روزنامه ایران
1401/01/21
«تنفس» و «زاگرس» هدف ریزگردها
زهرا کشوریخبرنگار
ریزگردهای خارجی به جان بخش‌هایی از کشور افتادند. آسمان ایران در بخش‌های جنوبی، غربی و شمال غربی خاکستری و نارنجی شده است. تهرانی‌ها نفس کم آوردند تا خوزستانی‌ها امیدوار شوند حالا که آسمان پایتخت همرنگ خوزستان شده دولتمردان راه حلی برای کاهش آن روی میز اجرا بگذارند. ریزگردهایی که از سمت عراق می‌آید و بسیاری آن را نتیجه خشک شدن دجله و فرات به‌دلیل سدسازی روی این دو رودخانه می‌دانند. هرچند آسمان خاکستری ایران تنها نتیجه ریزگردهای عراق نیست و بخشی ازآن از سمت عربستان، اردن و سوریه می‌آید. این وضعیت واکنش سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی را در پی دارد. او از پیگیری موضوع ریزگردها در بهارستان خبر می‌دهد و می‌گوید: «مجلس این موضوع را در راستای تحقق قانون هوای پاک پیگیری و با هرگونه سهل‌انگاری برخورد می‌کند.» سمیه رفیعی در این انتقاد انگشت روی زخمی می‌گذارد که پیش از این فعالان و کارشناسان مستقل خواستار درمان آن شده بودند. او حذف اعتبار مقابله و مدیریت ریزگردها در قانون بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ را یادآور میشود و می‌گوید: متأسفانه ،هم در بودجه سال گذشته و هم در بودجه امسال هرگونه اعتبار در خصوص مقابله یا مدیریت ریزگردها را حذف کرد.
او می‌گوید: «هر چند مبادی ورودی این مسأله از مرزهای غربی، جنوب و جنوب غربی است و بیشتر کانون‌ها خارجی است؛ اما قاعدتاً باید جهت برنامه‌های بعدی بودجه لازم تخصیص پیدا می‌کرد که متأسفانه این امر هم مغفول ماند و مرکز ملی مقابله با ریزگردها در سازمان محیط زیست دقیقاً معلوم نیست چرا این درخواست را برای تأمین اعتبارات لازم در خصوص این معضل در شرایط بحرانی نداشت و پیگیر نبوده است.» اعتبار مقابله و مدیریت ریزگردها در حالی در قانون بودجه سال گذشته و سال‌جاری حذف شد که پیش از این «علی محمد طهماسبی بیرگانی» مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار در گفت‌و‌گو با «ایران» از ورود سالانه 150 میلیون تن ریزگرد از سمت همسایگان غربی، جنوبی و شرقی به کشور خبر داده و تنها راهکار آن را ایجاد یک صندوق مشترک دانسته بود. برآوردهای ملی نشان می‌دهد گرد و غبار سالانه تنها در 5 استان خوزستان، کرمانشاه، ایلام، هرمزگان و خراسان جنوبی 6 هزار میلیارد تومان خسارت را به کشور وارد می‌کند. ریزگردهایی که فقط تنفس کشیدن را برای شهروندان ایرانی سخت نمی‌کنند، این توده نارنجی -خاکستری به شدت زادآوری طبیعت ایران از جمله جنگل‌های زاگرسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. جنگل‌های زاگرسی خود سد سبز در مقابل ریزگردها هستند اما انباشت طولانی مدت ریزگردها و گرد و غبار روی برگ و شاخه درختان به تنک و بیمار شدن این دیواره سبز ارزشمند منجر شده تا خسارت ورود ریزگردها تنها به هزینه درمانی و سلامتی شهروندان ایرانی محدود نباشد. همان‌طور که در داخل ایران سدسازی به ایجاد کانون‌های محلی ریزگردها بویژه با خشک کردن تالاب‌هایی چون هورالعظیم و... منجر شده است سدسازی ترکیه، عراق و سوریه یکی از عوامل اصلی خشک شدن دجله و فرات و هجوم ریزگردهای سوریه و عراق به ایران است. وقتی ریزگردها نفس‌ها را در ایران تنگ می‌کند بسیاری بحث خشک شدن دجله و فرات را محدود به ساخت سد «ایلسو» یا ابر پروژه آبی ترکیه یعنی «گپ» می‌کنند اما آن‌طور که «حجت میان آبادی» پژوهشگر دیپلماسی آب کشور به «ایران» می‌گوید: «در ترکیه حدود 10 ابرپروژه آبی وجود دارد که پروژه گپ تنها یکی از آنها است.» به گفته «حجت میان آبادی» نکته جالب‌تر اینکه در پروژه گپ هم 22 تا سد وجود دارد که «ایلسو» تنها یکی از این مجموعه سدها است. تعداد سدهایی که عراق روی دجله ساخته 260 درصد از ظرفیت کل رودخانه دجله بیشتر است و تعداد سدهایی که سه کشور سوریه، ترکیه و عراق روی دجله ساخته‌اند 300 درصد بیشتر از کل ظرفیت دجله است. میان آبادی حجم این سدها را 3 برابر کل آب می‌داند و می‌گوید: «تعداد سدهایی که فقط ترکیه روی رودخانه فرات ساخته 325درصد بیشتر ازآب فرات است. یعنی سدهایی که ترکیه روی رودخانه فرات ساخته 300 درصد بیشتر ازظرفیت رودخانه است. مجموع سدهایی که این 3کشور روی دجله و فرات ساخته‌اند، قادراست 4برابر تمام دجله و فرات را ذخیره کند. چه فرقی دارد ایلسو باشد یا نباشد. ترکیه سهم بیشتری از سد ایلسو در روزهای خاکستری و نارنجی ایران دارد.»
«ظهیر حیدری‌نژاد» کارشناس منابع آب کشور در گفت‌و‌گو با «ایرنا»ریزگردهای اخیر را ناشی از عمل نکردن عراق و ترکیه به تعهداتشان می‌داند و می‌گوید: «دولت عراق براساس مسئولیت بین‌المللی و تفاهمنامه‌ای که با کشورمان امضا کرده، می‌بایست برای مالچ پاشی، درخت کاری و تثبیت خاک در نقاط کانونی ریزگردها اقدام می‌کرد که با عدم انجام تعهدات خود، سبب بروز ریزگردهای فعلی شده است.»
او می‌گوید: «دولت عراق بر اساس تفاهمنامه‌ای که با کشورمان امضا کرده است، می‌بایست برای مالچ پاشی در مناطقی که امکان غرق آبی کردن را ندارد و نیز درختکاری و اقدامات تثبیتی در مناطقی که می‌توان آن را غرق آب کرد، اقدام کند که این کار را نکرده است.»
براساس گفته‌های علی محمد طهماسبی، مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار، سازمان محیط زیست و منابع طبیعی بیش از هرچیزی روی همکاری عراق و سوریه و امارات با توجه به روابط سیاسی کشور ایران با کشورهای همسایه برای حل ریزگردها حساب کرده است. این در حالی است که بخش زیادی از ریزگردها از سمت عربستان به ایران می‌آیند. با وجود این طهماسبی به «ایران» می‌گوید: «گام خوبی در سنوات قبل مبنی بر آموزش عراقی ها صورت گرفت ولی متأسفانه تا زمینه‌ها برای اقدامات اجرایی فراهم شد، غائله داعش پیش آمد و اصلاً نشد کاری انجام بگیرد. زمانی هم که موضوع داعش کمرنگ شد، یک تقاضای رسمی از عراق با پیگیری‌هایی که ما قبل از کووید -19 انجام دادیم آمد و باز هم رفتیم برای برنامه‌ریزی اما کووید اجازه نشست و برخاستی نداد. الان شناسایی و برنامه عمل تمام و تدوین شده و فقط همکاری همسایه‌ها را می‌خواهد تا ما تجربیات‌مان را در اختیار آنها بگذاریم. ما در دو سه تا سخنرانی رسمی در مجامع بین‌المللی هم این موضوع را اعلام کردیم. یک پیشنهاد را هم خود بنده داده بودم که آقای سلاجقه در مجمع جهانی نایروبی مطرح کرد. آقای دکتر در دو سه دیدار رسمی از جمله دیدار با خانم «اینگر اندرسن» مدیر برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و در سخنرانی اصلی، تقاضای همکاری مشترک را در این زمینه داد. دو تا برنامه عمل زیر منطقه‌ای هم برای ساماندهی گرد وغبارهایی که از کشورهای اطراف به ایران می‌آید در 6 ماه گذشته تکمیل شده و در این رابطه با مراجع بین‌المللی نامه‌نگاری کردیم. بزودی یک نامه‌ای هم به امضای رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای وزیر امورخارجه ایران، به خاطر تسهیل همکاری‌های بین‌المللی می‌فرستیم. کارهای نرم‌افزاری برای ساماندهی ریزگردها در جنوب، جنوب غربی، شرق و شمال شرق کشور تمام شده است. همچنین برای ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان و پاکستان هم ما یک بسته همکاری را آماده کرده‌ایم ولی متأسفانه به دلایل مختلفی ریزگردها برای کشورهای همسایه در سطح اولویت پایین تری هستند و این مسأله باعث شده تا ایران بیشتر خسارت ببیند.» او تنها راهکار را ورود یک سازمان بین‌المللی به ماجرا می‌داند.
سایر اخبار این روزنامه
«موقعیت مهدی» فیلم تنها ماندن آدم‌هاست
تنفس در هوای آلوده
آغاز ساخت نخستین پتروپالایشگاه کشور
نفس راحت «میانکاله»
حتی یک گام از حقوق هسته‌ای عقب نمی‌نشینیم
ثمرات یک راهبرد تاریخی
دلارهایی که خرج بدهی‌های دولت قبل شد
دپوی 8/ 4 میلیون تن کالای اساسی در ۱۳ بندر
آغاز تهاتر میان ایران و پاکستان
«تنفس» و «زاگرس» هدف ریزگردها
زن انقلاب اسلامی ترکیب ویژه از عاطفه و عقلانیت
سلام ایران
