین آب از فرا حوضه برای دشت‌های تشنه استان راهبردی بلندمدت است و نمی‌توان به این طرح‌ها به‌عنوان راه‌حل فعلی و کلی بحران آب کلان‌شهر مشهد و استان نگاه کرد اما با در نظر گرفتن رشد جمعیت و مهاجرت بیش‌ازپیش به شهرها در استان و خالی شدن روستاها از یک‌سو و پیش‌بینی کسری آب برای مشهد در افق 1420 نمی‌توان صرف مدیریت مصرف آب، مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز و پروژه‌هایی از این قبیل که از واجبات هستند، کسری مخزن 1.2 میلیارد مکعبی منابع زیرزمینی دشت‌های استان را آن‌هم با پیشروی خشکسالی ها در کشور مدیریت کرد. هرچند وابسته کردن آب و حیات آبی کشور به حوضه‌های خارج از کشور ریسک بالایی در منطق هیدروپلیتیکی برای کشور و استان دارد. به‌طور کلی چهار طرح کلان برای تأمین آب مشهد و استان خراسان رضوی طی دو دهه اخیر مطرح ‌شده است که عبارت‌اند از :طرح انتقال آب از دریای عمان، انتقال آب از خلیج‌فارس، انتقال آب از یال شمالی هزار مسجد و یک طرح انتقال آب از آمودریا. در گزارش پیشین با عنوان "عمان برای سیستان خلیج‌فارس برای خراسان" به طرح‌های انتقال آب از خلیج‌فارس که به‌عنوان طرح جایگزین تأمین آب استان از دریای عمان طرح و مصوب شده است پرداختیم. در گزارش پیش رو علاوه بر بررسی آخرین وضعیت دو طرح دیگر تأمین آب مشهد یعنی انتقال آب از هزار مسجد و آمودریا، نظرات کارشناسان حوزه آب استان در خصوص طرح‌های انتقال آب به استان را جویا خواهیم شد. طرح انتقال آب هزار مسجد به مشهد انتقال آب از کوه‌های هزار مسجد یکی دیگر از طرح‌های تأمین آب مشهد است که سابقه آن به حدود دو دهه می‌رسد و در سال 92 مطالعات این طرح انجام شد و در سال 96 دولت مصوباتی برای آن داشت اما به دلیل برخی اختلافات درباره برآورد انجام ‌شده به خصوص حجم آب قابل تخصیص، این طرح در سال های 98 و 99 مورد بازنگری قرار گرفت. طبق ادعای مدیران آب منطقه‌ای استان حقابه ایران از ارتفاعات هزار مسجد سالیانه 110 میلیون مترمکعب است که هر سال نیمی  از این حقابه از کشور خارج می‌شود این حجم آب معادل مصارف سالیانه «آب شرب» شهروندان مشهدی است. در سال 97  بنا بود بر اساس هشت ریز پروژه آب از کوه‌های هزار مسجد به مشهد منتقل شود اما به دلیل نبود اعتبارات و برخی مخالفت‌ها این طرح مسکوت ماند. در سال 99 طبق توافقی که بین شرکت آب منطقه‌ای استان، آبفای مشهد با سرمایه‌گذار بخش خصوصی انجام شد بنا شد، سرمایه‌گذار ایجاد تأسیسات تصفیه‌خانه‌های مشهد برای انتقال آب از هزار مسجد به این شهر نیز سرمایه‌گذاری و این طرح را عملیاتی کند. شهریور امسال بود که مدیر عامل آب منطقه‌ای از اجرای طرح انتقال آب هزار مسجد توسط بخش خصوصی خبر داد که بر مبنای آن، قرار است پساب مشهد به میزان 35 میلیون متر مکعب به مدت 25 سال در اختیار پیمانکار بخش خصوصی قرار گیرد و پیمانکار در قبال آن تصفیه‌خانه برای پساب مشهد ایجاد و بخش اول طرح انتقال آب هزار مسجد و یک طرح دیگر را اجرایی کند. بخش اول این پروژه  قرار است از قره تیکان به چهچهه و سپس به مشهد اجرایی شود و مازاد آب منطقه را به شهر مشهد بیاورد اما این که چه میزان آب قرار است به مشهد بیاید بستگی به شرایط آبی و میزان مازاد آب دارد. سهم حقابه کشاورزان منطقه از این سدها 4.5 میلیون متر مکعب است و مازاد آن به مشهد منتقل خواهد شد. این طرح قرار است از سدهای قره تیکان و چهچهه به مشهد اجرایی شود که مسیر آن حدود 120 کیلومتر است و در چهار  ایستگاه پمپاژ به‌وسیله خط لوله آب مشهد منتقل می‌شود اما هنوز عملیات اجرایی طرح شروع نشده است. مدت‌زمان اجرای این طرح سه سال است و پیمانکار قرار است در چارچوب اجرای مفاد قرارداد واگذاری پساب شهر مشهد بخش اول پروژه انتقال آب هزار مسجد به مشهد را با هزینه کردی حدود 2300 میلیارد تومان عملیاتی کند. کلنگ عملیات اجرایی هزار مسجد 40 روز دیگر با 4500 میلیارد اعتبار معاون طرح و توسعه آب منطقه‌ای استان به‌عنوان متولی این طرح در گفت وگو با خراسان رضوی درباره آخرین وضعیت عملیات اجرایی انتقال آب هزار مسجد به مشهد اظهار می کند: قرارداد این طرح با سرمایه‌گذار بخش خصوصی امضا و ابلاغ ‌شده و دوره پیشبرد این طرح نیز انجام‌ شده است. امیدواریم تا 30 یا 40 روز آینده کلنگ عملیات اجرایی طرح به زمین بخورد. حسین علیمیرزایی می‌گوید: عملیات اجرایی این طرح یک خط از سد چهچهه به سد دوستی است، یک خط در غرب مشهد به طول 60 کیلومتر، احداث یک تصفیه‌خانه و خط انتقال از بند گلستان نیز جزو عملیات اجرایی این طرح است که تا 40 روز آینده آغاز خواهد شد که درمجموع 4500 میلیارد تومان اعتبار این عملیات است که توسط بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شده است. از آمودریا تا مشهد انتقال آب از خارج کشور نیز یکی دیگر از طرح‌های تأمین آب مشهد است، از ابتدای دهه 90 این موضوع توسط مدیران آب منطقه‌ای استان مطرح ‌شده بود اما همیشه در حد اظهارنظر و طرح ایده مانده بود. یکی از این ایده‌ها انتقال آب از کشورهای افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان است. خبرگزاری رسمی دولت ایران در سال 94 طی گزارشی درباره انتقال آب از تاجیکستان به شرق کشور آورده بود؛ طرح انتقال خط لوله آب در سال 2007 میلادی در سفر رئیس‌جمهور وقت ایران به تاجیکستان در ملاقات با همتای تاجیک اش «امامعلی رحمان» مطرح شد و اولین سند به امضا رسید. آن زمان از جزئیات این همکاری خبری منتشر نشد. اولین جزئیات این طرح اواخر ماه می سال 2012 در جلسه دهم کمیسیون دولتی اقتصاد و تجارت تاجیکستان و ایران آشکار شد و سند انتقال آب دریاچه سریز تاجیکستان به خراسان ایران عملاً به جریان افتاد. آن زمان ایران پیشنهاد کرد که در قبال انتقال آب این دریاچه به تاجیکستان نفت ،گاز یا پول پرداخت کند و بر همین اساس، ایران متعهد شد یک لوله آب در مسیر 600 کیلومتری از بدخشان تاجیکستان تا خراسان ایران نصب کند.بر اساس آن قرارداد باید تا شروع سال 2013 روزانه یک میلیارد مترمکعب آب آشامیدنی به ایران منتقل می‌شد که این کار هنوز محقق نشده است. تاجیکستان یکی از کشورهای صاحب‌مقام در منابع و ذخایر آب در منطقه و جهان است. این کشور هشت ‌میلیون ‌نفری با 143 هزار کیلومترمربع مساحت، 64 درصد منابع آبی آسیای مرکزی را در اختیار دارد و در جهان نیز از این نظر دارای جایگاه ششم است. دریاچه آب شیرین عمیق جهان موسوم به «آب‌بند سریز» تاجیکستان با 56 کیلومترمربع مساحت و با ژرفای حدود 500 متر خود به‌تنهایی قادر به تأمین آب شرب و انرژی برق آسیای میانه و خاورمیانه است. «اوریپوف» یک مقام وزارت نیرو در تاجیکستان نیز گفته است که طرح انتقال آب به ایران به 10 سال قبل بازمی‌گردد و این کشور از سال 2012 در حال مذاکره با مسئولان ایرانی درباره انتقال آب بوده است. " از ابتدای  امسال با تشدید بحران آب استان مجدد زمزمه‌های غیررسمی از مذاکرات برای انتقال آب از تاجیکستان به ایران و تأمین آب مشهد مطرح شد. دی‌ماه امسال خبرگزاری فارس در خبری مدعی شد   مدیر عامل آب منطقه‌ای استان جزئیات طرح انتقال آب از تاجیکستان به مشهد را اعلام کرده است. در این خبر آمده است محمد  علایی در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس ضمن اشاره به مسئله واردات آب از کشورهای همسایه اظهار کرد: مذاکرات بسیار خوبی در مسئله واردات آب با اولویت کشورهای شمال شرق کشور در جریان است.مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با تشریح این موضوع که هم‌اکنون مذاکرات با کشور تاجیکستان در جریان است، گفت: طرح‌هایی در مقیاس واردات آب از کشور همسایه مادامی‌که تایید کلی مقامات در بالاترین سطح را نداشته باشد، قابل‌اجرا نیست.  وی ادامه داد: مطالعاتی در زمینه واردات آب از کشورهای شمال شرق کشور انجام و فاصله ما تا نزدیک‌ترین نقطه بهینه هم تعیین ‌شده است اما پیگیری این موضوع به هماهنگی کامل بین پنج کشور در بالاترین سطح نیاز دارد.  علایی با اشاره به این‌که منبع آبی که قرار است به ایران انتقال پیدا کند میان پنج کشور مشترک است، گفت: منابع آبی مطالعه مرتبط با حوضه آبریز آمودریاست و باید در گام اول یک موافقت کلی میان کشورها برقرار شود. مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ضمن ابراز امیدواری به روند مذاکرات مسئله واردات آب تأکید کرد: مذاکرات ما در قالب قراردادهای واردات آب از کشورهای شمال شرق کشور، در بازه 100 میلیون متر مکعب تا یک میلیارد مترمکعب برای ورود به کشور است. هرچند مدیر عامل آب منطقه ای حاضر نشد درباره این طرح توضیحاتی ارائه کند اما آن چه مسلم است بعد نشست‌های برگزار شده در حاشیه اجلاس اکو بین رؤسای جمهور ایران و ترکمنستان و همچنین تاجیکستان که بنا بر اذعان کارشناسان خروجی این نشست‌ها بهبود روابط بین کشورهای آسیای مرکزی به خصوص ترکمنستان به‌عنوان دروازه ایران به این منطقه جغرافیایی بدون شک طی هفته‌های آینده جزئیاتی از طرح‌های تأمین آب مشهد از کشورهای حوزه شمال شرق ایران خواهیم شنید. انتقال آب یعنی تقاضای جدید اما کارشناسان حوزه آب استان چه نظری درباره طرح‌های انتقال آب از فرا حوضه به استان دارند. مدیر پژوهشکده محیط خشک دانشگاه آزاد اسلامی مشهد یکی از مخالفان جدی انتقال آب است. «عباسعلی قزل سوفلو» در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار می کند: تا زمانی که آب ارزان است مدیریت آب غیرممکن است و انتقال آب و عرضه آب جدید یعنی ایجاد تقاضای جدید و با انتقال آب از فرا حوضه مشکل حل نخواهد شد. طرح انتقال آب آمودریا فاجعه است این کارشناس حوزه آب درباره طرح‌های انتقال آب به مشهد می‌گوید: انتقال آب از تاجیکستان و آمودریا توهین به کارشناسان آب کشور است. این طرح فاجعه است و شدنی نیست. آمودریا کانون تنش آبی است چگونه می‌خواهند از این کانون هزاران کیلومتر آب را به کشور منتقل کنند؟ چگونه می‌خواهند از آن محافظت کنند؟ گفته می‌شود که آب را رهاسازی کنند و از سد دوستی برداشت کنیم. چگونه می‌خواهند مسیر چند هزار کیلومتری آب رهاسازی شده را تأمین کنند تا کسی از این آب استفاده نکند؟ آن را منحرف نکند؟ این طرح شدنی نیست و ما باید برای مدیریت آب از شمال شرق با کشور افغانستان مذاکره کنیم نه این که با طرح‌های عجیب بگوییم می‌خواهیم آب را از آمودریا به مشهد بیاوریم. وی درباره طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس می‌گوید: هزینه اجرایی این طرح‌ها بسیار بالاست و درنتیجه قیمت تمام‌شده آب به بیش از 3 یورو در هر مترمکعب خواهد رسید. همین الان که صنایع با آب یارانه‌ای قادر به بهینه‌سازی تولید خود نیستند چگونه می‌خواهند با آب 100 هزار تومانی این کار را بکنند؟ برای انتقال آب دریای عمان به مشهد به انرژی معادل دو نیروگاه توس نیاز است از کجا و چگونه این انرژی تأمین می‌شود؟ بنده مخالف طرح توسعه سواحل مکران نیستم، باید جمعیت میلیونی در این سواحل مستقر کرد اما نهایت عمل انتقال آب شیرین سازی شده نباید بیش از 200 کیلومتر باشد زیرا از توجیه اقتصادی خارج می‌شود. شاید هزارمسجد مدیر پژوهشکده محیط خشک دانشگاه آزاد اسلامی مشهد درباره انتقال آب از هزار مسجد به مشهد می‌گوید: به اعتقاد بنده بعد از مدیریت آب، بازچرخانی پساب، توسعه فرهنگ استفاده از آب و بسیاری طرح‌ها که به مدیریت آب موجود مرتبط است می‌توان آب را از یال جنوبی هزار مسجد آن‌هم به دلیل این که این آب از کشور خارج می‌شود به مشهد انتقال داد اما این انتقال نباید بیش از 30 میلیون مترمکعب در سال آن‌ هم با رعایت پروتکل‌های مرزی و نیاز منطقه انجام شود زیرا این آب در فاصله کمتر از 200 کیلومتری مشهد است. انتقال آب از خارج کشور  هیچ مبنای عقلایی ندارد طباطبایی، پژوهشگر حوزه آب و عضو سمن ناجیان آب نیز درباره انتقال آب از فرا حوضه به مشهد می‌گوید: در کل انتقال آب از فواصل دور دارای تبعات منفی زیادی است. به‌ویژه انتقال آب  از یک حوضه آبریز داخل کشور به حوضه دیگر ، به‌شدت مشکل‌آفرین است. به عنوان مثال ما زمانی با افغانستانی ها معاهداتی درباره آب‌های ورودی به شرق کشور داشته‌ایم که هم‌اکنون این معاهدات زیر پا گذاشته‌شده است. درخصوص ترکمنستان و تاجیکستان و... در سال‌های اخیر هیچ‌گاه روابط حسنه قابل اتکایی برقرار نبوده است و برای مثال چه در بحث سواپ گاز و نفت و چه در بحث خرید گاز ، چه بحث ترانزیت کالا و ... اتکای به این کشورها همواره برای ایران و آن‌ها چالش‌های اقتصادی و امنیتی داشته است. در موضوع برداشت از سد دوستی هم‌اکنون با مشکلات درگیر هستیم. پس درمجموع انتقال آب از خارج از کشور ، هیچ مبنای عقلانی ندارد . ابهام در طرح انتقال آب هزار مسجد این فعال حوزه آب استان درباره طرح انتقال آب از هزار مسجد به مشهد می‌گوید: درباره انتقال آب از هزار مسجد دو واقعیت  کتمان ناپذیر وجود دارد که متأسفانه مشاور و کارفرما و سرمایه‌گذار پروژه ، کتمان می‌کنند. اول این‌که حجم آبی که می‌توان به مشهد منتقل کرد بسیار کم است شاید کمتر از ۵-۶ درصد نیاز آب شرب مشهد . دوم این‌که قیمت تمام‌شده انتقال این آب بسیار گران‌تر از گزینه‌های جایگزین است. طباطبایی انتقال آب از دریای عمان را نیز غیر کارشناسانه ارزیابی می‌کند و معتقد است که آب در محدوده مشهد به‌اندازه وجود دارد . چه باید کرد؟  وی اولویت‌های حل بحران آب شرب مشهد را این‌گونه تشریح می‌کند: ۱-گرفتن تمام چاه‌های آب شهرداری و انتقال آن‌ها به شرب مشهد ۲- برگشت دادن آب سد کارده به شرب مشهد ۳- تبلیغات شدید برای مدیریت مصرف آب خانگی سرانه مصرف خانگی مشهد را تا ۲۰۰ لیتر در روز بیان می‌کنند. درحقیقت ۵۰ تا ۶۰ لیتر در روز برای حفظ بهداشت کافی است! باقی مانده را برای رفاه می‌خواهیم، باید پول رفاه را بدهیم۴- افزایش قیمت آب تا هزینه تمام‌شده برای مشترکین با مصرف بیش از الگوی تعیین‌شده ( مقدار سرانه حداقل نیازهای بهداشتی ) وی ادامه می‌دهد: در مقابل باید فضای سبز با فاضلاب تصفیه‌شده آبیاری شود. کشاورزی را هم باید با فاضلاب تصفیه‌ شده انجام داد . این کارشناس بازچرخانی آب ‌گریزی به آمار آب مشهد می‌زند و می‌گوید: در دشت مشهد حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب در سال آب زیرزمینی را می‌توان بدون آسیب زدن به سفره برداشت کرد. نیاز فعلی شرب مشهد زیر ۲۵۰ میلیون است. در آینده هم می‌توان حتی تمام ۶۵۰ میلیون را به شرب مشهد اختصاص داد که حداقل ۸۰ تا ۹۰ درصد آن تبدیل به فاضلاب می‌شود که با تصفیه کامل قابل‌مصرف در کشاورزی ، فضای سبز و صنعت خواهد بود. مصرف فاضلاب تصفیه‌شده حتی در شرب امکان‌پذیر است . فقط نیاز به تصفیه بیشتر دارد.همه هزینه این مجموعه اقدامات ، حتی به 20 درصد هزینه انتقال آب از دریای عمان یا خلیج‌فارس نمی‌رسد. "سرابی به نام انتقال آب به کلان‌شهر مشهد" ناصر خلقی محقق حوزه آب درباره طرح های انتقال آب از فراحوضه به مشهد می گوید : سال‌هاست که از  اعلام نظر تأمین بخشی از آب شرب کلان‌شهر مشهد از طریق انتقال آب از دریا توسط مقامات وزارت نیرو و مقامات دولتی می‌گذرد.پروژه‌هایی که همواره مخالفان بسیار جدی در عرصه‌های مختلف تخصصی ،اقتصاددانان و سمن‌ها داشته است. طرح این انتقال تاکنون در چهار پروژه پیشنهاد شده است .شایان ذکر است که در عملیاتی ساختن این پروژه‌ها تاکنون راه‌ها طی شده و بحث  همزمان همه این راه‌ها خود از مبانی مهم نقدی است که دولت‌ها هنوز تصمیم قطعی برای این که کدام طرح اجرایی شود ندارند.  این پروژه‌ها شامل شیرین سازی و انتقال از دریای عمان،شیرین سازی و انتقال از خلیج‌فارس،انتقال از آمودریای کشور تاجیکستان و انتقال از ارتفاعات هزار مسجد است. انتقال آب از آمودریا :  در زبان مردم تاجیکستان به رود ،دریا گفته می‌شود و درواقع انتقال آب از رود آمو مدنظر است.این رود پرآب‌ترین رود آسیای میانه محسوب می‌ شود.آمودریا  در مقطعی به دریای کاسپی می‌ریخته و بعدها مسیر آن تغییر  کرده است و با پیوستن به سیر دریا(رود جیحون) به دریاچه آرال می‌ریزد .اگرچه هم اکنون مسیر اصلی رود به‌طرف دریاچه آرال است و تمامی آب آن در طول مسیر و با کانال کشی‌هایی که برای کشاورزی صورت می‌گیرد بسیار کم آب‌شده است . به‌طور کلی در این پروژه  سه گزینه برای انتقال در نظر گرفته‌ شده است.در گزینه اول با تأمین آب در منطقه‌ای به نام رودخانه پنج‌در مرز کشورهای تاجیکستان و افغانستان می توان  با انتقال ۹۰۰ کیلومتر تا شهر مرزی تایباد در شرق استان خراسان رضوی یک میلیارد مترمکعب آب به ایران وارد کرد.در گزینه دوم انتقال آب به‌وسیله احداث سدی روی رودخانه مرغاب در افغانستان حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به ایران وارد می‌شود.سومین گزینه تأمین و انتقال از طریق کشور ترکمنستان و کانال قره قوم است .البته شایان ذکر است که در تمام گزینه‌ها محل دریافت آب در ایران‌شهر تایباد است که با ۵۰۰ کیلومتر خط لوله تا تایباد می‌توان یک میلیارد مترمکعب آب آمودریا را از طریق کانال قره قوم به کشور متصل ساخت. البته اگر ایستگاه پمپاژی روی کانال قره قوم طراحی شود مسیر کانال در قسمتی از مرز تا سرخس که حدود ۶۰ کیلومتر است مسیر بهتری است. شایان ‌ذکر است که شرکتی به نام "شمیم کوثر رضا" که از نمایندگان ادواری مجلس شورای اسلامی است ،تأمین و جذب اعتبارات و توجیه طرح طی جلسات و نیز دعوت از پنج شرکت مهندسی مشاور برای انجام مطالعات را صورت می دهند.همان ایراداتی را که بر پروژه‌های انتقال آب و شیرین سازی از عمان و خلیج‌فارس وارد می‌کنند به‌طور طبیعی بر این پروژه هم صدق می‌کند .اگرچه مشکلات این طرح حتی از پروژه‌های عمان و خلیج‌فارس به دلایل زیر بیشتر است: اول این که برخلاف  انتقال آب عمان و خلیج‌فارس که مربوط به مرزهای داخلی ایران است این جا یا ما با ترکمنستان و تاجیکستان  یا با تاجیکستان و افغانستان مشکلات هیدروپولیتیکی خواهیم  داشت و این عرصه به رغم تمام توافقنامه‌ها و قراردادها  یک عرصه‌ کاملاً شکننده سیاسی است و نمی‌توان میلیاردها یورو را خرج پروژه‌ای  کرد که اختیار انتقال آب در دست دولت شما نباشد.افغانستان به‌ویژه ثابت کرده که  در بحث حقابه هیرمند تاکنون کشور باثباتی از نظر هیدروپولیتیکی نبوده است. دوم این که نمی‌توان  مشکلات زیست‌محیطی به وجود آمده برای کشوری چون تاجیکستان را در آینده   با ذکر جمله "به خودشان مربوط" است فراموش  کرد و مسئله را تا این حد تقلیل داد.    انتقال آب از ارتفاعات هزار مسجد : یکی دیگر از راه‌های انتقال آب برای تأمین آب شرب شهر مشهد انتقال آب از ارتفاعات شمالی شهر مشهد و هزار مسجد است.شهر مشهد تا حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب شرب خود را از طریق بیش از ۶۰۰ حلقه چاه،سدهای طرق،کارده،ارداک و دوستی تأمین می‌ کند .هدف از این طرح نهایتاً انتقال آب ۴۰تا ۵۰ میلیون مترمکعب است .ایرادات بسیار مهمی که به این طرح وارد می شود عبارت‌اند از: انتقال بین حوضه‌ای بودن  که از نظر مشکلاتی که برای روستاها و محیط‌زیست هزار مسجد  ایجاد می کند همواره جای بحث دارد.- نداشتن پیوست و مجوز زیست‌محیطی از طرف سازمان محیط‌زیست خراسان رضوی- در شرایطی که در بسیاری از روستاهای هزار مسجد مشکلات فراوان در تأمین آب شرب وجود دارد تا چه حد می‌تواند انتقال آب به  شهر مشهد توجیه داشته باشد؟ - شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی و آبفای شهر مشهد تا چه حد در جلوگیری از تلفات آب در سیستم های انتقال آب شهری موفق بوده‌اند؟آیا خود این در سرجمع میلیون‌ها مترمکعب صرفه‌جویی محسوب نمی‌ شود؟-شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی تا چه حد در اجرای طرح تعادل بخشی در دشت‌های خراسان رضوی و به‌ویژه مشهد موفق بوده که نیاز به انتقال چنین آبی است؟- تاکنون وزارت نیرو در جلب موافقت مردم بومی منطقه هزار مسجد و کلات نادری و نمایندگان مجلس و شوراهای اسلامی روستاها ناموفق بوده است .در این شرایط که مردم بومی رضایتی برای این کار ندارند تصمیم به انتقال آبی چنین گران‌قیمت دارند؟- موارد ذکر شده همه در شرایطی است که ما در یک تورم درازمدت و با انحراف معیار قابل توجهی از متوسط بارندگی‌های درازمدت مواجه نباشیم حال‌آن که ۱۶ ماه است که کشور و از جمله منطقه هزار مسجد با کاهش شدید بارندگی‌ها و خشکسالی روبه روست. مشاهدات صحرایی و میدانی نشان می‌دهد که دیگر رودخانه‌هایی مانند چهچهه و باباشمل آب زیادی ندارند. نتیجه‌گیری: "تنها راه ماندگار برای تأمین آب دشت‌های کشور که با کسری مخازن فراوان روبه رو هستند اجرای دقیق و صرف اعتبارات مکفی برای مطالعات و اجرای پروژه ملی تعادل بخشی است در غیر این صورت ما برخلاف تمامی موازین آمایش سرزمین و پایداری و تعادل متداوم گام نهاده‌ایم .علاوه بر این که با صرف میلیاردها تومان باعث افزایش میزان درخواست برای مصارف در نواحی مقصد می‌شویم. "