عیدی های مبتکرانه ایرج طهماسب و آقاخانی و «قندپهلو» در سرازیری بی نمکی!


 
 
 


عیدی های مبتکرانه ایرج طهماسب و سعید آقاخانی
مجموعه «مهمونی» و سریال کمدی «راز بقا»در رقابت نوروزی تولیدات نمایش خانگی  بیشترین استقبال مخاطبان را نصیب خود کرده اند
   مائده کاشیان  
 
نوروز امسال، نمایش خانگی نیز همپای تلویزیون از تولیدات جدید خود رونمایی و سریال‌ها و برنامه‌های ویژه و نوروزی‌اش را منتشر کرد. دو سریال کمدی «ساخت ایران 3» و «راز بقا»، مجموعه «مهمونی» و فصل پنجم مسابقه «جوکر» و «شب‌های مافیا» در سه پلتفرم فیلیمو، نماوا و فیلم‌نت منتشر شدند و هرکدام از آن‌ها، توجه تعدادی از مخاطبان را جلب کردند اما در این میان سریال «راز بقا» و مجموعه «مهمونی» بیشتر با استقبال مخاطبان مواجه شدند و شروع بسیار خوب و پرسروصدایی داشتند. راز بقا پس از موفقیت سعید آقاخانی با سریال «نون خ» و همکاری خوب او و امیر وفایی با یکدیگر در این مجموعه، توقعات از «راز بقا» بالا رفته بود و پیش‌بینی می‌شد سعید آقاخانی با این سریال، ورود قدرتمندی به نمایش خانگی داشته باشد. در طول تعطیلات نوروز سه قسمت از «راز بقا» در پلتفرم فیلم‌نت منتشر شد و فعلا در ابتدای سریال می‌توان گفت انتظارات برآورده شد. این مجموعه درباره دو برادر به نام‌های «رحیم» و «حاتم» با بازی بهرام افشاری و حسن معجونی است که اولی، شخصیتی مردم آزار و بیکار است و دومی در عین بی‌لیاقتی در سودای به دست آوردن مقام و منصب است! این سریال، شخصیت‌های دیگری هم دارد که هرکدام به بهانه اتفاق و ماجرای خاصی به این شخصیت‌ها ارتباط پیدا می‌کنند. «راز بقا» در شروع به خوبی و با پرداختن به جزئیات جذاب، شخصیت‌هایش را به مخاطب معرفی و او را با کاراکترها همراه کرد. این مجموعه در روایت قصه هم عملکرد درستی داشته و توانسته است با قصه‌ای خوش ریتم و پرماجرا، تماشاگر را به دنبال خود بکشاند. دیگر امتیاز مهم «راز بقا» کیفیت کمدی و شوخی‌های آن است. سریال برای خنداندن مخاطب به شوخی‌های کلامی تکیه نکرده و به پشتوانه موقعیت‌های کمدی فراوانش از مخاطب خنده می‌گیرد. یکی دیگر از نقاط قوت سریال ،بازی بازیگران آن است. بهرام افشاری، حسن معجونی و سعید آقاخانی کاملا از پس ایفای نقش خود برآمده‌اند. دیگر چهره‌ها مانند فریبا جدیکار، یدا... شادمانی و سیروس میمنت نیز انتخاب‌های مناسبی برای «راز بقا» بوده‌اند. مهمونی یکی دیگر از برگ‌های برنده نمایش خانگی در نوروز امسال، مجموعه «مهمونی» کاری از ایرج طهماسب بود. «آقای مجری» پس از مدتی غیبت در تلویزیون با شخصیت‌های عروسکی جدید و قصه‌های تازه به نمایش خانگی آمده و دوباره یاد و خاطره مجموعه «کلاه قرمزی» را برای مخاطبان زنده کرده است. ساختار «مهمونی» مشابه «کلاه قرمزی» است. ایرج طهماسب در مقام مجری برنامه با شخصیت‌های عروسکی مختلف روبه‌رو می‌شود و با هرکدام از آن‌ها ،چالش‌های خاص خودشان را دارد. این شخصیت‌ها نیز مانند کاراکترهای «کلاه قرمزی» سادگی، اشتباهات و نقص‌هایی دارند و با ویژگی‌های رفتاری مشخص و تکیه‌کلام‌های خاصی به تماشاگر معرفی شدند. از میان شخصیت‌های عروسکی، «بادوم» (بچه) و «پشه» با صداپیشگی هوتن شکیبا و کاظم سیاحی ،شخصیت‌های بامزه‌تری از آب درآمده‌اند و نزد مخاطبان نیز بیش از دیگر شخصیت‌ها یعنی «شاباش»، «دی‌جی»، «کته»، «قیمه» و «خوشگل بابا» مورد توجه واقع شده اند. در «مهمونی» هم مانند «کلاه قرمزی» از انتقال مفاهیم آموزنده به صورت مستقیم و نصیحت‌های تکراری خبری نیست. درک شوخی‌ها و پیام‌های آموزنده «مهمونی» برای مخاطبان کودک چندان ساده نیست و طبق رده‌بندی سنی این مجموعه، افراد بالای 12 سال مخاطبان اصلی «مهمونی» هستند. در بخش گفت‌وگو با چهره‌ها نیز به دلیل بازی متفاوت و خلاقانه‌ای که برای آنان طراحی شده نیز شاهد چالش جالبی هستیم. بخش موسیقی ملل و پرداختن به موسیقی کشورهای دیگر هم یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت «مهمونی» هستند. ساخت ایران 3 ساخت ادامه سریال «ساخت ایران» در حالی که یکی از بازیگران اصلی آن غایب بود و دیگر بازیگران فصل‌‌های قبلی هم به کل تغییر کردند ریسک بزرگی بود، بنابراین پیش‌بینی موفقیت «ساخت ایران 3» کار راحتی نبود و انتظار نداشتیم شاهد سریال ویژه و پرمخاطبی باشیم. این مجموعه به کارگردانی بهمن گودرزی در فصل سوم قصه جدید و متفاوتی را دنبال می‌کند و از این جهت ارتباطی به فصل‌های قبل ندارد. در «ساخت ایران 3» مجید صالحی به جای محمدرضا گلزار در کنار امین حیایی قرار گرفته و قصه با این زوج کمدی جلو می‌رود. قصه «ساخت ایران 3»، شوخی‌های تکراری و بعضی ماجراهای کلیشه‌ای آن ،چندان نتوانسته مخاطب را راضی کند. امین حیایی در فصل سوم نیز در ادامه دو فصل قبل، نقش «غلام» را بازی می‌کند که با سبک خاص راه رفتن و حرف زدنش یادآور نقش‌های پیشین او در کمدی‌های تجاری بود، بنابراین در فصل سوم هم تغییر چشمگیری در بازی‌اش ایجاد نشده و همان روند را در پیش گرفته است. حرکات و رفتارهای این شخصیت پس از دو فصل، بیش از پیش تکراری شده و دیگر به اندازه گذشته برای مخاطب خنده‌دار نیست. مجید صالحی نیز مانند حیایی در نقش شخصیت دردسرساز و کم‌هوش «مرتضی» از لحن متفاوتی برای صحبت کردن خود استفاده کرده، اما تلاش او نیز برای خنداندن مخاطب چندان نتیجه نداده است. جوکر فصل پنجم و پایانی مسابقه «جوکر» همزمان با آغاز تعطیلات نوروز منتشر شد. در این فصل چهره‌های کمدی محبوب مانند حامد آهنگی، مهران غفوریان، علی مسعودی و سیروس میمنت حضور داشته‌اند و مجید واشقانی، محمدرضا علیمردانی، امیرحسین صدیق و علی اوجی نیز دیگر شرکت‌کنندگان مسابقه هستند. حامد آهنگی و سیروس میمنت ستارگان محبوب فصل پنجم هستند که موفق شده‌اند با شوخی‌های بامزه خود و مقاومت در برابر خندیدن، توجه مخاطبان را جلب کنند. علی مسعودی نسبت به دیگر شرکت‌کنندگان تلاش مهمی برای خنداندن رقبا نمی‌کند و برخلاف انتظار حضور فعالی در این رقابت ندارد. فصل پایانی «جوکر» نیز مانند فصل یک، دو و چهار با استقبال مخاطبان مواجه شده است. «جوکر 5» در عید نوروز با حاشیه ممیزی نیز همراه بود. مهران غفوریان با انتشار پستی از حذف بخش زیادی از اجرایش در «جوکر تایم» انتقاد کرد و نوشت به اندازه‌ای ناراحت است که تصمیم دارد فصل پنجم را تماشا نکند. شب‌های مافیا یکی دیگر از تولیدات جدید نمایش خانگی در تعطیلات نوروز 1401، فصل چهارم مسابقه «شب‌های مافیا» است. فصل جدید مسابقه با اجرا و هدایتگری محمدرضا علیمردانی میزبان شرکت‌کنندگانی مانند علیرضا خمسه، منوچهر هادی، ایمان صفا، سیامک صفری، علی اوجی، مهران رجبی، رامین راستاد، علی اوسیوند، کاوه سماک باشی، وحید آقاپور، معین زندی خواننده پاپ و سیدبشیر حسینی بود. بازگشت محمدرضا علیمردانی مجری محبوب این مسابقه ،برگ برنده مهمی برای استقبال از «شب‌های مافیا» و دیده شدن آن بود. تسلط علیمردانی بر رقابت شرکت‌کنندگان و صدا و لحن خاص او متناسب با این مسابقه باعث شد کار او در «شب‌های مافیا» واکنش مثبت تماشاگران را به دنبال داشته باشد. بازی «مافیا» طرفداران خاص خودش را دارد و مورد توجه عموم مخاطبان نیست، بنابراین انتظار نمی‌رود مانند دیگر برنامه‌ها و مسابقات مفرح دیده شود، اما این مسابقه از پس راضی و سرگرم کردن مخاطبان پروپاقرص خودش برمی‌آید.         «قند پهلو»در سرازیری بی نمکی! ارزیابی «قند پهلو»ی نوروزی در گفت و گو با مجید رحمانی صانع و عباس احمدی،2 تن از فینالیست های حاضر در این فصل مسابقه   آرانیان/ بهبودی‌نیا- حدود 10 سال از پخش اولین فصل برنامه «قندپهلو» در شبکه آموزش سیما می‌گذرد؛ برنامه‌ای با مضمون شعر و ادبیات طنز در قالب یک مسابقه. نوروز 1401، دهمین فصل این مسابقه ادبی با تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و اجرای رضا رفیع، شاعر و طنزپرداز شناخته‌شده کشورمان پخش شد. از سال 91 تا به حال بسیاری از شاعران طنزپرداز از استان‌های مختلف کشور در زمینه طنزپردازی و طنزسرایی، درگیر این رقابت شیرین شده‌ و در هر دوره دو نفرشان  کله‌قند طلایی و کله‌قند نقره‌ای را از آن خود کرده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به رضا احسان‌پور، مجید رحمانی صانع، عباس احمدی، راشد انصاری و... اشاره کرد. فصل دهم این برنامه میزبان طنزپردازانی بود که در دوره‌های قبل به مرحله نهایی راه یافته بودند و در انتها هر چهار نفرِ راه‌یافته به مرحله نهاییِ فصل دهم به عنوان برنده معرفی شدند. حالا پس از گذشت یک دهه از پخش اولین فصل برنامه «قندپهلو»، فرصت خوبی‌ برای نقد و بررسی این برنامه است. برای بررسی دقیق‌تر، قبل از شروع پخش این برنامه یعنی از اسفندماه 1400به سراغ رضا رفیع، مجری «قندپهلو» رفتیم که  ایشان علی‌رغم قول مساعد برای پاسخگویی تا روز گذشته( 14 فروردین ماه)هیچ پاسخی به سوالات خبرنگاران خراسان ندادند؛ اما مجید رحمانی صانع و عباس احمدی، شاعران طنزسرای کشورمان که هر دو به مرحله نهایی فصل دهم «قند پهلو» رسیدند، درباره نقاط ضعف و قوت «قندپهلو» با خراسان گفت‌وگو کردند که در ادامه می‌خوانید.   داورانِ ثابت قدمِ «قندپهلو»! اگر از اولین فصل برنامه «قندپهلو» بیننده آن بوده باشید، تنها دو چهره ثابت یعنی شهرام شکیبا و ناصر فیض را در جایگاه داوران این مسابقه تلویزیونی دیده‌اید. یکی از نقدهایی که در دوره‌های اخیر به «قندپهلو» می‌شود، این است که چرا داوران این مسابقه تغییر نمی‌کنند. در حالی که ما در بین شاعران طنزپرداز کشورمان، چهره‌های شاخص دیگری هم برای داوری آثار طنز داریم. روال معمول هم در مسابقه‌های تلویزیونی این است که هر چند دوره یک‌بار، داورهای مسابقه تغییر کنند تا شائبه‌ای در حیطه داوری پیش نیاید. برای مثال، در مسابقه استعدادیابی «عصر جدید» پس از پخش دو فصل از برنامه، داوران تغییر کردند و چهره‌های تازه جانشین افراد قبلی شدند. این تغییر و تحول  علاوه بر این‌که به نظرها و سلیقه‌های مختلف امکان بروز می‌دهد، به جذب مخاطب هم کمک می‌کند. البته عوامل سازنده «قندپهلو» در فصل هشتم دست به تجربه‌ای جالب زدند و از حضور چهره‌های شاخصی مانند یوسفعلی میرشکاک، محمد صالح علا، بیژن بیرنگ و علیرضا بدیع برای داوری در کنار شهرام شکیبا و ناصر فیض استفاده کردند که کاش این روند ادامه پیدا می‌کرد. تلخی کاهش مخاطب و تکرارهای خسته‌کننده مسابقه تلویزیونی «قندپهلو» تنها برنامه رسانه ملی است که به صورت تخصصی به شعر و ادبیات طنز می‌پردازد. این برنامه در فصل‌های آغازین خود به دلیل ابتکار و خلاقیت گروه سازنده، با استقبال فراوان مخاطب مواجه شد و در بین پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی جای گرفت. اما به نظر می‌رسد فصل‌های اخیر این برنامه با کاهش مخاطب مواجه شده‌ که از جمله دلایل آن می‌توان به تکراری شدن بخش‌های برنامه اشاره کرد. بخش‌هایی مانند بداهه‌پردازی، سرودن شعر بر اساس کاریکاتور یا یک تصویر، رقابت نه، رفاقت و...اگر چه در فصل‌های ابتدایی برای مخاطب جذاب و حاکی از خلاقیت و ایده‌پردازی گروه برنامه‌ساز بود، اما تکرارشدن این بخش‌ها در فصل‌های بعدی و اضافه نشدن بخش‌های تازه به برنامه، مخاطب را دلزده می‌کند. از آن‌جا که «قندپهلو» برنامه‌ای محتوامحور است، اگر قرار بر ساخت و تولید فصل جدید این برنامه باشد، توجه ویژه به موضوعات و بخش‌های جدید در مسابقه ضروری به نظر می‌رسد.  سکوت سازندگان برنامه درباره ترکیب داوران مجید رحمانی صانع درباره کیفیت برنامه «قندپهلو» این‌طور می‌گوید: «شاید در فصل‌های اول، عوامل برنامه از برخی جهات محتاطانه‌تر قدم برمی‌داشتند، اما پس از اقبال نسبی «قندپهلو» در جلب مخاطب، توجه‌ها به آن بیشتر شد. مهم‌ترین و شاخص‌ترین ویژگی برنامه امسال را در شرکت‌کنندگان آن شاهد بودیم. دوستان حاضر در فصل جدید، همه از برگزیدگان دوره‌های قبل بودند و این کار را هم برای خودشان و هم برای داوران سخت‌‌تر کرده بود. امتیازها بسیار نزدیک به هم بود و شاعران پهلو به پهلوی هم حرکت می‌کردند. به نظر من در این وانفسای قحطی طنز فاخر در صدا و سیما، «قندپهلو» واقعاً غنیمت است. هرچند معتقد هستم هنوز آن‌طور که باید از این برنامه حمایت نشده‌است. دلیل بارز آن هم این‌که از یکی از شبکه‌های پرمخاطب پخش نمی‌شود. به نظر من تنها برنامه شعر طنز کشور در سیما که اتفاقاً مورد توجه مسئولان هم قرار گرفته، نیاز به حمایت بیشتری دارد». مجید رحمانی صانع درباره نقدهایی که به ترکیب داوری «قندپهلو» می‌شود هم گفت: «من هم نقدهای فراوانی شنیده‌ام که البته در پاره‌ای از جهات با آن‌ها موافق هستم. این سؤالی است که عوامل برنامه باید به آن پاسخ بدهند و نمی‌دانم چرا تا به حال درباره آن سکوت اختیار کرده‌اند. لطفاً اگر به نتیجه‌ای رسیدید، حتماً بنده و دوستانمان را هم بی‌خبر نگذارید». شرکت‌کننده مسابقه «قندپهلو» در پایان از علت انتخاب نشدن یک نفر به عنوان برنده نهایی این مسابقه گفت: «تا نیمه‌های برنامه امتیازدهی داشتیم، اما هر بخش نتیجه را طور دیگری رقم می‌زد و واقعاً نتیجه‌گیری سخت بود. داوران هم خودشان اعتراف کردند که این ملاک برتری نخواهد بود و با توافق خود شرکت‌کنندگان هر چهار نفر برنده اعلام شدند و از آن‌جا به بعد امتیازها محاسبه نشد». سختگیری‌های تلویزیون در ممیزی اشعار عباس احمدی، یکی دیگر از طنزپردازانی است که جزو فینالیست‌های دوره‌های قبل «قندپهلو» بوده و در فصل دهم این برنامه هم حضور داشته‌است. او در پاسخ به چرایی کاهش استقبال مخاطبان از این برنامه تلویزیونی در سال 1401 می‌گوید: «در سال‌های اخیر، فضای مجازی، گوی سبقت را از تلویزیون و رادیو ربوده و برنامه «قندپهلو» نیز از این آسیب بی‌نصیب نمانده است. اما اگر بخواهیم به‌صورت مستقل این فصل برنامه «قندپهلو» را بررسی کنیم و به ضعف‌های آن بپردازیم، باید به چند موضوع مهم اشاره شود. اول این‌که در این برنامه نه ‌تنها بخش‌ها تکراری است، بلکه شرکت‌کننده‌ها و داورها نیز تکراری هستند؛ به طوری که بعد از چند دوره ساخت برنامه هنوز داورها تغییر نکرده‌اند. یکی دیگر از مواردی که می‌توانست به ایجاد جذابیت بیشتر این برنامه کمک کند، دعوت از تماشاگران و حضور آن‌ها در برنامه بود». این شاعر طنزپرداز می‌افزاید: «در برنامه‌هایی که با محوریت شعر طنز ساخته می‌شود، سوژه، یکی از موضوعات مهم است که در ایجاد جذابیت شعر، نقش بسزایی دارد. در این برنامه موضوعاتی که برای سرودن شعر در اختیار شاعر گذاشته می‌شد، دم‌دستی بود و شاعر قدرت مانور زیادی در ساخت شعر طنز باکیفیت نداشت. از طرفی برخی از شعرهای ما در این برنامه بنا به ملاحظات صداوسیما حذف می‌شد؛ شعرهایی که با نگاه اجتماعی و سیاسی سروده شده و حتی در محضر مقام معظم رهبری نیز خوانده شده بود. وقتی به این شکل عمل شود مخاطبان احساس می‌کنند این برنامه، برنامه‌ای فرمایشی و خنثی است. در صورتی‌ که طنز معترض در ادبیات فارسی همیشه جریان‌ساز بوده است. در برنامه‌های طنز دیگر، بازیگر به اسم استندآپ کمدی هر جنگولک‌بازی‌ای را درمی‌آورد و همه‌چیز را به تمسخر می‌گیرد و تمام این‌ها پخش می‌شود، اما شعرهای طنز فاخر که در لفافه انتقادهایی را مطرح می‌کند، با ممیزی روبه‌رو می‌شود». عباس احمدی در ادامه نداشتن حامی مالی قدرتمند را از دیگر دلایل ضعیف ظاهرشدن برنامه «قندپهلو» در مقایسه با دیگر برنامه‌های طنز پرمخاطب تلویزیون اعلام می‌کند و می‌گوید: «علاوه بر حامی مالی قوی، باید گروهی از طنزپردازان باسابقه در قالب اتاق فکر برای ایجاد جذابیت‌های بیشتر در این برنامه به‌کار گرفته شوند تا شاهد تنوع در محتوای این برنامه و در نتیجه ایجاد جذابیت بیشتر در فصل‌های آینده «قندپهلو» باشیم. ادبیات هنوز مخاطبان زیادی دارد، ولی ظاهراً صداوسیما اعتقاد زیادی به این موضوع ندارد».