روزنامه ابتکار
1401/02/11
علیرضا صدقی بنیان‌های فروریخته
اعتراف تلخی است؛ اما باید پذیرفت که سطح وسیعی از مناسبات اجتماعی در گرو معادلات سیاسی هستند و همواره مولفه‌های دنیای سیاست، بر نسبت‌ها و تعاملات اجتماعی تاثیری شگرف دارند. به دیگر بیان، کثیری از اقدامات سیاست‌پیشگان طی بازه‌های زمانی مختلف بر رفتار اجتماعی جوامع اثرگذار بوده و این رفتارها متاثر از اقدامات و عملکرد سیاست‌مداران شکل و فرم پیدا می‌کنند.با پذیرش این پیش‌فرض بسیاری از رخدادهای اجتماعی در ایرانِ امروز را می‌توان متاثر از رویکردها، فرآیندها و روندهای موجود در میان اصحاب و ارباب سیاست دانست. رخدادهایی که بروز و ظهوری از جنس خشم، نارواداری، تنگ‌نظری، تحمل‌ناپذیری و... یافته‌اند، همه‌وهمه از دنیای سیاست به جامعه رخنه کرده و آرام‌آرام می‌رود تا جامعه ایران را از درون تهی کند.
به نظر می‌رسد حتی باید ریشه و بن بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های اقتصادی و فرهنگی را هم در بستر سیاست و رفتارهای سیاسی جستجو کرد. سیاست‌مدارانی که تلاش می‌کنند تا به جامعه بقبولانند که باید هر روش تجربه‌شده عمومی در سطح بین‌المللی را مجددا آزمود و در کنار هر پدیده‌ای از مفهوم نامعقول «اولین» استفاده کرد.
به طور کلی تمامی امور اجتماعی یا دستِکم بخش بزرگی از امور اجتماعی در نسبت با تصمیم‌های نهاد قدرت تعریف میشود. تا جایی می‌توان مدعی بود حتی در مسئله فرهنگ‌سازی ـ به عنوان یکی از رسالت‌های اساسی جامعه روشنفکری ـ هم نهاد قدرت دست بالا را دارد. چه این‌که اصحاب فرهنگ و روشنفکران چنانچه نتوانند موضوعات و مسائل را به گوش مخاطبان برسانند، حداقل در کوتاه‌مدت هیچ تاثیری بر جامعه نخواهند داشت و اولیگارشی قدرت اجازه ظهور و بروز به آن‌ها نمی‌دهد.
با این اوصاف، مدید مدتی است که سیاست‌مداران ایرانی تلاش می‌کنند تا برای هر مفهومی یک نسخه «بومی» ارائه کنند. گویا حسرت و هرمانی آن‌ها را آزار می‌دهد که نمی‌توانند بر پایه اصول علم سیاست، به تدبیر مُدُن بپردازند و چاره کار را در به گلوگاه انداختن همه موضوعات خُرد و کلان جستجو می‌کنند.
این روش بیش از هر چیز نشان‌دهنده «فقر تئوریک» سازمان‌یافته نزد سیاست‌مداران ایرانی است. این فقر تئوریک از آن جهت سازمان‌یافته است که به نظر می‌رسد پیرامون هر پدیده‌ای در میدان سیاست ایران «جهل» بازتولید میشود و از قضا شخصیت‌های سیاسی به «بازتولید جهل» مفتخر هستند.
ارائه این نسخه‌های بومی که پی‌رنگی از نوعی ناسیونالیسم شیعی هم همراه است، تلاش می‌کند تا انسانِ ایرانی را گونه‌ای منحصربفرد در جامعه جهانی تعریف کند و در این رهگذر وضعیت معیشتی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موجود را بهای این «خاص» بودن بشمارد. به بیان رساتر، بخش اعظمی از سیاست‌مداران ایرانی از سر ناآگاهی دست به این اقدام نمی‌زنند، بلکه آن‌ها پروژه «بومی‌سازی»، «خاص بودن» و «اولین بودن» را با هدفِ بزرگِ «پوشش فقر تئوریک» به انجام می‌رسانند.
در حقیقت اگر مناسبات یک جامعه عادی و نسبت دولت ـ ملت براساس معیارهای عمومی پذیرفته‌شده و شاخص‌های مبتنی بر بنیان‌های علم سیاست استوار باشد، آن‌گاه «شهروند» حق «پرسش» و «دولتمرد» موظف به «پاسخگویی» است. بدیهی است سیاست‌مدارِ فاقد علم تئوریک و ناآگاه از ارکان علم سیاست، تاب و توان پاسخگویی به شهروندان را در بسیاری از امور ندارد. همین مسئله سیاست‌مدارِ ایرانی را بر آن داشته تا با تکیه بر عناصر سه‌گانه پیش‌گفته، از انسانِ ایرانی، موجودی بسیار ویژه و خاص بسازند. البته ناگفته پیداست که این گونه خاص انسانی با چه مشکلات و مسائلی دست و پنجه نرم می‌کند و ویژه و خاص بودن آن تنها در «دنیایی انتزاعی» محقق میشود.
بروز این وضعیت، هر فرد ایرانی را به یک «دوقطبی» غیرقابل درمان مبتلا می‌کند. در یک سوی این دو قطبی واقعیت‌های عینی زندگی روزمره وجود دارد و در سوی دیگر آن، تلاش پروپاگاندای قدرت به منظور ساختن تصویری غیرواقعی و موهوم از انسانِ خاصِ ایرانی؛ در چنین موقعیتی، علاوه بر فروپاشی انسانِ ایرانی به مفهوم یک شهروند عادی از میان همه انسان‌های روی زمین، بنیان‌های اجتماعی ـ اخلاقی نیز فرو می‌ریزند. به طوری که جامعه ایران در آینده‌ای نه‌چندان دور به مجموعه‌ای از انسان‌های تنهای کنار هم تبدیل خواهد شد و در چنین حالتی هیچ «منافع مشترک»، «مطالبه عمومی»، «خواست حداکثری» و... وجود نخواهد داشت. مسئله‌ای به ظاهر خوشایند برای سیاست‌مدار محافظه‌کار ولی بسیار خطرناک برای معنایی به نام یک کشور؛ بازگشت به پایه‌های اصلی سیاست‌ورزی و اجتناب از دستکاری در مفاهیم اولیه علم سیاست تنها راه برون‌رفت از این وضعیت است.
سایر اخبار این روزنامه
چرا پس از رکود کرونایی کمتر شاهد کنسرت موسیقی کلاسیک ایرانی هستیم؟
صحنه‌های خالی از آواز اصیل ایرانی
علیرضا صدقی
بنیان‌های فروریخته
در سفر «محمد الحلبوسی» به تهران به وی چه گفته شد؟
هشدارهای امنیتی به عراقی‌ها
در معرفی ابربدهکاران بانکی هیچ خط قرمزی نداریم
بدهی ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت به بانک‌ها
آیا می‌توان بن بست بوجود آمده در مذاکرات احیای برجام را شکست؟
دشواری های یک مصالحه
آیا می‌توان به مذاکرات ایران و عربستان در عراق امیدوار بود؟
اما و اگرهای مناسبات تهران- ریاض
تحریم‌ها تا چه اندازه بر استاندارد خودروها تاثیرگذار بوده است؟
کیفیت خودروها زیر ذره‌بین پلیس
به مناسبت عید سعید فطر انجام شد
موافقت رهبر انقلاب با عفو یا تخفیف مجازات تعدادی از محکومان
توضیحات قالیباف به نمایندگان مجلس درباره سفر خانواده‌اش به ترکیه
عده ای به دنبال پروژه سازی بودند
حذف خاشقجی در آشتی اردوغان با بن‌سلمان
لاوروف:
مسکو کسی را به جنگ هسته‌ای تهدید نمی‌کند
در کمیسیون امنیت ملی صورت می گیرد
بررسی تحرکات عوامل منتسب به طالبان در اطراف مرزهای ایران
