هدف‌گذاری رشد تجارت با همسایگان
گروه صنعت و تجارت: درخصوص تجارت بین ایران و جهان به ویژه با کشورهای همسایه یک رونق نسبی در سال 1400 نسبت به سال‌های گذشته شاهد بودیم. تجارت غیرنفتی ایران از صد و یک میلیارد دلار عبور کرد و نیمی از این تجارت تقریبا به ارزش 51 میلیارد و 875 میلیون دلار تجارت ایران با کشورهای همسایه بود. به طور کلی حجم تجارت ما با کشورهای همسایه نسبت به سال گذشته یعنی سال 99 تقریبا 40 درصد افزایش داشته است. این رقم با وجود اینکه نوید خوبی برای توسعه تجارت با کشورهای همسایه می‌هد اما نشان از این دارد که اگر تامل و دقت بیشتری در این امر شود می‌تواند این حجم تجارت را نیز رونق دهیم.
برای تجارت ایران با روسیه، ترکیه، امارات، قطر، عمان و عراق و در کل کشورهای CIS باید روی آن تامل شود. درست است که این کشورها شاید بازارهای مصرفی خیلی امنی نسبت به واردکنندگان بزرگ جهان داشته باشند ولی در همه جای دنیا تجارت با کشورهای همسایه عامل رشد و پیشرفت است و نباید از این موضوع غافل شد. ممکن است حتی با بعضی از این کشورها برای تامین کالا در کشور دیگر که همسایه‌مان هستند در حال رقابت باشیم. اما به طور کلی عدم پویایی ایران در این مسائل باعث می‌شود که ایران بازارهای فعلی خود را در این کشورها که در گذشته بازار بسیار پر رونق‌تری بوده است را از دست بدهد. باید ایران به نقش محوری خود در تجارت با کشورهای همسایه برگردد و فی‌الواقع راهی نیست جز اینکه بر توسعه تجارت و صادرات با این کشورها تامل شود.
از رقم 51 میلیارد و 875 میلیون دلار تجارت ایران با کشورهای همسایه، حدود 26 میلیارد دلار صادرات و حدود همین مقدار هم واردات داشتیم که توازنی بین صادرات و واردات ما بوده است. کشورهای مهم صادراتی ما عراق، ترکیه و امارات بوده‌اند. به کشور امارت 4.9 میلیارد دلار صادرات و از امارات 16.5 میلیارد دلار واردات داشتیم. این نشان می‌دهد که امارات در تامین مایحتاج اولیه که ایران وارد می‌کند اعم از موادغذایی، گندم، کنجاله، غلات، موبایل با رقم 16.5 میلیاردلار واردات 68 درصد افزایش را نسبت به سال گذشته خود نشان داده است. همچنین از ترکیه حدود 20 درصد و روسیه حدود 54 درصد افزایش واردات داشتیم.
در این میان کارشناسان معتقدند که باید راهکار ارزنده‌ای ارایه شود برای اینکه ایران، سیستم بانکی و روانی داشته باشد که با کمک سازمان توسعه تجارت باید این مشکل به صورت ریشه‌ای حل شود. تا زمانی که افق و چشم‌انداز ایران با کشورهای دنیا از نظر بین‌المللی افق روشنی نباشد، سرمایه‌گذاری‌های سنگینی انجام نمی‌شود و همین طور توسعه گام به گام اتفاق می‌افتد اما برای شتاب در این کار باید یک سری مسائل را به صورت زیرساختی و چندوجهی ببینیم و از فضای پیرامون‌مان که پر از پتانسیل‌های مختلف است بیشتر بهره بگیریم. باید برنامه‌ریزی کنیم برای اینکه چطور می‌توانیم بازارهای بهتری در این کشورها داشته باشیم چون راه پیشرفت کشور از مسیر تجارت بین‌الملل می‌گذرد.
در طول چند ماه گذشته، شاهد مذاکرات گسترده ایران با کشورهای همسایه و منطقه برای توسعه سطح مناسبات اقتصادی هستیم. این امر نشان می‌دهد که ایران در تلاش برای ارتباط با کشورهای همسایه است. همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یکی از اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم محسوب می‌شود و در همین راستا مذاکرات بسیاری با این کشورها صورت گرفته است. واقعیت آن است که دلیل اصلی برای برقراری ارتباط بیشتر با همسایگان به سال ۹۷ بازمی‌گردد که با بازگشت تحریم‌ها علیه کشورمان، دوران بسیار سخت اقتصادی آغاز شد. به‌طوری‌که یکی از دشوارترین تحریم‌های تاریخ روابط بین‌الملل بر ایران وارد آمد و تاکنون هم ادامه داشته است. شرایطی که محدودیت فروش کالاهای‌های صادراتی به‌ویژه نفت ایران را فراهم کرد، علاوه بر آن موجب فقدان دسترسی به سیستم بین‌المللی، محدودیت شدید در مسیر مبادلات ارزی و استقبال نکردن عده‌ای از شرکای قدیمی برای همیاری با ایران شد؛ به دلیل قرارگیری در این وضعیت و لزوم دور زدن تحریم‌ها، عده‌ای همواره با یادآوری ظرفیت‌های جغرافیایی کشور، تأکید بر برقراری ارتباطات خاص با کشورهای همسایه داشتند.
ایران در سال‌های گذشته بارها اعلام کرده است که بخش مهمی از برنامه تجاری خود را با محوریت کشورهای همسایه بنا خواهد کرد، چراکه کشورهای همسایه ایران در هر سال، بیش از هزار میلیارد دلار واردات دارند و اگر ایران بتواند تنها بخشی از این سبد وارداتی را به خود اختصاص دهد، سهمی بزرگ در بازار صادراتی به دست خواهد آورد. کشورهایی که در مجموع به بیش از ۱۵ مورد مشترک در مرز آبی و خاکی با ایران می‌رسند و از لحاظ جمعیت ۵۰۰ میلیون نفر برآورد می‌شوند. بر این اساس دیدگاهی مطرح شد که می‌توان برای دست‌یابی به اهداف تجاری با اتکا به تولیدات داخلی، روابط با همسایگان را جایگزین کشورهای دیگر کرد که گویا از همین مسیر هم بهره گرفته شد.
در رابطه با اهمیت روابط ایران با همسایگان، مهدی راعی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با ایمنا می‌گوید: سال‌ها است که ایران به دلیل تحریم‌ها در انزوای اقتصادی قرار گرفته است. به‌طوری‌که امکان تجارت با بسیاری از کشورها به‌ویژه غرب وجود ندارد و همچنین موانع و دشواری‌هایی بر سر راه تعاملات است. وی می‌افزاید: بر این اساس هر از چند گاهی مسئولان هم در اندیشه راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌ها بوده‌اند که یکی از این تدابیر ارتباط تجاری با همسایگان است.
این کارشناس اقتصادی اظهار می‌کند: ظاهراً دولت سیزدهم نیز با تأکید ویژه بر توسعه روابط تجاری و صادرات غیرنفتی با کشورهای همسایه درصدد توسعه چنین ارتباطاتی برآمده است و در این چند ماه گذشته اقداماتی را در همین جهت انجام داده است. راعی خاطرنشان می‌کند: براساس آمار موجود، در هشت ماه ابتدایی سال قبل از میزان ۶۳ میلیارد دلار تجارت خارجی ایران، حدود نیمی از این مبلغ متعلق به تجارت با همسایگان بوده است اما باز هم با توجه به قابلیت‌های ایران، عدد قابل‌توجهی نیست و امکان افزایش آن وجود دارد.
راعی تصریح می‌کند: با این وجود اینذ که کشورهای همسایه بازار بسیار بزرگی برای محصولات ایرانی است، هنوز هم نتوانسته‌ایم از این ظرفیت به‌طور واقعی استفاده کنیم. در واقع سهم محصولات ایران در این کشورها تاکنون بسیار اندک بوده است درحالی‌که ظرفیت بازار کشورهای همسایه و همچنین اطراف ایران بسیار بالا است، بنابراین دولت فعلی مصمم بر آن شده است که این سهم را ارتقا دهد.
