گروه راه و مسکن: روز بیست و نهم اسفندماه ۱۴۰۰ مهلت ثبت نام در طرح نهضت ملی مسکن برای تمامی گروه‌ها به پایان رسید. آنطور که معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بیش از پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در مجموع دو طرح اقدام ملی و نهضت ملی مسکن نام‌نویسی کردند که از این تعداد ۴۷۷ هزار نفر مردان مجرد ۲۳ تا ۴۵ سال هستند. به گزارش «تجارت»، بر اساس آمار اعلامی از سوی وزارت راه و شهرسازی تا روز (بیست و چهارم اسفندماه ۱۴۰۰) روز بیش از ۹۵ درصد پالایش‌های سه گانه متقاضیان طرح جهش تولید و تأمین مسکن (نهضت ملی مسکن) که شامل سابقه مالکیت، فرم «ج» و تأهل است در ستاد وزارت راه و شهرسازی انجام شده و متقاضیان به استان‌ها برای پالایش شرط چهارم که سابقه سکونت در شهر مورد تقاضا است معرفی شده‌اند. البته افراد مجرد بالای ۲۳ سال از شرط تأهل معاف هستند. به گفته محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی، شرط چهارم که شامل سابقه سکونت در شهر مورد تقاضا می‌شود، در اداره کل راه و شهرسازی استان و یا شهر جدید مورد تقاضا در حال انجام است.
تمامی افرادی که شروط سه گانه آنها در ستاد وزارتخانه انجام شده به کارتابل استانی منتقل شدند و در شهرهای جدید و ادارات کل سابقه سکونت آنها در حال انجام است تا تأیید شروط، نهایی و اعلام شود. این کار در استان‌ها با سرعت در حال انجام است که چنانچه نهایی شود، معرفی به بانک، باز کردن حساب بانکی و معرفی به پروژه‌ها متعاقب آن انجام خواهد شد. طرح نهضت ملی مسکن برای ساخت ۴ میلیون مسکن طی چهار سال تا به امروز با پیشرفت‌هایی همراه بوده، ولی به نظر می‌رسد، ادامه روند کار با دو چالش مهم یعنی تأمین زمین و هزینه ساخت مواجه است که حصول نتیجه نهایی را کمی سخت‌تر می‌کند. اولین‌بار خردادماه سال گذشته و در آستانه انتخابات 1400 بود که عضو سابق شورای عالی مسکن از برنامه ویژه آیت‌الله رئیسی (یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری) برای بخش مسکن کشور رونمایی کرد. به گفته وی، این برنامه حاصل کار 7 ماهه یک تیم تخصصی و پژوهشی در حوزه اقتصاد و مسکن بود که بر این اساس آن 4 میلیون مسکن با آورده اولیه صفر، زمین رایگان و وام ارزان بدون یک ریال بودجه دولتی ساخته می‌شود. بعد از حدود 2 ماه از استقرار دولت سیزدهم، معاونت مسکن و ساختمان وزارت و راه و شهرسازی طی اطلاعیه‌ای از آغاز مرحله اول ثبت‌نام نهضت ملی مسکن خبر داد. در این اطلاعیه تأکید شده بود:‌ در راستای کمک به تأمین مسکن خانوارهای فاقد مسکن، وزارت راه و شهرسازی در نظر دارد در اجرای برنامه نهضت ملی مسکن در سال 1400 و به منظور کمک به تأمین مسکن فاقدین مسکن از چهارشنبه 28 مهر 1400 نسبت به ثبت نام متقاضیان واجد شرایط اقدام کند. در این مرحله برای ثبت‌نام متقاضیان بر اساس ظرفیت‌های احصاءشده در تعدادی از شهرهای واقع در استان‌های کشور برنامه‌ریزی شده بود و متقاضیان یک ماه برای ثبت‌نام فرصت داشتند. در این مرحله برای شهرهای 18 استان کشور از جمله تهران ثبت‌نام متقاضیان انجام شد. در مجموع تا پایان سال 1400 بیش از 5.4 میلیون نفر در طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کردند که از این تعداد و با پالایش اولیه یعنی بررسی سه شرط تأهل، عدم دریافت تسهیلات و نداشتن مالکیت خصوصی، 2.3 میلیون متقاضی واجد شرایط شناخته شدند. این متقاضیان در ادامه کار از سوی وزارت راه و شهرسازی برای کنترل شرط چهارم (سکونت) به ادارات کل راه و شهرسازی، شهرهای جدید و بنیاد مسکن معرفی می‌شوند و در نهایت لیست واجدان شرایط نهضت ملی مسکن نهایی خواهد شد. بعد از تأیید مدارک از طریق سامانه، متقاضیان دعوت و حساب بانکی به نام آنها باز می‌شود. بعد از این مرحله متقاضیان باید مبلغ ورودی (آورده اولیه) را واریز کنند تا بعد از آن به پروژه در حال اجرا یا پروژه‌ای که آماده شروع است معرفی ‌شوند. در نهایت نیز متقاضیان در 5 مرحله آورده خود را طبق قراردادهای نهضت ملی مسکن واریز می‌کنند. پیش از این و در دولت قبل در قالب پروژه‌های طرح ملی مسکن (طرح اقدام ملی) در مرحله نخست متقاضیان 40 میلیون تومان واریز کردند.
در این بین در برخی شهرهای جدید از جمله پردیس متقاضیان 160 تا 200 میلیون تومان را با توجه به اعلام شرکت عمران این شهر واریز کرده‌اند. این پروژه‌ها پس آغاز به‌کار دولت سیزدهم در طرح نهضت ملی مسکن ادغام شده است. البته طبق اظهارت معاون وزیر راه و شهرسازی، متقاضیان نهضت ملی مسکن در تهران با آورده 40 میلیون تومانی و وام 450 میلیون تومان خانه‌دار خواهند شد. زمین،‌ منابع مالی و سازنده سه رکن اصلی ساخت و ساز مسکن در کشور هستند. بر همین اساس بود که در قانون جهش تولید مسکن پیش‌بینی‌های لازم برای تأمین زمین صورت گرفته است. بر اساس قانون جهش تولید مسکن دستگاه‌های دولتی بایستی زمین‌های در اختیار خود را برای طرح مسکن‌سازی در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند. در ماده 10 این قانون آمده است:‌ تمام وزارتخانه‌ها، مؤسسات و دستگاه‌های دولتی و همچنین شرکت‌هایی که صد درصد (100%) سرمایه و سهام آنها متعلق به دولت می‌باشد، مکلفند نسبت به واگذاری و تحویل رایگان اراضی در اختیار خود که در چهارچوب مکان‌یابی موضوع ماده (6) قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن قرار می‌گیرند (به استثنای اراضی تبصره (2) ماده (9) این قانون)، ظرف دو ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون بنا به درخواست وزارت راه و شهرسازی اقدام نمایند. ادارات ثبت اسناد و املاک مکلف‌اند پس از اعلام وزارتخانه یادشده ظرف یک ماه نسبت به تفکیک و ثبت انتقال ملک در دفتر املاک و صدور سند مالکیت به نام دولت با نمایندگی وزارت راه و شهرسازی اقدام کنند. در تبصره یک این ماده تأکید شده چنانچه دستگاه‌های موضوع این ماده ظرف دو ماه از تاریخ درخواست وزارت راه و شهرسازی نسبت به واگذاری و تحویل زمین و تسلیم اسناد و مدارک آن اقدام نکنند، ادارات ثبت اسناد و املاک موظف‌اند به درخواست وزارت راه و شهرسازی، ظرف یک ماه به ترتیب یادشده، اقدام و سند مالکیت جدید را به نام دولت با نمایندگی وزارت راه و شهرسازی صادر کنند.
با وجود صراحت قانونی اما طبق گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی تاکنون فقط 4 درصد از زمین‌های مورد نیاز برای ساخت واحدهای طرح ملی مسکن از دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی تأمین شده است. تا امروز زمین برای ساخت 2.4 میلیون واحد نهضت ملی مسکن تأمین شده که البته در برخی کلانشهرها از جمله تهران تأمین زمین به مشکل خورده است. بنیاد مسکن در حال حاضر در سه شهر رودهن، بومهن و دماوند با کمبود زمین برای ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن روبروست. بر اساس قانون جهش تولید مسکن سالانه باید 360 هزار میلیارد تومان از سوی بانک‌ها و مؤسسات مالی برای طرح مسکن‌سازی دولت (نهضت ملی مسکن) پرداخت شود که متناسب با تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی این رقم افزایش می‌یابد.