روزنامه ابتکار
1400/12/25
ژوبین صفاری قرن جدید؛ عصر جدید
به لحاظ تقویمی سال ۱۴۰۱ ورود به قرن جدید در تاریخ ایران است ورودی که به نظر می‌رسد با تحولاتی اثرگذار در جهان هم‌زمان شده است. تحولاتی که به صورت کلی نشان از ورود جهان به عصر تازه و متفاوت در مناسبات سیاسی، تحولات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خواهد داشت.هرچند ممکن است لمس این تغییر و تحولات برای ما که در مسیر زیستی‌مان رخ‌می‌دهد کمی دشوار باشد؛ اما شاید بتوان گفت آیندگان از دوره ما به عنوان مقطعی از تحول در تاریخ‌شان یاد کنند. هرچند برخی صاحب‌نظران معتقدند جهان از ایده نظم جهانی به سمت بی نظمی جهانی پیش می‌رود اما شاید به عنوان یک فرض بتوان این مرحله را دوران گذار برای رسیدن به نظمی نوین در جهان دانست. نظمی که متغیرهای اثرگذار آن در بستر تکنولوژی‌های جدید مانند متاورس و روابط بین المللی متفاوت شکل خواهد گرفت. به باور نگارنده در جهانی که ارتباطات فیزیکی حتی جای خود را به ارتباطات مجازی اما شبیه سازی شده می‌دهد، این سیستم‌های حکمرانی نیستند که معادلات رفتاری جامعه را روی صفحه بازی می‌چینند بلکه افکار تک به تک انسان‌ها در بستر یک پویایی مهار نشدنی مناسبات را تعیین می‌کنند. به بیان دیگر نسل جدید در تقابل با نسل منفعل قبلی که همه چیز را در دستان سیاست‌گذرانی در پشت صحنه و در اتاق‌های دربسته می‌دانست حالا خود به عنوان یک عنصر تاثیرگذار در جامعه و حتی رفتار سیاست ورزان اثرگذار خواهد بود و حتی در این بین خالقان این ابزارهای ارتباطی نیز نمی‌توانند نقشی در گرفتن افسارِ افکار عمومی جهان داشته باشند. نشانه‌های این فرضیه را در سپهر اقتصادی می‌توان در پیدایش رمزارزها نیز مشاهده کرد. در حالی که کمتر کسی تصور می کرد ابزار مبادله‌ای جدیدی در فضایی غیر واقعی اما واقعی پدید آید که در معادلات اقتصادی نقش موثر بازی کند.
حالا سوال اینجاست که ما در جغرافیای زیستی خود و در آستانه ورود به قرن جدید چگونه باید با این تغییرات هم راستا و هم داستان شویم؟ واقعیت آن است که متاسفانه در برخی موارد ما هنوز اندر خم یک کوچه گیر افتاده‌ایم. برخی نقطه نظرات و تصمیم‌گیری‌ها همچنان به سبک و سیاق چند دهه گذشته صورت می‌گیرد، در حالی که باید مقدمات ورود به عصر جدید را در قرن حاضر فراهم شود، جدل بر سر ابتدایی ترین ابزارهای ارتباطی ذهن‌ها را به خود مشغول کرده است.
به بیان دیگر شاید لازم است به جای اتلاف وقت برای بحث درباره بدیهیات مانند اینکه جلوی شبکه های ارتباطی گرفته شود (با هر طرح و شیوه‌ای) خود را برای ورود به عصر تازه بشری تجهیز کنیم عصری که از اتفاق با قرن تازه ما یکی شده و این خود شاید نشانه‌ای است برای تغییر در نگرش‌هایی که تاریخ مصرفشان گذشته است. تردیدی نیست ورود به هر عصر تازه‌ای لزوماً با تغییرات خوشایند همراه نیست، اما با مطالعه تاریخ می‌توان دریافت که قطار توسعه و پیشرفت هیچ گاه منتظر کسی و به تعبیری جامعه ای نمی ماند تا سوار بر آن شود، بلکه این ما هستیم که باید به موقع در مسیر آن قرار گیریم. حتما شنیده اید که عباس میرزا فرمانده‌ی کل قوای ایران در دوره قاجار از موسیو ژوور فرانسوی که در راس هیئتی به ایران آمده بود، سوال می‌کند که چرا شما، اروپاییان، پیشرفته و متمدن هستید، ولی ما ایرانیان از بدبختی و عقب‌ماندگی رنج می‌بریم؟ و پاسخ به این سوال را شاید امروز بتوان در نشناختن مقتضیات هر دوره و منطبق نشدن با آن یافت.
به نظر می‌رسد قرن تازه فرصت مناسبی برای عبور از درجا زدن در دوره باطل چانه زنی برای بدیهیات و هم قدم شدن با تغییرات سریع در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی و مهمتر از همه نسلی باشد.
