سرانجام توافق با آمریکا در دسترس به نظر می‌رسد

آرمان ملی- علیرضا پورحسین: مواضع برخی کشورهای عربی پس از پیشرفت در مذاکرات وین تغيير کرده و تمايل بيشتري به سمت ايران پيدا کرده‌اند. ايران با وجود اینکه مسير تنفس قطر بوده و در تنگناي تحريم مواد ضروري خوراکي و بهداشتي در اختيار اين کشور قرار داد و اگر ايران نبود شايد شرايط به مراتب براي آن‌ها سخت می‌‌شد اما همواره احتیاطی خاص از سوی آن‌ها برای رابطه با ایران وجود داشت که به نظر می‌رسد در هفته‌های اخیر این احتیاط کنار گذاشته شده و امارات و عمان نیز به جمع قطر پیوسته‌اند. اتفاقی که به نظر می‌رسد کاهش تنش ميان ايران و آمریکا را نيز کم کند تا اوضاع منطقه آرام شود. کشورهای عربی مي ‌دانند که در تيررس خطر هستند و هر تنشي که در منطقه به ‌وجود آيد، گريبان اين کشورها را نيز خواهد گرفت. با روي کارآمدن جو بايدن فضا تغيير کرد هرچند که برجام و تحريم‌‌ها در همان وضعيت هستند اما دست کشورها برای ارتباط گیری با ایران باز گذاشته شده است و رفت و آمدها نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است. رفت و آمدهایی که می‌تواند یکی از 4 اختلاف ایران و طرف‌های برجام را از درون منطقه حل و فصل کند و حتی برجامی پایدارتر را رقم زند. در راستای بررسی این مساله «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با علی‌اصغر زرگر، کارشناس مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید.     بایدن این تمایل را دارد تا با دادن امتیازهایی مشکلات خود را با ایران کم‌تر کند و به مسائلی همچون اوکراین بپردازد؟ در وهله اول باید به این موضوع توجه داشت که موضوع احیای مذاکرات برجامی به منزله مذاکرات مجدد برای رسیدن به برجام جدید نیست. بلکه در حال حاضر اصل موضوع برای دولت و حاکمیت ایران آن است که اگر دولت جدید آمریکا به توافقنامه برجام آن گونه که به امضای وزیر امور خارجه دوره دولت اوباما و شورای امنیت سازمان ملل رسید، بر گردد. ایران نیز به تعهدات پذیرفته شده در متن‌ برجام بر خواهد گشت. لذا در این مرحله به نظر می‌رسد ایران در حال حاضر به پذیرش شرطی از جانب آمریکا و مذاکره جدید به استثنای مذاکره برای ترتیبات برگشت آمریکا به برجام نیست. بدیهی است طرفین در رابطه با برگشت به توافق برجام جدی هستند. ایران تحت تحریم‌های سخت اقتصادی و بانکی است و نیاز به گشایشی در رفع بخشی از تحریم‌های اقتصادی و نفتی و خصوصا تحریم‌های بانکی دارد فلذا تمامی محافل سیاسی در ایران در این مورد متفق القول هستند که در صورتی که برگشت آمریکا به برجام با رفع بخشی از تحریم‌ها همراه باشد، ایران می‌تواند به تعهدات برجامی برگردد. از نگاه دموکرات‌ها در آمریکا، ایران یک بازیگر مهم منطقه‌ای در غرب آسیا است و در سیاست خاورمیانه‌ای بایدن تعامل با ایران در اولویت قرار خواهد گرفت. سیاست‌های دولت ترامپ ثابت کرد که فشار اقتصادی و سیاسی و تهدید نظامی برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره کارساز و راهگشا نبوده و به همین علت اولین گام برای هر گونه مذاکره در مورد مسائل امنیتی و منطقه‌ای با ایران بازگشت به برجام است. آمریکا برای حل و فصل مسائل افغانستان، عراق، سوریه و یمن به نظر مثبت ایران نیاز دارد، خصوصا در زمانی که آمریکا درگیر مسائل حاد اقتصادی در داخل و منازعات سیاسی و امنیتی با روسیه و چین است که نمونه‌ای از آن را در اوکراین مشاهده می‌کنیم. برای همین دور از انتظار نیست که دولت بایدن در آمریکا با هدف بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای ایران به خصوص در بحران‌های عراق و سوریه برای داشتن فرصت و انرژی لازم جهت کنترل چین و روسیه به ایران امتیازاتی در حوزه کاهش تحریم‌ها دهد.     در راستای حل این مشکل مشخصا کشورهای عربی ممکن است چه پیشنهادی را به ایران و آمریکا از سوی غربی‌ها منتقل کرده باشند؟  بایدن قصد بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها را دارد اما مساله زمان در این مشکل ساز شده است. بایدن با موانع و مشکلات داخلی روبه‌روست که نمونه‌های آن را در شعارهای نماینده‌های سنا می‌بینیم و از سوی ديگر با همپیمانان خود نیز باید به توافق برسد که برخی از آن‌ها همین کشورهای عربی هستند. سفر مقام قطری به ایران و آمریکا نیز برای همین مساله است. آن‌ها احتمالا از ایران خواسته‌اند تا از برخی خواسته‌ها بگذرد. آن‌ها می‌خواهند به دنبال این اتفاقات راهکاری پیدا کنند که هم ایران راضی شود و هم خودشان متضرر نشوند و جایگاه فعلی را خیلی از دست ندهند. وزیرخارجه قطر وعده‌هایی احتمالا به مقامات ایران نیز در این خصوص داده است و شاید بستر اطمینان سازی را نیز فراهم کرده باشد که دولت بایدن از توافق خارج نمی‌شود.     در مقابل این تحولات ایران چه اقدامی را باید در دستور کار قرار دهد؟ آن چه که امروز در خصوص وضعیت کشور گفته می‌شود دیگر حدس و گمان نیست. سیاست خارجی به راس مثلثی می‌ماند که قاعده آن وضعیت بین‌المللی و داخلی است. این موارد در تاثیرگذاری بر هم، سیاست خارجی کشور را به‌وجود می‌آورند لذا بدون در نظر گرفتن وضعیت داخلی کشور و محدودیت‌های خارجی نمی‌توانیم تحلیل درستی از سیاست خارجی کشور داشته باشیم. وضعیت داخلی در ایران به گونه‌ای است که بر عکس گذشته مقامات هم امروز مشکلات را بیان می‌کنند. تورم لجام گسیخته و اینکه نان باید کوپنی شود و مسائل دیگر امروز در کلام نمایندگان و دولتمردان بیان می‌شود و به این صورت نیست که افرادی خارج از مجموعه حاکمیت سیاه نمایی کنند از این رو وضعیت داخلی اصلا خوب نیست و خواه ناخواه این وضعیت تاثیر‌گذار است. در مورد وضعیت بین‌المللی نیز می‌بینیم تحریم‌ها همچنان برقرار هستند و وضعیت تعاملات بین‌المللی کشور با محدودیت‌هایی روبه‌رو است از این رو به راحتی نمی‌توان برای نفت بازاریابی کرد و به فروش رساند و صادرات داشت و در عین حال فشار‌های سیاسی وجود دارد و همه این موارد دست‌به‌دست هم داده و سیاست خارجی ما دارای محدودیت است. باید برای برون رفت از این وضعیت در گام نخست در وین به توافق برسیم و پس از آن روابط دیپلماتیک خود را به کشورهای دیگر به گونه‌ای گره بزنیم که قابل از بین رفتن نباشد.