توبه بنیاد از بنگاه داری

مصطفی عبدالهی– 292 روز از انتصاب سیدامیرحسین قاضی زاده» به ریاست بنیاد شهید و امور ایثارگران سپری شده و دغدغه‌مندان این بنیاد، منتظرند تا او برنامه خود برای خروج این نهاد خدمت‌رسان از بنگاه‌داری را اجرایی کند؛ برنامه‌ای که قاضی‌زاده به تازگی از جزئیات آن هم سخن گفته و روش‌هایی همچون تهاتر و عرضه در بورس را برای اجرای آن انتخاب کرده است. طی سال های اخیر بسیاری از کارشناسان تاکید داشته‌اند که بنیاد شهید باید از بنگاه‌داری خارج شود و تمام توان خود را بر خدمت‌رسانی به خانواده‌های معزز شهدا، جانبازان و ایثارگران متمرکز کند. دلیل این تاکید و اصرار هم، مشکلات و معضلات متعدد فعالیت در حوزه اقتصادی است که به طور طبیعی مانع تمرکز روی مسئولیت اصلی و به تبع آن، ایجاد نگرانی و نارضایتی در جامعه هدف بوده است. از بانکداری و بیمه تا مرغداری و معدن‌داری قطعا فعالیت های اقتصادی فعلی بنیاد شهید غیرقانونی نیست اما این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که این همه شرکت و موسسه اقتصادی، ذیل نهادی که مسئولیت اصلی‌اش خدمت‌رسانی است، نمی‌گنجد: * بنیاد اقتصادی کوثر شامل 36 شرکت فعال در حوزه های کشاورزی، صنایع، عمران، معادن، مالی و برق و انرژی است، از جمله: مرغ اجداد زربال، مجتمع تولید گوشت مرغ ماهان، آبزی اکسیر کوثر، خوراک دام پارس، تولیدی سیم و کابل تبریز، مجتمع توسعه صنایع کود ایرانیان، پیمانکاری پیماب، شرکت طلای توسعه‌ معادن کوثر، سبدگردان فراز، مدیریت تولید برق زاگرس کوثر، خدمات بیمه‌ای ایمن آسایش کوثر و ... (منبع: سایت رسمی سازمان اقتصادی کوثر). * این هم فهرستی از دیگر زیرمجموعه‌های بنیاد شهید: بانک دی، بیمه دی، سازمان فرهنگی سیاحتی کوثر، سازمان اموال و املاک کوثر و صندوق اشتغال و کارآفرینی ایثارگران.  اختلاس 5 هزار میلیاردی، مصداقی جدید برای یک ضرورت اگرچه ممکن است بسیاری از شرکت‌هایی که از آن‌ها نام بردیم، فعالیت‌های اقتصادی مثبت و اثربخش داشته‌اند اما برخی از آن‌ها نیز با مشکلاتی مواجه بوده‌اند که سبب شده نه تنها سود و منفعتی برای خانواده ایثارگران نداشته باشند، بلکه آسیب‌هایش دامن‌گیر نام «بنیاد شهید» هم شده است. مصداق تازه‌اش را رئیس بنیاد شهید در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرگزاری تسنیم (منتشرشده در 31 خرداد 1401)، مطرح کرده و گفته است: «روزهای گذشته مدیرعامل فعلی بانک دی، پیش من بود و گزارش می‌داد که فقط یکی از شرکت‌ها حدود 5هزار میلیارد تومان اختلاس انجام داده، می‌گفت آن‌قدر این موضوع بزرگ بوده که ما از دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی خواستیم ورود کرده و موضوع را بررسی کنند». هنوز حجم خسارت اختلاس ها  را  نمی دانیم قاضی زاده به مشکلات گذشته هم اشاره و تصریح کرده: «متأسفانه بنیاد شهید در این سال‌های اخیر به آفت‌های زیادی گرفتار شده، مثلاً یک گروه عمده‌ای از مدیران بانک دی دستگیر شدند و در زندان هستند، و هنوز ما حجم خساراتی را که وارد شده و اختلاس‌هایی را که اتفاق افتاده نمی‌دانیم». قاضی‌زاده افزوده است: «این فقط یک نمونه از بانک دی بود، حالا همین مسائل در مجموعۀ کوثر یا در مجموعۀ صندوق ذخیره شاهد و جاهای مختلفی که اخبارش هر از گاهی به گوش می‌رسد هم تا حدی وجود دارد، در حالی که این مجموعۀ انقلابی، مقدس و وابسته به شهدا، باید پاک‌ترین و تمیزترین سازمان باشد». قاضی زاده در این گفت‌وگو به راهکارش برای جلوگیری از تکرار این‌گونه مشکلات هم اشاره کرده است: «من واقعاً با هدف تحول عمیق و همه‌جانبه وارد بنیاد شدم، آن چیزی هم که از من خواسته شد همین بود، یعنی بزرگان، صحبت‌های اولیه را با من داشتند برای این‌که در بنیاد شهید حاضر شوم، صحبت‌شان این بود که ما نیاز به بازخوانی نگاه حضرت امام(ره) در تأسیس بنیاد شهید و نگاه حضرت آقا داریم، به‌عبارت بهتر، باید از نو، این سازمان را بسازیم و جایگزین کنیم». دریافت اجازه خروج از بنگاه داری قاضی زاده ابتدای تیرماه امسال هم در برنامه زنده «تهران 20» جزئیات بیشتری درباره طرح خود ارائه کرد و گفت: حوزه ماموریت بنیاد شهید کاملا مشخص و وظیفه ما بنگاه‌داری ماموریتی است، بعضی از بنگاه‌های اقتصادی فعلی ما، خارج از موضوع ماموریت‌هاست، به همین علت حتما با اجازه‌ای که دریافت کرده‌ایم، به تدریج و با روش‌های مختلف از این بنگاه‌ها خارج می‌شویم. تهاتر، عرضه در بورس و راه های دیگر او درباره جزئیات این روش‌ها هم اظهار کرد: بستگی به موضوع و جایگاه آن بنگاه دارد، ممکن است آن‌ها را تهاتر کرده و واگذار کنیم، شاید هم در بورس عرضه کنیم؛ در مجموع هر اقدامی که بتوانیم این دارایی را به دارایی مرتبط با حوزه ماموریتی تبدیل کنیم انجام خواهیم داد؛ مثلا در افزایش ظرفیت بیمارستان‌ها و آسایشگاه‌های بنیاد شهید، و با توسعه خدمات سفر به جامعه هدف افزایش مراکز اقامتی در شهرهای زیارتی، شمال و جنوب کشور. 2 دغدغه مهم رویکرد رئیس بنیاد شهید، همان چیزی است که سال‌ها مورد مطالبه بوده و به نظر می‌رسد قاضی‌زاده می‌تواند با اجرایی کردن آن، تحولی بزرگ در این بنیاد خدمت‌رسان ایجاد کند. اگرچه این اقدام  با دو دغدغه مهم همراه است که باید نسبت به آن حساس بود: 1. بنگاه داری ماموریتی بنیاد شهید نباید به مرور به پوششی برای بنگاه‌داری در سایر حوزه‌های غیرمرتبط تبدیل شود. 2. رویکرد خوب رئیس بنیاد برای خروج از بنگاه‌داری حتما باید زمان‌بندی و تقویم اجرایی مشخصی داشته باشد تا مشمول گذر زمان نشود. مطالبه فراکسیون پابرجاست فراکسیون ایثار و شهادت مجلس هم همانند گذشته بر ضرورت خروج بنیاد شهید از بنگاه‌داری تاکید دارد. «حسن نوروزی» رئیس این فراکسیون به خراسان می‌گوید: این موضوع همچنان مطالبه ما در مجلس است و آن را پیگیری خواهیم کرد. نوروزی این نکته را هم مطرح می‌کند که در جلسه آتی فراکسیون که با حضور مسئولان بنیاد شهید برگزار خواهد شد، موضوع اختلاس 5 هزار میلیارد تومانی که رئیس بنیاد به آن اشاره کرده است نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.        مدیرکل ارتباطات و اطلاع‌رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران:  قرار بود بنیاد شهید با بنگاه داری از بودجه دولتی بی نیاز شود که نشد «سید حمیدرضا طباطبایی»، مشاور رئیس و مدیرکل ارتباطات و اطلاع‌رسانی بنیاد شهید و امور ایثارگران، در گفت‌وگو با خراسان، توضیحاتی در این باره ارائه کرد: * قرار بود بنیاد شهید در حوزه اقتصادی فعالیت کند که از بودجه دولتی بی‌نیاز شود، اما مثلا در سال گذشته بودجه دولتی بنیاد 31 هزار میلیارد تومان بود و در مقابل، از سازمان اقتصادی کوثر که بزرگ‌ترین مجموعه اقتصادی ذیل بنیاد شهید است، فقط 200 میلیارد تومان در اختیار بنیاد قرار گرفت که با این میزان، نبودش هم چندان مهم نیست. * برنامه های تحولی بنیاد شهید بر محور خروج از بنگاه‌داری است؛ البته در حوزه‌هایی مانند تولید تجهیزات فناورانه پزشکی مورد نیاز جانبازان و مراکز اقامتی زیارتی و سیاحتی که خدماتش به درد خانواده ایثارگران می‌خورد، حضور   بنیاد   را   مفید می‌دانیم. * اما برخی مجموعه‌ها مانند بانک دی و تعدادی از شرکت‌ها متعلق به خود خانواده شهداست و سهامدار آن هستند که قطعا قابل فروش و واگذاری نیست. در این مورد هم نظر دکتر  قاضی زاده این است که خود سهامداران باید اختیار اداره مجموعه را برعهده بگیرند و بنیاد هم به عنوان ناظر حضور داشته باشد نه عامل. * در موضوعاتی مانند اختلاسی که اخیرا مطرح شده، پرونده‌هایی وجود دارد که اغلب مربوط به چهار-پنج سال قبل است و اعلام جزئیات آن برعهده دستگاه‌های نظارتی است. برخی می‌گویند اگر این پرونده‌ها قدیمی است، چرا الان درباره آن صحبت می‌کنیم، اما موضوع این است که باید مطلع باشیم وقتی می‌خواهیم تغییری ایجاد کنیم، نمی‌شود درباره بنگاهی که وضعیتش نامشخص است و پرونده باز دارد کاری انجام داد و تصمیم مدیریتی اتخاذ کرد.