روزنامه وطن امروز
1401/02/18
سینمای محفل سینمای بی‌مخاطب
گروه فرهنگ و هنر: در حالی که وضعیت تاسف‌بار اکران فیلم‌های غیرکمدی، سینمای ایران را عملا به صنعتی ورشکسته در سال‌های اخیر تبدیل کرده است، هنوز برگزاری محافل سینمایی با انواع و اقسام اسم‌ها و عناوین ادامه دارد؛ محافلی که برعکس جشن‌ها و جشنواره‌های سینمایی مرسوم در دنیا کمکی به رونق گیشه نمی‌کند. به گزارش «وطن‌امروز» در کنار ده‌ها جشن و جشنواره سینمایی که از سوی نهادهای متعدد در طول سال برگزار میشود، محافل خودمانی‌تر در سینما پررنگ‌تر از گذشته در حال برگزاری هستند. در تازه‌ترین جشن‌های سینمایی، کانون کارگردانان قرار است جشنی را با عنوان «نخستین جشن بزرگ کانون کارگردانان سینمای ایران» برگزار کند. این جشن قرار است کارگردانانی را در بخش‌های مختلف به عنوان برگزیده انتخاب و معرفی کند. هیات داورانی هم برای این کار انتخاب شده‌اند. این مراسم محفلی در شرایطی در کنار ده‌ها جشن و مراسم دیگر برگزار خواهد شد که اگر از منظر اقتصادی و گیشه به تولیدات سینمای ایران نگاهی بیندازیم، نمی‌توان بیشتر از انگشتان یک دست کارگردان موفق نام برد. اگر چه ممکن است وضعیت سال‌های اخیر بویژه کرونا عاملی موثر در رکود گیشه معرفی شود اما باید گفت پیش از کرونا هم وضعیت سینما آنچنان تعریفی نداشت. عمده کارگردانان سینما اما همیشه تلاش کرده‌اند عدم فروش فیلم‌های سینمایی و شکست در گیشه را به هر چیزی غیر از «خود» مرتبط بدانند. در گزارش‌های سینمایی هم این گزاره مشهود است. همیشه از بازیگران پرفروش و حتی تهیه‌کنندگان موفق در سینما سخن به میان آمده است اما کمتر در این باره صحبت شده است که کدام کارگردان‌ها در طول سال‌های فعالیت توانسته‌اند آثار پرفروشی بسازند. در یکی از آخرین آمارهای فروش درباره دهه 90 سینمای ایران، گزاره‌ای قابل تامل وجود دارد. پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سینمای ایران در دهه ۹۰ عموما فیلم‌های کمدی بوده‌اند. البته در این بین تعدادی از فیلم‌های غیرکمدی نیز موفق شدند مخاطبان بسیاری را به سینماها بکشانند؛ فیلم‌های مهمی که در ژانرهای متفاوتی مانند تاریخی، پلیسی، عاشقانه، تریلر و درام‌های اجتماعی ساخته شده‌اند. در میان آنها تنها ۳ کارگردان هستند که فیلم‌های‌شان جزو 12 فیلم پرمخاطب دهه 90 قرار گرفته است. ابراهیم حاتمی‌کیا از نسل سینمای دهه 70 با ۲ اثر «بادیگارد» و «به وقت شام»، اصغر فرهادی که از موثرترین سینماگران دهه 80 است با «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» و سعید روستایی با «ابد و یک روز» و «متری شش و نیم» ۳ کارگردانی هستند که توانسته‌اند با کارگردانی بیش از یک اثر مخاطبی قابل توجه داشته باشند. کارگردانانی مانند مجید مجیدی، قربان محمدپور، محمدحسین مهدویان، هومن سیدی، نیما جاویدی و نرگس آبیار تنها با یک اثر در میان کارگردانان 12 اثر پرفروش دهه 90 قرار دارند. به عبارت دیگر، کارگردانانی که در سینمای غیرکمدی توانسته‌اند عدد قابل قبولی از مخاطب را پای تماشای آثارشان بیاورند، کمتر از انگشتان ۲ دست هستند. گویی سینمای ایران مستقل از کارگردان در گیشه معنادار میشود. با همه اینها اما کانون کارگردانان با انتخاب‌هایی که به نظر نمی‌رسد به مؤلفه «مخاطب» توجهی داشته باشد، در حال برگزاری جشنی برای تقدیر از کارگردانان است. این در حالی است که گزینه‌های مطرح شده و نامزدهای بخش‌های مختلف کارگردانی با انتقادهایی مواجه شده‌اند. مصطفی کیایی، دبیر نخستین جشن بزرگ کارگردانان ایران در واکنش به برخی انتقادها، درباره برگزاری این رویداد گفته است: شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران در سال جاری تصمیم گرفت مراسم شب کانون کارگردانان را که پیش از این هر سال برگزار می‌شد، تغییر داده و از یک سیستم سنتی به یک شب جذاب‌تر و البته رقابتی تبدیل کند. در بسیاری از کشورهای دارای صنعت سینما، جوایز تخصصی در حوزه‌های مختلف سینما اهدا میشود که هر کدام اعتبار و جایگاه خود را دارد، به همین دلیل کانون کارگردانان سینمای ایران تصمیم گرفت چنین جشنی را برگزار کند. کیایی به مهر گفته است: در همین راستا، پیشنهاد شد تا کارگردانی را کلی‌تر دیده و فیلم‌های کوتاه و مستند نیز داوری شود اما در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ۳ بخش فیلم‌های بلند سینمایی، فیلم اولی‌ها و شبکه نمایش خانگی را مورد داوری قرار دهیم، البته این جشن قرار است به صورت سالانه برگزار شود اما با توجه به اینکه طی ۲ سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا امکان برگزاری جشن‌های سینمایی وجود نداشت، در نخستین دوره جشن کانون کارگردانان سینمای ایران فیلم‌هایی که از سال ۹۹ تا پایان ۱۴۰۰ اکران شده‌اند، مورد داوری قرار گرفته‌اند. کیایی البته گفته است جشن کارگردانان ایران در امتداد شب کانون کارگردانان برگزار میشود و تنها فرم برگزاری آن تغییر کرده و جوایزی نیز در آن به بهترین‌ها تقدیم میشود. اگر چه این «جشن در جشن بازی‌های سینمایی» طبعا روی یکدیگر اثر می‌گذارند اما کیایی گفته است: همه صنوف برای خود مراسم‌هایی را برگزار کرده و جوایزی نیز اهدا می‌کنند، به همین دلیل برگزاری جشن کانون کارگردانان و جوایزی که در آن اهدا میشود تاثیری در اهمیت جوایز جشن خانه سینما نخواهد داشت و هیچ‌کدام از ۲ جشن یکدیگر را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد بلکه صنف کانون کارگردانان سینمای ایران تصمیم گرفته تا برای ارزش‌گذاری به اعضای صنف خود جوایزی اهدا کند. یکی از ادعاهای طرح شده درباره جشن کانون کارگردانان تلاش برای ارتقاع سطح کیفی کارگردانی با برگزاری مراسم‌هایی چون جشن کانون کارگردان‌هاست. در میان نامزدها اما مؤلفه‌ای که در آن تلاش برای ایجاد رقابت تلقی شود، ملموس نیست؛ با اینکه کیایی ادعا کرده، تنها ملاک «کارگردانی» است. *** هشدار سازمان سینمایی به عوامل فیلم‌های فاقد پروانه تنبیه بی‌مجوزها رئیس سازمان سینمایی اعلام کرد تمام کسانی که بدون پروانه ساخت فیلمسازی فیلم سینمایی تولید کرده‌اند باید تا ۳۰ اردیبهشت دلایل این اقدام را اعلام کنند. به گزارش «وطن‌امروز» محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی اعلام کرد: تمام کسانی که بدون پروانه ساخت فیلمسازی مبادرت به تولید فیلم سینمایی کرده‌اند تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه جاری فرصت دارند ضمن اعلام کتبی دلایل این اقدام، درخواست رسیدگی به پرونده‌شان را کتبا به معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان ارائه کنند. خزاعی گفت: از ابتدای ورودم به سازمان سینمایی و طی ملاقات‌های متعددی که با افراد مختلف و اصناف سینمایی داشتم، متوجه شدم تعدادی از فیلمسازان به دلایلی همچون تعطیلی شوراهای فیلمسازی در زمان تغییر و تحول و استقرار دولت سیزدهم، عدم توافق با اتحادیه تهیه‌کنندگان جهت مجوز تهیه‌کنندگی و سایر دلایل، متاسفانه اقدام به تولید فیلم سینمایی کردند که بدیهی است این امر در تضاد و مغایرت کامل با آیین‌نامه و دستورالعمل‌های اجرایی تولید و نمایش آثار سینمایی سازمان بوده است و موجب از بین رفتن سرمایه و زحمت عوامل فیلمسازی خواهد شد. وی ادامه داد: برای حل مشکلات پیش‌آمده و جهت مساعدت و امکان یک فرصت برای این افراد، مقرر شد این افراد دلایل مبسوط خود را به همراه یک کپی از فیلم تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه به معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان ارائه کنند. رئیس سازمان سینمایی بیان کرد: کمیته‌ای برای بررسی پرونده این افراد تشکیل خواهد شد و با توجه به دلایل و اثر تولید شده درباره این آثار تصمیم‌گیری خواهد کرد. وی تصریح کرد: بدیهی است اخذ پروانه ساخت برای تمام متقاضیان تولید فیلم سینمایی الزامی است و این فرصت پیش‌بینی شده تمدیدپذیر نبوده و صرفا به دلیل مشکلات بازه زمانی انتقال دولت دوازدهم تا دولت سیزدهم منظور شده است و الزاما نیز به صدور پروانه ساخت برای آثار تولید شده نخواهد انجامید، بلکه فرصتی برای رسیدگی و تمایز بین مشکلات موجه با افرادی است که بدون دلایل موجه فیلم ساخته‌اند و به منظور عدم اتلاف سرمایه بخش خصوصی اتخاذ شده است. رئیس سازمان سینمایی با بیان اینکه تمام افراد متقاضی تولید فیلم نیازمند اخذ پروانه ساخت هستند، اظهار کرد: هما‌ن‌طور که در ابلاغ معاون ارزشیابی و نظارت به صنوف مختلف تهیه‌کنندگی و مدیرعامل خانه سینما آمده و به همه صنوف نیز منعکس شده است، می‌بایست در صدر قراردادهای تولیدی شماره پروانه ساخت معتبر درج شود و لذا دیگر هیچ‌یک از عوامل سینما در مشاغل مختلف عذری بابت عدم اطلاع از نداشتن پروانه ساخت در پروژه‌ای که با آن همکاری می‌کنند، نخواهند داشت و نسبت به عواقب تنبیهی همکاری با پروژه‌های بدون پروانه ساخت مسؤول هستند.
