در جست وجوی نشاط اجتماعی

مصطفی عبدالهی – زاویه تقریبا همان زاویه بود؛ مهدی طارمی با کات داخل پا، توپ را به سمت راست خود و سمت چپ فهد طالب، دروازه‌بان تیم عراق زد و با گلش ما را به جام جهانی 2022 قطر رساند؛ شبیه گلی که 23 سال قبل، خداداد عزیزی به مارک بوسنیچ استرالیایی زده بود تا نام ایران در فهرست تیم‌های جام جهانی 1998 فرانسه قرار بگیرد. این، تنها شباهت دو بازی نبود و دو نوستالژی دیگر هم وجود داشت؛ یکی حضور امیر عابدزاده درون دروازه ایران و رفت و برگشت‌های دوربین روی صورت او و پدرش احمدرضا، و دیگری تیم داوری بازی که اهل استرالیا بودند و ما را به یاد ملبورن و صعود به جام جهانی فرانسه می‌انداخت. همه شاد شدیم و خندیدیم «کریستوفر جیمز بیث»، که سوت پایان بازی را زد، همه شاد شدیم، فریاد زدیم، خندیدیم، به خیابان‌ها آمدیم، حال خوبمان را در فضای مجازی به اشتراک گذاشتیم و...؛ مثل همان سال 1376 که تمام شهرهای کشور مملو از حضور مردمی شد که سر از پا نمی‌شناختند. و دوباره حس شادی، از مستطیل سبز فوتبال به کوچه و خیابان‌ها کشیده شد و به خاطرمان آورد که چقدر جای این شور و نشاط اجتماعی در بین ما خالی است. صعود امسالمان به جام جهانی، یک عامل نشاط‌آفرین دیگر هم داشت و حضور رسمی بانوان در ورزشگاه آزادی سبب شد تا گروه بزرگی از جامعه هم خود را بیشتر در این شادی و نشاط سهیم ببینند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد فرهنگ آن در حال شکل گرفتن است. مردم با نشاطی نیستیم  نتایج تحلیل‌های داخلی و هم نتایج پیمایش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که نشاط اجتماعی در کشور ما جایگاه خوبی ندارد. در رده‌بندی سال 2021، رتبه ما در بین 149 کشور جهان 118 بوده و میانگین نمره شادی ما هم 4.7 از 10.  این آمارها را مرکز رصد فرهنگی کشور در گزارش رسمی خود، که تابستان همین  1400 منتشر شده، اعلام کرده و درباره نتایج پیمایش‌های داخلی هم گفته است «طبق داده‌های حاصل از پیمایش‌های ملی، اگرچه میزان شادی ایرانیان در دوره‌های زمانی پیمایش‌ها، مقادیر متفاوتی بوده اما به صورت کلی، میزان آن، متوسط رو به پایین بوده که بیانگر وضعیت نامطلوب در این زمینه است». این یعنی یک کاستی اجتماعی بزرگ که باید برای جبران آن فکری کرد. درباره این موضوع با سه جامعه‌شناس گفت‌و‌گو کردیم.     حسین ایمانی جاجرمی جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خوش بینی به آینده، لازمه تقویت نشاط عمومی * نشاط اجتماعی به خودی خود ایجاد نمی‌شود و تا زمانی که شرایط لازم را برای آن فراهم نکنیم، شادمانی شکل نمی‌گیرد. مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و...، در ایجاد خوش‌بینی به آینده و ایجاد نشاط اجتماعی موثر است. نه فقط در کشور ما، بلکه در همه دنیا هرچه شرایط خوش‌بینی به آینده بیشتر فراهم شود، شادمانی مردم هم بیشتر می‌شود. * نکته مهم دیگر، ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی مورد نیاز است. زندگی مدرن، نهادهای سنتی مثل خانواده و محله را کمرنگ کرده است. باید در شهرها فضاهای اجتماعی مثل میدان‌ها، پارک‌ها و پیاده‌روها را با هدف ایجاد تعامل و گفت‌وگو بین مردم تقویت کنیم. * برای صعود به جام جهانی قطر، مردم خوشحال شدند اما میزان این شادی مردم در صعودهای قبل بیشتر بود که در کنار پایین‌تربودن حساسیت بازی اخیر و قطعی‌بودن صعود ما، دلایل دیگر هم برای آن وجود دارد. یکی از آن‌ها این است که احتمالا مردم در آن سال، امید بیشتری به آینده داشتند و حالا این امید برایشان کمتر شده. باید حساس باشیم و مراقبت کنیم که مردم روحیه امیدواری‌شان را از دست ندهند، اگر این روحیه حفظ شود، شادمانی هم شکل خواهد گرفت.     اردشیر گراوند پژوهشگر مسائل اجتماعی شادی و نشاط؛ یک نیاز ضروری جامعه * هر جامعه‌ای به شدت به موفقیت‌هایی مانند آن‌چه در فوتبال دیدیم، نیاز دارد و همین اتفاقات کوچک در زندگی آدم‌ها، می‌تواند به اتفاقات دلچسب دیگر هم منجرشود؛ چراکه قوه محرکه فرد و جامعه، شادمانی و شادابی فردی و اجتماعی است. * اگر صعود این بارمان را با دفعات قبل مقایسه کنیم، می‌بینیم که میزان شادی و نشاط در گذشته بیشتر بود اما این‌بار حتی خیلی‌ها خبر نداشتند که در صورت پیروزی مقابل عراق، صعودمان قطعی می‌شود. دلایل این موضوع هم با توجه به مشکلات زندگی مردم تقریبا مشخص است اما چرایی آن باید به صورت دقیق تحلیل و بررسی شود. * با وجود این، تیم فوتبال ما در یک زمین کوچک بازی کرد و به خاطر این‌که برنامه و هدف داشت، به نتیجه مطلوب رسید و زمینه‌ساز ایجاد نشاط در جامعه شد. اگر همه دست اندرکاران و مسئولان ما هم در زمین بازی خودشان درست عمل کنند، می‌توانند همین نشاط‌آفرینی را داشته باشند.  این نشاط خیلی برای جامعه ما ضروری است و نباید از آن غفلت کرد.     مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران اگر مردم با نشاط باشند،جامعه پیشرفت می کند  * در هر جامعه‌ای، اگر مردم شاد و بانشاط باشند، آن کشور و جامعه پیشرفت می‌کند، مردم در کنار هم حال بهتری دارند، گذشت و صبر و بردباری بیشتر می‌شود، آسیب‌های اجتماعی کمتر می‌شود و ... . * مسئولان باید این نشاط‌های کوچک و ساده را از مردم دریغ نکنند و به خوبی از این فرصت استفاده کنند. اگر می‌بینیم که در جامعه‌ای نشاط وجود ندارد، باید جای خالی آن را در برنامه‌های مسئولان جست‌وجو کنیم. ما در تقویم‌مان تاریخ‌های مناسبتی بسیاری داریم که می‌تواند فرصت ایجاد نشاط در جامعه باشد اما به‌درستی از این فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم. * خیلی تلخ است اما انگار واقعا برخی دوست ندارند که مردم شاد باشند، حتی همین که فرصتی مانند فوتبال هم برای ایجاد نشاط فراهم می‌شود، تلاش می‌کنند به هر شکلی که شده کارشکنی کنند و این شادی را از مردم بگیرند. * خیلی از مشکلات را می‌شود با ایجاد شادی و نشاط حل کرد، نمی‌گوییم این شادی می‌تواند مستقیما بیکاری و تورم را کنترل کند اما همین که مردم برای ساعاتی، به گرفتاری‌هایشان فکر نکنند و خوشحال باشند، زمینه‌ای می‌شود که حس همدلی و همبستگی بیشتری داشته باشند و با این روحیه آمادگی پیدا کنند تا با کمک به دولت و مسئولان اجرایی، در حل مشکلات مشارکت کنند.