پاکستان در مسیر بی‌ثباتی

به دنبال تحولات سریع مرتبط با جنجال سیاسی میان دولت و اپوزیسیون پاکستان، پس از رد طرح عدم اعتماد «عمران‌خان» از سوی مجلس ملی و دستور ریاست جمهوری پاکستان برای انحلال پارلمان، قوه قضاییه این کشور به موضوع منحل شدن مجلس ورود کرد؛ این درحالی است که کابینه دولت پاکستان نیز منحل شد. حالا به گفته وزیر اطلاع رسانی پاکستان ،انتخابات پارلمانی ظرف ۹۰ روز آینده برگزار خواهد شد. پیشتر عمران خان، نخست‌وزیر، پس از تلاش مخالفان برای برکناری وی از قدرت که با مخالفت پارلمان روبه رو شد، از رئیس جمهور این کشور خواسته بود که پارلمان را منحل و انتخابات جدیدی را برگزار کند، اما دلایل بحران چیست؟بی بی سی نوشت: سه دلیل عمده درباره بحرانی که گریبانگیر عمران‌خان شده را شاید بتوان بدین گونه خلاصه کرد: از دست‌دادن اکثریت در پارلمان، نارضایتی از سوءمدیریت در دولت (و به تبع آن برخی از نارضایتی‌ها در بین مردم درخصوص عملکرد به ویژه اقتصادی دولت) و از همه مهم‌تر کشمکش و اختلاف‌نظر بین آقای خان با ارتش. در تازه‌ترین مورد از این اختلاف نظر می‌شود به صحبت‌های اخیر قمر جاوید باجوه، فرمانده پرقدرت ارتش، اشاره کرد که گفته بود حمله روسیه به اوکراین باید هرچه سریع‌تر متوقف شود، برخلاف حکومت غیرنظامی پاکستان که نه تنها این حمله را محکوم نکرد، بلکه روز آغاز حمله روسیه به اوکراین، عمران‌خان در مسکو بود و با پوتین دیدار داشت. موضوع اصلی اختلاف شاید ریشه در تعیین رئیس تازه دستگاه استخبارات ارتش پاکستان، (آی‌اس‌آی) داشته باشد. در همین زمینه و پس از مدتی کشمکش عمران‌خان در نهایت موافقت کرد که یکی از سه نام پیشنهادی ارتش (ندیم احمد انجم) را به ‌عنوان رئیس آی‌اس‌آی بپذیرد. آن‌طور که مدیحه افضل، تحلیلگر مسائل پاکستان باور دارد، خان طرفدار ادامه کار حمید فیض، رئیس پیشین آی‌اس‌آی بوده است. گویا فیض در رسیدن به قدرت خان در سال ۲۰۱۸ نقش داشته است. از طرف دیگر دوره ریاست قمر جاوید باجوه بر ارتش پس از یک تمدید سه ساله قرار است هشت ماه دیگر به پایان برسد و گفته می شود که عمران‌خان تصمیم داشته است که حمید فیض جایگزین او شود. ترکیب این فاکتورها اگر صحت داشته باشد، می‌تواند به معنای آن تفسیر و تعبیر شود که خان دیگر تصمیم برای ادامه کار ژنرال اجوه به‌ عنوان رئیس ارتش نداشته است. در همان‌زمان که جنجال بین دو طرف بر سر این موضوع جریان داشت، گمانه‌زنی‌هایی درباره سرنوشت زودهنگام حکومت خان به دلیل گلاویزشدن با ارتش مطرح می‌شد. حالا به نظر می‌رسد که آن گمانه‌ها تا اندازه‌ای دقیق بوده است.صرف نظر از این که عمران خان در قدرت باقی خواهد ماند یا نه، بی ثباتی سیاسی مقابله با بحران اقتصادی در پاکستان را سخت‌تر خواهد کرد. اگر خان به کسب مجدد رای اعتماد موفق شود، دولتش تا زمان انتخابات سراسری بعدی یعنی سال ۲۰۲۳ در قدرت باقی خواهد ماند. این موضوع باعث می‌شود تا شرایط کنونی تا حد زیادی ادامه یابد و دولت بتواند سیاست‌های مدنظر خود را در هماهنگی با صندوق بین‌المللی پول جلو ببرد. درجه‌ای از ثبات نیز ضروری است تا بتوان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرد و پروژه‌های نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی را پیش برد. به هر حال حتی در صورت تداوم وضعیت فعلی، ریسک‌های سیاسی و اجتماعی به دلیل عمق بحران اقتصادی در پاکستان بالا خواهد بود و فشار مخالفان نیز همزمان بالا خواهد رفت. از سوی دیگر تشکیل دولتی به رهبری احزاب مخالف می‌تواند باعث ناآرامی اجتماعی شود و طرفداران عمران خان را به خیابان‌ها بکشاند.در یک سناریوی غیرمحتمل و با ریسک بالا هم، ارتش پاکستان می‌تواند قدرت را در دست بگیرد تا به بن بست سیاسی در کشور پایان دهد. این موضوع البته حداقلی است زیرا ارتش تاکنون و تا حد زیادی خود را از درگیری سیاسی در این کشور دور نگه داشته و از این که طرف هریک از احزاب را بگیرد، اجتناب کرده است.