روزنامه جوان
1401/01/17
چیستی و چرایی اقتصاد دانش‌بنیان
سابقه موضوع اقتصاد دانش بنیان به حضور و سخنرانی رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۷۹ در دانشگاه امیرکبیر بازمی‌گردد که از آن می‌توان به‌عنوان کلید آغاز حرکت علمی کشور نام برد. معظم‌له در آن دیدار برای نخستین بار مسئله مطالبه جنبش نرم‌افزاری از دانشگاهیان و نیز مؤلفه‌های کلیدی آن را برشمردند. طی دو دهه اخیر مقام معظم رهبری به مناسبت‌های مختلف ضمن تأکید بر اهمیت موضوع، شخصاً به تبیین و تشریح ابعاد موضوع «اقتصاد دانش‌بنیان» پرداخته و در مهرماه ۱۳۹۲ در دیدار با نخبگان علمی جوان فرمودند: «از حرکت علمی کشور تا نفس دارم ذره‌ای کوتاه نخواهم آمد و می‌دانم این حرکت، حرکت با برکتی است و ان‌شاء الله عاقبت به خیر است.» معظم‌له با تأکید بر ایجاد گفتمان پیشرفت علم و فنّاوری در کشور فرمودند «علم مایه قدرت و ثروت است. کشور شما و نظام جمهوری اسلامی باید به این قدرت و اقتدار دست پیدا کند تا بتواند از ملت خود، از کشور خود، از ارزش‌های خود و از نظام خود پشتیبانی کند و مصونیت ببخشد و اگر در کنار این به ثروت احتیاج دارد تا بتواند مشکلات گوناگونی را که میراث سال‌ها حکومت استبدادی در این کشور است برطرف کند باید علم را به دست بیاورد، برای یک ملت علم وسیله‌ای است برای رسیدن به اقتدار ملی و ثروت ملی.»امروزه محصولات دانش بنیان از ارزش بالای اقتصادی برخوردار است. درحالی که نقش فناوری دانش‌بنیان در رشد اقتصادی دنیا از مرز ۸۵ درصد در سال عبور کرده است، اما در کشور عزیز ما به‌رغم گذشت ۲۰ سال از طرح موضوع دانش‌بنیان و نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری و گذشت ۱۱ سال از تصویب قانون ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و اجرایی شدن قانون مذکور در سال ۱۳۹۱، متأسفانه سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی (GDP) حتی به ۴ درصد هم نرسیده است، این درحالی است که براساس سیاست‌های کلی نظام قرار است سهم این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۴ به حدود ۵۰ درصد برسد. ایران طی۱۰ سال اخیر جزو پنج کشور دارای رشد علمی بالا بوده و به یقین این پرچم‌داری زمانی در اقتصاد کشور اثربخش خواهد بود که با تولید ملی گره بخورد. تولید ملی پیشران ملی و تولید ثروت است. با تولید ملی می‌توان به ثروت ملی و پایدار دست یافت، درآمد سرانه را افزایش داد، به اشتغال کشور رونق بخشید، نرخ بیکاری را کاهش داد و بالاخره می‌توان وابستگی، به خصوص در محصولات و فناوری‌های خاص به دیگر کشور‌ها در برابر تحریم‌های ظالمانه آن‌ها را کمتر کرد. از همین رو است که در فرمایش نوروزی رهبر فرزانه انقلاب، شعار تولید (به‌عنوان شعار سال‌های اخیر) در سال جاری با بحث دانش‌بنیان گره خورده است.
در حال حاضر بیش از ۲۰۰ مرکز رشد فناوری و ٤٤ پارک علم و فناوری در کشور وجود دارد و ۶٤۲۱ شرکت دانش‌بنیان و بیش از ٤۰۰۰ واحد فناور و در مجموع بیش از ۱۰۵۰۰ شرکت و واحد فناور در مراکز و پارک‌های مذکور در حال فعالیت هستند، ولی همان طور که گفته شد سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کشور به ۴ درصد هم نمی‌رسد و همین کم کاری و عدم جدیت در رفع موانع موجود در پیش پای شرکت‌های دانش‌بنیان، پرداختن به اقتصاد دانش‌بنیان را در شعار سال جاری ضروری ساخته است. بدیهی است که در صورت رفع موانع و رسیدن سهم شرکت‌های دانش‌بنیان به حداقل ٤۰ درصد از تولید ناخالص داخلی، می‌توانیم خود را به‌عنوان یک اقتصاد بزرگ دانش محور در سطح جهان معرفی کنیم.
اقتصاد دانش‌بنیان بر تولید بر مبنای فناوری و دانش داخلی تکیه دارد. کشوری که نتواند تولیدات خود را بر اساس اقتصاد دانش‌بنیان سامان بدهد قطعاً به سمت وابستگی بیشتر و اسارت در چنگال نظام سلطه حرکت خواهد کرد. تصور کنید که به دلایل منطقی مقرر شده از لامپ‌های کم مصرف به جای لامپ‌های رشته‌ای و تنگستن استفاده شود، اما از آنجا که فناوری تولید لامپ‌های کم مصرف در اختیار ما نیست مجبور به خروج هنگفت ارز از کشور برای واردات تجهیزات و فناوری تولید اینگونه لامپ‌ها خواهیم شد، اما به محض انتقال تکنولوژی و ایجاد سامانه جدید تولید، با تولید لامپ‌های ال. ای. دی مواجه شده و با ورشکستگی، خسارت سنگین به نظام و بخش خصوصی تحمیل میشود. همین مثال کافی است تا بدانیم که در دنیای تولید باید از زمان و ذائقه‌های موجود جلو زده و به تولید ذائقه‌های جدید بپردازیم.
ما نمی‌توانیم تولیدی داشته باشیم که بر مبنای نیاز روز و استفاده از فناوری‌ها، ابزار‌ها و تجهیزات روز نباشد. ویژگی‌هایی نظیر «نوآوری و بدیع بودن»، «کیفیت کالا»، «به روز بودن»، «مبتنی بر نیاز مشتری»، «ذائقه‌سازی»، «پیش‌دستی در بازار»، «سرعت توزیع کالا»، «تنوع و منطبق با سلایق»، «پایین آوردن هزینه‌ها و پایین بودن قیمت»، «رقابت پذیری»، «آسانی مصرف»، «استفاده بهینه از منابع»، «استفاده بهینه از سرمایه»، «پشتیبانی و خدمات سریع و مناسب» و «پاسخگویی به مشتری» از مؤلفه‌های اصلی و بنیادین اقتصاد دانش‌بنیان است. شرکت‌های فناور و دانش بنیان با تکیه به مؤلفه‌های مذکور و با تولید محصولات دانش‌بنیان، می‌توانند موجب خودکفایی و عدم وابستگی به کشور‌های دیگر و مقابله با تحریم‌های ظالمانه شوند.
از معضلات اقتصادی کشور تعطیلی بیش از ۶۰ درصد از کارخانجات و بنگاه‌های تولیدی به دلایل مختلف از جمله «فرسودگی فناوری به کار گرفته شده»، «وابستگی در فناوری به بیگانگان و مشکل تحریم» و «فقدان تحقیق و توسعه (R&D)» است و همه این موارد در اقتصاد دانش‌بنیان قابل حل سریع است. تنها راه‌حل مشکل صنایع فرسوده و ورشکسته کشور، متصل کردن آن‌ها به شرکت‌های دانش‌بنیان و یا مجهز کردن آن‌ها به تکنولوژی و دانش بنیان کردن آن‌ها است. اما امروزه در حالی‌که تقریباً تمام مردم از نرم افزار‌های دانش‌بنیان داخلی استفاده می‌کنند و زلف زندگی مردم به این شرکت‌ها گره خورده است می‌توان گفت یکی از اصلی‌ترین مشکلات توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور مشکل فرهنگی است و مادامی که مطبوعات، رسانه‌های خصوصی و دولتی کشور، صاحبان قلم و منبر و دستگاه‌های مسئول فرهنگی کشور و خاصه رسانه ملی بر اساس برنامه ریزی جامع وارد میدان نشده و اهمیت چیستی و چرایی شرکت‌های دانش‌بنیان و نقش آن‌ها را در «اقتصاد»، «رشد و توسعه کشور»، «کارآفرینی و اشتغال‌زایی»، «خنثی‌سازی تحریم‌ها»، «جلوگیری از خام فروشی» و «ایجاد ارزش افزوده» مبتنی بر عزت واقتدار ملی را برای مردم تبیین نکنند و دستگاه‌های اجرایی وارد این میدان نشوند قطعاً در آینده نیز شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به تأمین و تحقق سهم خود از تولید ناخالص داخلی نخواهند شد و باز هم تحقق صد درصدی شعار سال به آرزوی دست نایافتنی تبدیل خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
بدون سواد رسانه‌ای در جهاد تبیین عامل دشمن می‌شویم
چیستی و چرایی اقتصاد دانش‌بنیان
تناقض‌های استادیومی اصلاح‌طلبان
تفاوت صبح تا شام اصلاح‌طلبان به روایت جوادی حصار!
از امریکا تضمین قطعی بگیرید
تحقیق و تفحص از صادرکننده بنزین ۵۰۰ تومانی!
سند جامع راهبردی صنعت هسته‌ای ۰۲ فروردین رونمایی میشود
چشیدن طعم آب بدون آرسنیک با تلاش محققان ایرانی
ابهامات ارزی دارو را کم و گران کرد
مسکن از تورم عمومی سال ۱۴۰۰ جا ماند
رشته‌های مبارزه با دوپینگ را پنبه نکنید!
رفع خطر از نظام اسلامی با یک توسل مخلصانه
خون طلبه‌های جهادی دشمن را رسواتر می‌کند
صد‌ها سال است که روحانیت اسلام تکیه‌گاه محرومان بوده است
روحانیت شیعه، جهاد مداوم و مظلومیت تاریخی
