« ابتکار» نکات مثبت و منفی همکاری ایران و روسیه برای تولید خودرو را بررسی کرد خودروهای روسی در خیابان‌های ایران

کیمیا نجفی
مرتضی مصطفوی، کارشناس بازار خودرو می‌گوید: همکاری ایران و روسیه در تولید خودرو، می‌تواند به رشد تولید کمک کند اما نباید انتظار رشد تکنولوژی و توسعه صنعت را داشته باشیم.
اخیرا خبری مبنی بر تولید خودرو با همکاری ایران و روسیه منتشر شده است. بر اساس گزارش‌ها در جریان سفر علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت به روسیه، دو طرف مذاکراتی را درباره تولید یک خودرو مشترک نهایی کرده‌اند.
محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در گفت‌و‌گو با ایسنا جزئیاتی از برنامه تولید خودرو مشترک ایران و روسیه ارائه کرد. وی در این باره گفته است: «چند سال قبل در جریان دیدارهای مشترک قطعه‌سازان ایران و ترکیه، برای اولین طرح تولید یک خودرو مشترک با محوریت این دو کشور و روسیه مطرح شد که ما نیز از آن استقبال کردیم. طرحی که توافق ابتدایی بر سر آن در جریان سفر اخیر رئیس سازمان توسعه تجارت به روسیه نهایی شده، در واقع دنباله همین صحبت‌هاست.»


عضو اتاق بازرگانی تهران درباره جزئیات این مدل پیشنهادی توضیح داد: «بر اساس طرح اولیه، با توجه به ظرفیتی که در میان قطعه‌سازان سه کشور وجود دارد، طرح این طور پیگیری خواهد شد که مسئولیت تامین قطعات و تجهیزات این خودرو میان سه کشور تقسیم شود. برای مثال قطعه‌سازان ایرانی موتور خودرو را تامین کنند، قطعه‌سازان ترکیه قطعات داخلی را تامین کنند و روس‌ها نیز بدنه را بسازند. البته این‌ها در حد مثال است و تا طرح به گام نهایی نرسد، نمی‌توان این تقسیم‌بندی را به طور کامل تشریح کرد. آنچه که در این طرح اهمیت فراوانی دارد، بحث تقسیم کار و اشتراک منافع است. با توجه به تجهیزات مونتاژی که در سه کشور وجود دارد، امکان آن را داریم که قطعات برای تولید نهایی به میزان مقرر شده در توافق برسانیم و این قطعات به شکل تهاتری میان سه کشور جابجا شود. یعنی بنا نیست در این چارچوب خرید و فروش نقدی داشته باشیم، بلکه سه طرف با تامین قطعات سهم خود، خودرو را در کشورهایشان تولید خواهند کرد.» وی درباره ابعاد اجرایی این برنامه نیز توضیح داد: «بناست که خط تولید این خودرو در هر سه کشور فعال شود. اگر برای مثال توافق برای تولید ۳۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال باشد و بنا شود که هر کشور ۱۰۰ هزار دستگاه از آن را تولید کند، قطعه سازان به اندازه کل نیاز خط تولید فعالیت خواهند کرد. برای مثال قطعه ساز ایرانی برای ۳۰۰ هزار دستگاه لنت می‌سازد و آن را به دو کشور دیگر ارسال می‌کند و در مقابل قطعات توافق شده را از طرف خارجی دریافت می‌کند.»
حال این پرسش مطرح می‌شود که طرح تولید خودرو مشترک می‌تواند پروژه موفقی برای ایران باشد یا خیر؟ مرتضی مصطفوی در پاسخ به این پرسش به «ابتکار» گفت: این پروژه نکات مثبت و منفی به همراه دارد که باید به آنها توجه شود. اولین مسئله این است که من معتقدم ساختار اقتصادی_سیاسی صنعت خودرو روسیه شباهت زیادی به ایران دارد. به عبارتی روشن‌تر در صنعت خودروسازی روسیه فضا بسیار رانتی و مافیایی بوده و از لحظ عملکردی و مدیریتی این صنعت با یک فضای بسته روبه‌رو است. مسئله دیگر این است که 70 درصد از شرکت اصلی خودروسازی روسیه به نام اوتوواز در دست رنو بوده و دقیقا شبیه خودروسازی‌ها شبه دولتی ما با زیان و نیروی مازاد همراه است. لذا به لحاظ ساختار صنعت خودروسازی، ایران و روسیه به یکدیگر شباهت دارند.
این همکاری تولید خودرو را افزایش خواهد داد
وی افزود: من تصور نمی‌کنم که روسیه در صنعت خودروسازی صاحب تکنولوژی باشد و بعید می‌دانم همکاری ایران با روسیه منجربه توسعه صنعت خودرو به معنای رشد تکنولوژی شود. اما این همکاری قطعا در حوزه رشد کمی موثر خواهد بود. به بیانی دیگر ممکن است خودروهای داخلی ما با یک پلتفرم مشترک تولید شود و در این شرایط میزان تولید خودرو در ایران و روسیه افزایش خواهد یافت و حتی ممکن است بخشی از تولیدات صادر شود اما همانطور که اشاره کردم بعید می‌دانم این همکاری سبب رشد تکنولوژی و تولید خودروهای های‌تک شود.
این کارشناس بازار خودرو ادامه داد: من گمان می‌کنم همکاری ایران و روسیه در تولید خودرو، می‌تواند به رشد تولید کمک کند اما نباید انتظار رشد تکنولوژی و توسعه صنعت را داشته باشیم.
مصطفوی ادامه داد: شرکت‌های اروپایی، آمریکایی و آسیاسی شرقی در حوزه خودرو روسیه فعال بودند و بعد از ماجرای تحریم‌ها اکثر این شرکت‌ها فعالیت خود در روسیه را قطع کرده‌اند و اکنون در حوزه تولید خودرو و لوازم یدکی این کشور با کمبود مواجه شده است و این مسئله یک پتانسیل بسیار بکری برای قطعه‌سازان و خودروسازان ایرانی به وجود می‌آرد و آنها می‌توانند از این کبود استفاده کرده و نیاز این کشور را جبران کنند.
وی افزود: روسیه با چند کشور اتحادیه اوراسیا را تشکیل داده‌اند این در حالی است که ما در تبادلات تجاری یک‌سری معافیت‌ها را گرفته‌ایم و این فضا بازار خوبی را برای صادرات خودرو و قطعه ایران فراهم می‌کند. بنابراین همکاری ایران و روسیه دروازه‌ای برای ورود به بازار این پنج کشور است. من معتقدم اگر با هوشمندی پیش برویم می‌توانیم در حوزه رشد صنعت خودرو موفق باشیم اما اگر به دنبال توسعه هستیم باید به سراغ چینی‌ها برویم. چینی‌ها اکنون صاحب تکنولوژی شده‌اند و در بازار حرفی برای گفتن دارند.
افزایش کیفیت نیاز به رقابت دارد
مصطفوی در پاسخ به این پرسش که آیا همکاری ایران روسیه سبب افزایش کیفیت خودروها خواهد شد یا خیر، گفت: اینکه این همکاری باعث افزایش کیفیت می‌شود یا خیر به برخی از عوامل بستگی دارد. ما باید ببینیم که برنامه اصلی برای این همکاری چیست. مثلا امکان دارد بر روی همین پلتفرم‌ها خودرویی را تولید کنند و فقط شکل ظاهری آن را تغییر بدهند که در این شرایط کیفیت تغییری نخواهد کرد. باز هم تاکید می‌کنم چون ساختار اقتصادی_ سیاسی صنعت خودروسازی هر دو کشور شبیه به بکدیگر است نمی‌توانیم انتظار بالندگی از این پروژه داشته و شاهد کیفیت خاصی در تولید باشیم. کیفیت زمانی اتفاق می‌افتد که در آن حوزه رقابت وجود داشته باشد.