روزنامه آفتاب یزد
1401/01/22
اصلاحات در پاکستان و یک قربانی به نام عمران خان!
اصلاحات مقوله‌ای زمانبر، پرهزینه و قربانی گیرنده است. پاکستان سال‌ها است اصلاحات اساسی را شروع کرده
اما تا به نتیجه رسیدن، زمان و قربانی‌های دیگری را طلب می‌کند!
آفتاب یزد - رضا بردستانی: پارلمان پاکستان پس از بحث و جدلی ۱۲ساعته عمران خان، نخست‌وزیر این کشور را برکنار کرد. اکثریت نمایندگان به عزل ستاره سابق کریکت رای دادند. در رای‌گیری مجلس پاکستان ۱۷۴ نفر از ۳۴۲ نماینده به عمران خان رای‌عدم اعتماد دادند! اگرچه هواداران احزاب حاکم پیش از رای‌گیری سالن را ترک کرده بودند اما تغییری در نتیجه حاصل نشد. خان اولین نخست‌وزیر در تاریخ پاکستان است که با رای عدم‌اعتماد برکنار میشود. شهباز شریف، رهبر اپوزیسیون از تلاش و مبارزه حامیانشان برای برکناری خان تشکر کرد. ایاز صدیق، رئیس پارلمان پاکستان گفت که قرار است به زودی پارلمان برای انتخاب نخست‌وزیر جدید برگزار شود.
عمران خان پیش از برکناری خود برای جلوگیری از نشست رای اعتماد، پارلمان را منحل کرد اما دیوان عالی پاکستان، عدم برگزاری این جلسه و انحلال پارلمان را خلاف قانون اساسی تشخیص داد. برخی از تحلیلگران سیاسی بر این نظر هستند که عمران خان حمایت ارتش بانفوذ پاکستان را از دست داده بود. ارتش پاکستان دخالت در سیاست‌های غیرنظامی را رد می‌کند، با این حال به نوشته رویترز، بعید به نظر می‌رسد که ژنرال‌های ارتش در صورت تهدید منافع شخصی یا تضعیف کشور به دلیل بروز هرج و مرج سیاسی، ساکت بمانند و اقدامی صورت ندهند. ارتش پاکستان تاکنون چهار بار قدرت را در این کشور به دست گرفته است. برخی از ناظران ابراز نگرانی کردند که یک بن‌بست طولانی‌مدت ارتش را مجبور به مداخله کند. مایکل کوگلمن، کارشناس سیاسی فارین پالیسی می‌گوید، ارتش ترجیح می‌دهد غیرنظامیان در ناکامی‌های اقتصادی فعلی مقصر شناخته شوند.
> مخالفت عمران خان با آمریکا و نزدیکی به چین و روسیه
عمران خان از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۸ بارها علیه آمریکا موضع‌گیری کرده و تمایل زیادی به نزدیکی به چین و اخیراً به روسیه نشان داده بود. نخست‌وزیر پاکستان در آغاز حمله روسیه به اوکراین برای گفت‌وگو با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به مسکو سفر کرد. حال بعداز سقوط دولت خان احتمال داده میشود شهباز شریف، برادر کوچک‌تر نواز شریف، نخست‌وزیر سابق پاکستان، جایگزین عمران خان بشود.
> از زمین ورزش به صحنه سیاست
عمران خان، قهرمان کریکت و نامزد حزب اپوزیسیون «جنبشی برای عدالت» در فاصله سال‌های ۱۹۷۱ تا ۱۹۹۲ کاپیتانی تیم کریکت پاکستان را بر عهده داشت و همراه با این تیم در سال ۱۹۹۲ قهرمان مسابقات جهانی کریکت شد.
> بزرگترین اشتباه عمران خان چه بود؟!
محمد علی بصیری استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، تلویحاً فاصله گرفتن از غرب را مهلک‌ترین و بزرگترین اشتباه عمران دانسته می‌گوید: پاکستان به دلیل موقعیت خاص ژئوپلتیک که بعدِ استقلال پیدا کرد یعنی از یک طرف عضو کامُن - ولز محسوب می‌شد و از طرف دیگر آنگلوساکسون‌ها و آمریکا و در راس آن انگلستان این کشور را جزء حوزه سیاسی اقتصادی خود می‌دانستند و از بُعدی در جنگ‌هایی که با هند داشت علی رغم اینکه عضو سنتو بود همان پیمانی که بعد از انقلاب در ایران فرو پاشید در انرژی هسته‌ای و سلاح اتمی با چین همکاری می‌کرد و چینی‌ها در جنگ‌های هند و پاکستان بیشتر طرف پاکستانی‌ها را می‌گرفتند و همین مسئله باعث شد همواره این کشور حوزه نفوذ قدرت‌ها از بعد از استقلال به شمار آید.
بصیری اضافه می‌کند: ولی پاکستان اخیراً با توجه به جاده ابریشم جدید و عضویت در پیمان همکاری‌های شانگهای، برخی از احزاب از جمله حزب حامی عمران خان و خود وی سعی کردند موضع استقلال و چندجانبه گرایی در سیاست خارجه را دنبال کنند و وابستگی خود به غرب و آمریکا که متحد استراتژیک‌شان بودند کاهش دهند که این سبب پارادوکس و تضاد در بخشی از احزاب، ساختار سیاسی و ارتش شد و این جبهه‌بندی‌ها را ایجاد کرد.
> سرعت بالای اصلاحات بلای جان عمران خان!
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: مشکل عمران خان از این جهت است که با سرعت بالا می‌خواهد یا بهتر است بگوییم می‌خواست چندجانبه‌گرایی و وابستگی کمتر به آمریکا را جلو ببرد غافل از این که در بدنه سیاسی و نظامی و اطلاعاتی پاکستان افرادی متحد آمریکا حضور دارند که بسیج شدند و عمران خان را تحت فشار قرار دادند و با نفوذی که در پارلمان داشتند رای‌عدم اعتماد به عمران خان داده شد. لذا مخالفان وی که در اکثریت بودند به سادگی او را حذف کردند!
> پیروی از شیوه‌ی اردوغان!
این تحلیلگر مسائل سیاسی با تایید دنباله روی عمران خان از روش اردوغان اظهار می‌دارد: این که مدل سیاست و حکومت در پاکستان و ترکیه بعداز استقلال و عثمانی مدیون ارتش است مسئله‌ی
غیر قابل انکاری است به گونه‌ای که همه‌ی این موارد در قانون اساسی هر دو کشور وجود داشته تا یک دهه قبل که چون در ترکیه و در دهه جاری در پاکستان این مسئله که نقش ژنرال‌های ارتش در تحولات سیاسی و اقتصادی داخل زیاد است مجموعه اقداماتی تلاش کرد تا این موضوع را به سمت و سویی دیگر هدایت کند همین مسئله باعث شد این دو کشور را به عنوان دولت‌های نظامی گرا یا کودتاخیز مطرح کنند که صورت ضعیف و بی‌ثبات و غیر دموکراتیک در منطقه و دنیا به این دو کشور در مدل حکمرانی می‌داد.
بصیری تاکید می‌کند: البته آقای اردوغان با اصلاحاتی که در قانون اساسی انجام داد و قدرت ارتش را محدود کرد و قدرت‌های گذشته چون کودتا و براندازی را تا الان مهار کرده آقای عمران‌خان هم به عنوان یک فرد دموکراتیک ایده‌های اردوغان را دنبال می‌کرد ولی در اینجا ارتش و مخالفان زودتر دست به کار شدند و رای‌عدم اعتماد عمران خان را گرفتند لذا خواست و آرزوی دیرینه‌ی بخشی از پاکستانی‌ها و عمران خان فعلا با شکست روبرو شده است.
> اصلاحات زمان می‌خواهد و قربانی!
محمدعلی بصیری در این که عمران خان دانسته یا ندانسته وارد این چالش بزرگ شده است آن را انتخاب شده و دانسته می‌داند و خاطرنشان می‌کند: کلا در خاورمیانه و کشورهای اطراف حدود ۱۰۰ سال است که پروسه اصلاحات دارد جلو می‌رود. در پاکستان به دلیل جنگ‌های واحد و رقابت‌های خطرناک که در تعیین مرزهای‌شان داشتند مانند مسئله کشمیر و حتی مرز با افغانستان باعث شد ارتش نقش منحصر به فردتری در قدرت بگیرد لذا معتقدم عمران خان خود را مسئول می‌دانست که این اصلاحات را به نفع مردم و کشورش انجام دهد حتی اگر قربانی شود کما اینکه قبلا هم در مورد خانم بی‌نظیر بوتو نیز این اتفاق افتاد. با توجه به هسته‌ای شدن پاکستان اگرچه خطر جنگ‌های قبلی را کاهش داده و این می‌طلبد که ارتش از جایگاهش تنزل پیدا کند و قدرت به سمت مردم سوق پیدا کند اما این دلیل نمی‌شود که مقاومتی از سوی نظامی‌ها صورت نپذیرد.
بصیری می‌گوید: عمران خان و طرفداران وی میخواهند به هر قیمتی شده این اصلاحات را انجام دهند بنابراین باید این حرکات را محاسبه شده دانست و پذیرفت که مقطعی نبوده و ادامه‌دار خواهد بود. در ترکیه هم همین حالت بود تا در نهایت اصلاحات را انجام دادند. ترکیه و پاکستان بسیار از همدیگر تاثیر می‌پذیرند هم به لحاظ بافت جمعیتی هم به لحاظ اکثریت مسلمان و اهل سنت و نژاد آریایی مشابهت‌هایی دارند
> افغانستان حامی اصلی خود یعنی عمران خان را
از دست داد
برخی ممکن است ترکیه و برخی افغانستان را بازنده‌ی تحولات اخیر در پاکستان به شمار آورند اما قدر مسلم این که هر دو کشور یعنی ترکیه و افغانستان از این منظر متضرر شدند با این توضیح که ضریب نفوذ ترکیه در افغانستان سرعت و وسعت و شدت بیشتری گرفت.
بصیری ضمن اشاره به این موارد می‌افزاید: تفکر عمران خان شبیه اردوغان بوده و هست. اگر عمران خان شکست خورد نیروی مخالف اردوغان سرکار می‌آید و این بازندگی برای او است. از آن طرف طالبان هم متضرر خواهند شد و مقبولیت و مشروعیت آقای عمران خان برای فشار بر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی جهت شناسایی طالبان یا واسطه‌گری بین طالبان و دولت‌ها از بین می‌رود و طالبان انزوای بیشتری می‌گیرد و روند کسب شناسایی و گسترش روابط با کشورهای خارجی با مانع رو به رو می‌سود.
> حذف به روش ترور؟!
بصیری می‌افزاید این که ممکن است عمران‌خان ترور شود را نمی‌شود رد کرد و نمی‌شود پذیرفت اما باید بپذیریم ترکیه از این جا به بعد نفوذ بیشتری در افغانستان را دنبال خواهد کرد ضمن آن که طالبان بعد سقوطِ عمران خان قطعاً به حمایت‌های اردوغان دل خواهد بست!
> مدیریت تنش و بی‌ثباتی
بصیری با اشاره به این موضوع که به هم ریختن شرایط سیاسی در پاکستان با دکترین مدیریت بی‌ثباتی یا نگه داشتن فضای ترسناک از جمله‌ی طرح‌های غرب در مورد بسیاری از کشورها است می‌گوید: معتقدم قدرت‌ها از جمله آمریکا و انگلیس اساس قدرت منطقه‌ای خود را به بحث تفرقه و بی‌ثبات کردن کشورها موکول می‌کنند این استراتژی و راهبرد بلند مدت آنها است که بی‌ثباتی مستمر در آن کشورها را از طرق کودتاها جنگ‌های قومی و مذهبی و در نهایت تجزیه طلبی رقم بزنند و این موارد به خودی خود بیشترین منافع را برای آنها تامین خواهد کرد از فروش اسلحه که درآمد اول‌شان است و همچنین مدیریت جریان‌ها و احزاب و گروه‌هایی که همسو با آنها نیستند.
بصیری در پایان تاکید می‌کند: جریان پاکستان بخشی از پازلی است که آنها میخواهند یعنی همان بی‌ثباتی و تنش تا از این آب گل‌آلود بهترین ماهی‌ها را صید کنند. در عراق، افغانستان، لیبی، اوکراین و ایران این رویکرد دنبال شده و این طور نیست که
رها شده و یا خارج از کنترل آنها باشد بلکه در راستای راهبرد کلان این ابرقدرت‌ها است.
مهمترین چالش‌های پیش روی جانشین عمران خان
عمران خان درحالی پس از کشمکش فراوان دفتر نخست‌وزیری پاکستان را ترک کرد که چالش‌های موجود در مقابل دولت خود را برای نخست‌وزیر جدید و دولت او به ارث گذاشته است و مهمترین این چالش‌ها مشکلات اقتصادی و بدهی‌های سنگین، افزایش فعالیت گروه‌های مسلح و جدایی طلبان و همچنین روابط خارجی با غرب و در راس آن آمریکا هستند و دولت جدید باید حل و فصل این مسائل را در اولویت خود قرار دهد. به گزارش ایسنا، روزنامه العربی الجدید در یادداشتی درباره اتفاقات اخیر پاکستان و چالش‌های پیش روی نخست‌وزیر جدید این کشور نوشت: هر فردی که جایگزین عمران‌خان در سمت نخست‌وزیری پاکستان شود، همان مشکلاتی را به ارث خواهد برد که کار این ستاره بین‌المللی سابق کریکت را مختل کرد.
در راس دستور کار دولت بعدی پاکستان، رسیدگی به تشدید تحرکات گروه‌های افراطی و بدتر شدن روابط با متحدان سابق قرار دارد و علاوه بر این، دولت آتی با یک بحران اقتصادی بزرگ مواجه خواهد بود. «جعفر احمد»، رئیس موسسه تحقیقات تاریخی و اجتماعی معتقد است که دولت آینده پاکستان باید با چالش‌های متعددی در سطح روابط داخلی و خارجی مواجه شود. مهمترین موضوعات چالش‌هایی که در انتظار نخست‌وزیر آینده پاکستان است به شرح زیر است؛
۱ - اقتصاد
بار بدهی‌های سنگین، تورم در حال رشد سریع و ارزش پایین پول ملی روی هم تلمبار شده تا رشد در پاکستان طی سه سال گذشته با رکود مواجه شود. «ندیم الحق»، معاون موسسه اقتصاد توسعه پاکستان در اسلام آباد در این باره گفت: ما هیچ جهت مشخصی نداریم و به اصلاح ریشه‌ای سیاست کشور نیاز داریم. تورم بیش از ۱۲ درصد بوده، بدهی خارجی به ۱۳۰ میلیارد دلار یا ۴۳ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است. همچنین ۱۹۰ روپیه معادل یک دلار است و پول ملی پاکستان از زمان روی کار آمدن عمران خان تا کنون حدود یک سوم ارزش خود را از دست داده است. دولت پس از عقب‌نشینی از اجرای توافق‌نامه‌ها برای کاهش یا پایان دادن به یارانه برخی کالاها و بهبود درآمدها و جمع‌آوری مالیات، نتوانست اجرای برنامه نجات شش میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول را که عمران خان در سال ۲۰۱۹ امضا کرده بود، تکمیل کند.
۲ - تشدید تحرکات گروه‌های مسلح
طالبان پاکستان که یک گروه جدا از طالبان افغانستان اما دارای ریشه‌های مشترک با آن است، در ماه‌های اخیر تحرکات خود را افزایش داده است. این گروه که پیش از این نیز به انجام حملاتی علیه نیروهای دولت پاکستان متهم شده بود، تهدید کرده است که در ماه رمضان حملات دیگری را علیه نیروهای دولتی انجام خواهد داد. عمران خان سعی کرد با طالبان پاکستان مذاکره کند، اما مذاکرات سال گذشته و قبل از پایان آتش بس یک ماهه راه به جایی نبرد. طالبان افغانستان می‌گوید که اجازه نمی‌دهد از خاک این کشور به عنوان پایگاهی برای شبه نظامیان خارجی استفاده شود، اما باید پایان دادن به فعالیت هزاران پاکستانی مستقر در افغانستان در مرز با پاکستان و تعیین مقصد آنها درصورت اخراج از این کشور مورد توجه قرار بگیرد.
کارشناسان معتقدند که راه حل این مسئله حتی برای دولت آتی پاکستان ساده نخواهد بود.
رفیع الله کاکار، تحلیلگر سیاسی پاکستانی در این باره معتقد است: چالش شورش در برابر دولت جدید کماکان و مانند گذشته باقی خواهد ماند. در بلوچستان، بزرگترین و غنی‌ترین استان پاکستان، جدایی‌طلبان سال‌هاست که خواستار خودمختاری بیشتر و سهم بیشتری از ثروت، در بحبوحه درگیری‌های فرقه‌ای و خشونت‌ها هستند.
۳ - روابط خارجی
عمران خان می‌گوید که آمریکا با توطئه با اپوزیسیون این کشور در پس پرده برکناری‌اش قرار دارد. دولت جدید پاکستان پس از تشکیل باید سخت تلاش کند تا این وضعیت حاکم بر روابط با واشنگتن را بهتر کند؛ چراکه آمریکا تامین‌کننده اصلی تسلیحات اسلام‌آباد در مواجهه با روابط روسیه و هند است. عمران خان با ادامه سفرش به مسکو در روز حمله روسیه به اوکراین غرب را خشمگین کرد. وی همچنین ازجمله معدود رهبران جهانی بود که در افتتاحیه المپیک زمستانی پکن شرکت کرد و این درحالی بود که آمریکا و متحدانش در اعتراض به سابقه حقوق بشری چین این افتتاحیه را تحریم کرده بودند. «توصیف احمد خان»، تحلیلگر سیاسی پاکستانی معتقد است که دولت آینده باید برای ترمیم این آسیب تلاش جدی کند.
شهباز شریف، محتمل‌ترین گزینه نخست‌وزیری پاکستان
شهباز شریف که محتمل‌ترین گزینه نخست‌وزیری پاکستان است، در کشورش بیشتر به عنوان یک مدیر موثر شناخته میشود تا یک سیاستمدار، اما در خارج از مرزهای پاکستان چندان شناخته شده نیست. به گزارش ایسنا، به نقل از خبرگزاری رویترز، شهباز شریف، برادر نواز شریف (که سه دوره نخست‌وزیر پاکستان بود) سردمدار رای‌عدم اعتماد به عمران خان، نخست‌وزیر برکنار شده است. تحلیلگران می‌گویند که بر خلاف نواز، شهباز از ارتباط دوستانه با ارتش این کشور استقبال می‌کند، نهادی که از قدیم کنترل سیاست‌های دفاعی و خارجه را بر عهده دارد. ژنرال‌های پاکستانی تاکنون در سرنگونی سه دولت غیرنظامی مداخله داشته‌اند و از زمان استقلال پاکستان از انگلیس در ۱۹۴۷، هیچ نخست‌وزیری یک دوره کامل پنج‌ساله خدمت را به اتمام نرسانده است. شهباز بر خلاف عمران خان، اعلام کرده که روابط حسنه با آمریکا برای پاکستان ضروری است. این در حالی است که اخیرا روابط عمران خان و واشنگتن تیره و تار شده بود. اگر شهباز شریف در این انتخابات پیروز شود، با چالش‌های متعددی روبرو خواهد بود، مانند اقتصاد تضعیف‌شده پاکستان که درگیر تورمی شدید است، کاهش ارزش پول و کاهش ذخیره‌های ارزی. تحلیلگران همچنین می‌گویند که شریف کاملا مستقل عمل نخواهد کرد، چرا که باید در کنار دیگر احزاب اپوزیسیون و برادرش، بر روی یک دستورکار جمعی کار کند.
سایر اخبار این روزنامه
رئیس جمهور دستور توقف داد اما پروژه در حال اجراست!
قیمت خانه‌های نهضت ملی مسکن میلیاردی شده است؟
رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی تامین اجتماعی را ابلاغ کردند
اصلاحات در پاکستان و یک قربانی به نام عمران خان!
اختلاف دیدگاه لندن - واشنگتن در باره الیزه مشهود است!
یک شبه ره صد ساله را رفته اند
لوطی‌گری مرامی از یاد رفته در ایران
یک شبه ره صد ساله را رفته اند
اوضاع ناخوشایند دارو و تجهیزات پزشکی
استقبال مدیران رسانه‌های اصلاح طلب از مهمانی رئیس‌جمهور
در خصوص ۲۲سالگی‌مرکز وکلا
اقتصاد و سیاست خارجی
