نشستـــه درغبــــار

آرمان ملی- منیره چگینی: موضوع هجوم ریزگردها به کشور، موضوع تازه‌ای نیست، اما با افزایش گرمای هوا و تغییرات اقلیمی، سال به‌سال به غلظت آن افزوده می‌شود. از عصر روز یکشنبه که گردوغبار به تهران رسید، همه ادارات و سازمان‌های پایتخت تعطیل شدند و گردوغبار در خوزستان، وضعیت این استان در برخی از شهرهای آن را به مرز بحران رسانید. منشاء این گردوغبار باز هم از کشورهای سوریه و عراق بوده، به‌نحوی که ثبت ۵۰۰ مورد خفگی بر اثر گرد و غبار شدید در عراق، رسانه‌های این کشور از ۵۰۰ مورد خفگی بر اثر تبعات ناشی از طوفان گرد و غبار و استنشاق ریزگردها خبر دادند. آن‌طور که رسانه‌هاي عراقي گزارش داده‌اند ورود موج جديدي از گرد و غبار نشانگر آن است که آنها نيز قرباني کشورهاي همسايه خود نظير عربستان و سوريه شده‌اند. وضعيت در ايران نيز بهتر از عراق نيست و حبيب حي‌بر، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکي جندي‌شاپور اهواز از مراجعه 532 بيمار داراي علائم تنفسي و قلبي به مراکز درماني خوزستان در پي وقوع گرد و غبار خبر داد. 453 نفر از اين افراد به صورت سرپايي درمان و 17 نفر در بخش‌هاي عادي بيمارستان‌ها بستري شدند. 62 نفر نيز در بخش‌هاي ويژه بستري شده‌اند. طبق توصيه کارشناسان، در چنين شرايط آب و هوايي افراد مبتلا به بيماري‌هاي قلبي يا ريوي، سالمندان و کودکان بايد از فعاليت‌هاي طولاني يا سنگين خارج از منزل خودداري کنند و ساير افراد نيز بايد فعاليت‌هاي طولاني يا سنگين خارج از منزل را کاهش دهند. سيد محمدمهدي ميرزايي قمي، مديرعامل شرکت کنترل کيفيت هواي تهران اعلام کرد: «با افزايش غلظت ذرات معلق، شاخص برخط آلاينده ذرات معلق کوچک‌تر از 10 ميکرون به تدريج با افزايش چشمگير، در شرايط بسيار ناسالم و حتي در بعضي ساعات در شرايط خطرناک قرار گرفت.» همچنين 16 استان کشور شرايط هواي غبارآلود را دارند. سازمان هواشناسي با صدور هشدار زردرنگ از خيزش گردوخاک، نفوذ گردوغبار و وزش باد شديد خبر داد. اين وضعيت جوي دوشنبه(13 تيرماه) در بوشهر، نيمه جنوبي ايلام، خراسان جنوبي، خراسان رضوي، سمنان، يزد، قم، تهران، البرز، فارس، مرکزي، چهارمحال و بختياري و شرق کرمان، سه‌شنبه(14 تيرماه) در يزد، خراسان جنوبي، خراسان رضوي، قم، مرکزي، بوشهر، فارس، تهران، البرز، چهارمحال و بختياري، سمنان و شرق کرمان و چهارشنبه (15 تيرماه) در اصفهان، يزد، خراسان جنوبي، خوزستان، بوشهر، سمنان، نيمه جنوبي ايلام، قم، چهارمحال و بختياري و شمال سيستان و بلوچستان و شرق خراسان رضوي مورد انتظار است. در چنين شرايطي احتمال کاهش شعاع ديد، کاهش کيفيت هوا، احتمال سقوط سنگ از ارتفاعات، احتمال شکستن درختان کهنسال، احتمال خسارت به سازه‌هاي موقت و احتمال اختلال در ناوگان حمل نقل وجود دارد.
فاجعه در کمين است
آسمان نارنجي و خيابان‌هاي پوشيده از شن هزينه‌هاي جدي به‌همراه دارند. کارگرها مجبورند در خانه بمانند و دولت‌ها بايد براي اقدامات جدي سرمايه‌گذاري کنند، کارخانه‌ها تعطيل مي‌شوند و پروازها متوقف خواهند شد. طوفان‌هاي گرد و خاک به محصولات کشاورزي هم آسيب زده و خاک حاصل‌خيز را از بين مي‌برند. بر اساس تخمين سازمان ملل خاورميانه و شمال آفريقا سالانه حدود 13 ميليارد دلار از توليد ناخالص داخلي خود را به دليل اين طوفان‌ها از دست مي‌دهند. اين طوفان‌ها همچنين تاثير زيادي بر سلامت افراد دارند. طوفان‌هاي گرد و خاک مي‌توانند موجب سرفه، آبريزش بيني، حمله‌هاي آسمي، حساسيت چشم و مشکلات ديگر شوند. اين طوفان‌ها همچنين آلودگي‌هاي آسيب‌زايي را با خود حمل مي‌کنند. بينجامين کوک، دانشمند محيط‌ زيست در دانشکده آب و هواي دانشگاه کلمبيا گفته است: «سه عنصر لازم است تا يک طوفان گرد و خاک به راه بيفتد: باد، يک منبع خاک که پوشش گياهي آن نزديک به هيچ باشد و آب و هواي به‌شدت خشک. طوفان‌هاي اخير عراق به دليل کمبود بارندگي، بحران آب و فعاليت‌هاي انساني شدت گرفته‌اند.»کشورهاي عراق، عربستان و سوريه کانون‌هاي اصلي ريزگرد هستند. در کشور عراق در زمان طوفان از مردم خواسته مي‌شود از خانه بيرون نيايند و عربستان به رانندگان در اتوبان‌ها هشدار مي‌دهد. تعداد طوفان‌هاي ريزگرد در خاورميانه با گذشت هر سال بيشتر مي‌شوند اما کشورهاي منطقه چه برنامه‌اي براي مقابله با طوفان‌هاي گرد و خاک دارند؟ سلام عبدالرحمن، يکي از اساتيد دانشگاه در عراق گفته‌: «ما بهار امسال طوفان‌هاي بيشتري به نسبت سال‌هاي قبل داشته‌ايم. هر طوفان بين يک تا سه روز طول کشيده است. در حالي که طوفان‌هاي قبلي کوتاهتر بودند.»
مرگ خاموش


در شرايطي که مسئولان باور دارند ايران، قرباني سدسازي‌هاي کشورهاي همسايه شده، اما تشديد اين موضوع در کشور و ايجاد کانون‌هاي ريزگرد به دليل سد سازي و خشکسالي، باعث بروز گردوغبار شديد شده است. محمد درويش، فعال محيط‌ زيست معتقد است که «در غرب ايران، منطقه ايلام، دشت خوزستان، محور اهواز به ماهشهر، بختگان در فارس، گاوخوني در اصفهان قرباني سدسازي‌هاي متعدد شدند. همه اينها در کنار هم باعث شد که تعداد چشمه‌هاي توليد گرد و خاک در ايران به‌شدت افزايش پيدا کند.» حالا گرد و خاک نه تنها براي ايران بلکه براي کشورهاي همسايه نيز به يک بحران تبديل شده است. اما اين آلودگي‌ها چقدر خسارت به جاي مي‌گذارد؟ رئيس گروه سلامت هوا و تغيير اقليم وزارت بهداشت سال گذشته به ايسنا گفت: «به‌طور ميانگين تعداد 1251 مرگ در سال 1399 و در شهر تهران منتسب به مواجهه با ذرات معلق کمتر از 2. 5 ميکرون بود.» طبق اعلام عباس شاهسوني هزينه مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در تهران 51 هزار ميليارد تومان بود. او ادامه داد: «در شهر کرج در سال 99، مرگ‌هاي منتسب به ذرات معلق کمتر از 2. 5 ميکرون586 نفر و هزينه اقتصادي اين مرگ‌ها 8779 ميليارد تومان بود. در شهر مشهد نيز در سال 1399 به‌طور ميانگين 1116 نفر بود. هزينه اقتصادي مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در مشهد بالغ بر 15 هزار ميليارد تومان بود.»