روزنامه آرمان امروز
1401/05/08
شمشمير «داموکلس» مقتدي بر سر چارچوب هماهنگي
صف کشي خياباني صدري‌ها با حمله به صحن پارلمان آرمان سلیمیدر فاصله کمتر از 48 ساعت از اقدام غافلگيرکننده چارچوب هماهنگي شيعيان براي معرفي «محمد شياع السوداني» به عنوان گزينه نخست‌وزيري در 25 جولاي (3 مرداد)، «مقتدي صدر» با صف‌کشي خياباني، مخالفت صريح خود را با اين تصميم نشان داد. طرفداران جريان صدر، در 27 جولاي (5 مرداد) در مخالفت با نخست‌وزيري السوداني، در ابتدا مقابل منطقه سبز تجمع کردند. در ادامه بدون سخت‌گيري نيروهاي امنيتي، وارد منطقه سبز و صحن پارلمان شدند.
طرفداران مقتدي صدر، بعد از اشغال پارلمان با سر دادن شعارهايي راديکال عليه چارچوب هماهنگي و محمد الشياع السوداني، براي چند ساعت در منطقه سبز باقي ماندند. اعتراض خياباني سازماندهي شده توسط صدري‌ها همان‌گونه که پيش‌بيني مي‌شد، با واکنش جدي «چارچوب هماهنگي شيعيان» مواجه شد؛ زيرا اساسا اين رخداد بر هم زدن بازي مورد چينش آن‌ها را هدف گرفته بود.
چارچوب هماهنگي پس از اتفاقات 27 جولاي، با صدور بيانيه‌اي با دفاع از تصميم خود براي معرفي السوداني براي نخست‌وزيري، بر لزوم هشياري و داشتن آمادگي در برابر فتنه‌ها در کشور تاکيد کردند. «نوري المالکي» رئيس ائتلاف «دولت قانون» در مقام بزرگ‌ترين دشمن مقتدي صدر نيز در بيانيه‌اي «ورود تظاهرات‌کنندگان به منطقه سبز را «يک کارشکني آشکار» خواند و از «مصطفي الکاظمي» نخست‌وزير عراق خواست که از ريخته شدن خون مردم جلوگيري کند.»
با نگاه به کنش و واکنش‌هاي صورت گرفته در پي حمله ورود طرفداران مقتدي صدر به پارلمان، مي‌توان از اين رخداد به عنوان گرانيگاهي براي تحليل آينده سياسي عراق در آينده ياد کرد. در صحنه معادلات سياسي عراق، اين تنها جريان‌هاي سياسي و احزاب نيستند که مي‌تواند چينش بازي و سير تحولات را تعيين کنند، بلکه فراتر از بازيگران رسمي، صف‌کشي‌هاي خياباني نيز مي‌تواند ابزاري براي تعيين قواعد بازي براساس خواست خود باشد.
تاکتيک «خيابان» و تمرکز بر دوگانه‌سازي مقتدي صدر، مرد شگفتانه‌ها و سياست‌مدار کليدي اين روزهاي عراق، پس از قريب به 47 روز از تصميم ناگهاني براي استعفاي دسته‌جمعي 73 نماينده پارلمان حاضر در رکاب خود، به نظر مي‌رسد بار ديگر با توسل به تاکتيک خيابان، بازگشت به عرصه را اعلام عمومي کرده است. رهبر جريان صدر عراق در شبانگاه 27 جولاي، پس از ورود معترضان به پارلمان توئيتي دستوري را خطاب به معترضان منتشر کرد تا بازگشت خود را به صحنه مجددا اعلام کند. او در صفحه توئيتر خود نوشت: «فاسدان را به وحشت انداختيد»؛ «دو رکعت نماز بخوانيد و سالم به خانه‌هايتان بازگرديد»؛ «قيامِ محرم الحرام، قيامِ اصلاح و مخالفت با ستم و فساد است». به دنبال انتشار اين رشته توئيت‌ها، معترضان و طرفداران مقتدي صدر نيز منطقه سبز را ترک کردند تا نشان دهند که اساس برنامه‌ريزي براي ورود به پارلمان و خروج از آن از سوي چه کسي صورت گرفته است.
در تحليل محتواي توئيت مقتدي صدر اساسا مي‌توان دو محور اساسي را مورد خوانش قرار داد: نخست اين‌که مقتدي به صورت نمادين با هدف گرفتن اشغال پارلمان، به تمامي مخالفان خود اين نکته را گوش‌زد کرد که او توانايي زدن زير ميز و بر هم ريختن تمامي معادلات چينش شده از سوي چارچوب هماهنگي شيعيان را دارد. به عبارت شفاف‌تر، صدر اين سيگنال را مخابره کرد که با وجود استعفاي جريان متبوع‌اش از پارلمان و با وجود داشتن ابتکار عمل چارچوب هماهنگي براي تشکيل دولت، همچنان کاراکتر اصلي صحنه معادلات سياسي آتي عراق بوده و با حمله به منطقه الخضراء نشان داد که مخالف نخست‌وزير محمد الشياع السوداني است.
دوم: مقتدي به صورت نمادين به استراتژي سابق خود يعني ايفاي نقش اپوزيسيون در شمايل مبارزه با فساد و مفسدان بازگشته است. او در توئيت خود، از کليدواژه‌هاي فاسدان، قيام و مخالفت با ستم و فساد بهره مي‌گيرد. اين اصطلاحات به وضوح نماد دوگانه‌سازي ميان «خودِ پاک‌دست» و ديگريِ «فاسد» است. مقتدي چنين بازنمايي مي‌کند که جريان رقيب او يعني چارچوب هماهنگي شيعيان فاسد بوده و در جبهه ستم‌کاران قرار دارند؛ در مقابل، او و طرفداران‌اش در جبهه بر حق تاريخ يعني مبارزه با فساد و ستم هستند. هر چند اين تاکتيک در گذشته نيز همواره از سوي مقتدي مورد استفاده قرار گرفته اما واقعيت امر اين است که در وضعيت جاري اهميتي بسيار بيشتر از يک منازعه رسانه‌اي يا کلامي دارد؛ چرا که مي‌تواند ماهيت رقابت جديد صدر با چارچوب هماهنگي شيعيان را نمايان سازد.
مقتدي تحمل انزوا را ندارد
در روزهاي بعد از اعلام نتايج انتخابات 10 اکتبر 2021 (18 مهر 1400) براي نخستين‌بار خواهان تشکيل دولت به رهبري جريان مطبوع خود شد. هر چند در انتخابات گذشته نيز جريان صدر پايگاه راي قابل توجهي داشت اما راهبرد هميشه‌گي او پذيرش نقش اپوزيسيون حکومت بود اما در وضعيت جديد رهبر جريان صدر، با دو حزب دموکرات کردستان عراق و ائتلاف السياده (حاکميت) متشکل از ائتلاف‌هاي «التقدم» به رهبري محمد‌الحلبوسي و «العزم» به رهبري «خميس الخنجر» با تشکيل ائتلاف «نجات ميهن» از عزم جدي خود براي تشکيل کابينه رونمايي کرد.
با اين وجود، بر خلاف تمامي تصورات، بعد از 8 ماه حضور فعال در صحنه، به‌ناگاه مقتدي بدون بازگشت به اراده متحدان کرد و سني‌اش، در 9 ژوئن 2022 (19 خرداد 1401) در اظهاراتي تلويزيوني ضبط شده استعفاي دسته‌جمعي نمايندگان حاضر در ائتلاف تحت رهبري خود ار اعلام کرد. با جايگزين شدن 64 نماينده از 73 نماينده مستعفي جريان صدر که در نشست 23 ژوئن 2022 (2 خرداد 1401) پارلمان عراق نيز ديگر خروج صدري‌هاي از صحنه به امر واقع تبديل شد. در چنين فضايي آينده سياسي صدر به مساله‌اي مهم براي ناظران سياسي تبديل شد؛ اين‌که او از استعفا به عنوان ابزاري براي بازگشت قدرت‌مندتر به صحنه بهره مي‌گيرد يا قصد دارد عزلت‌گزيني و ادامه پيشرفت در مدارج حوزوي را برگزيند؟
در پاسخ به اين دوراهي، با اندک شناختي از ابعاد روانشناختي مقتدي صدر به وضوح قابل پيش‌بيني بود که او تاب پذيرش انزوا، عزلت‌نشيني و به حاشيه‌رفتن را نداشته و ندارد. در واقع، مقتدي مرد سکوت و فراموش شدن در صحنه نيست. در ضمير ناخودآگاه خود او، در کانون توجهات بودن، مرد نخست بودن، مورد تکريم بودن و حضور در مقام رهبر شماره يک صحنه سياسي و مذهبي عراق نقش بسته است. شخصيت «نمايشي» و «خودشيفته» مقتدي به آساني اين مساله را قابل پيش‌بيني کرده بود که او در آينده نزديک به صحنه بازخواهد گشت اما تنها يک رخداد کافي بود که اين موضوع بُعد اجريي به خود بگيرد. اين رخداد نيز بدون ترديد، اقدام «چارچوب هماهنگي» براي نامزد کردن محمد شياع السوداني وزير سابق کار و امور اجتماعي براي تصدي بر منصب نخست‌وزير عراق بود.
زهر چشم‌گرفتن از چارچوب هماهنگي و بر هم‌زدن معادلات آتي تشکيل دولت
در پرداختن به اهداف مقتدي صدر از ترغيب طرفدران‌اش براي ورود به صحن علني پارلمان، علاوه بر موضوع «بازگشت به صحنه معادلات»، توجه به اين مساله ضروري است که او با اين اقدام از يک سو، از چارچوب هماهنگي شيعيان زهر چشم گرفت و از سوي ديگر، نشان داد که براي برهم زدن تصميمات مورد اتخاذ چارچوب هماهنگي شيعيان در روزها و ماههاي آتي، از آمادگي کامل برخوردار است.
در مقطع کنوني به وضوح مي‌توان پيش‌بيني کرد که در صورت عدم اهتمام ويژه و اتخاذ يک راهبرد عملي خاص از سوي چارچوب هماهنگي شيعيان براي تشکيل کابينه جديد حکومت، به طور حتم فشارها و تکرار اقدامات مشابه در حمله به منطقه سبز از سوي طرفداران جريان صدر، بيش از بيش افزايش پيدا خواهد کرد.
سایر اخبار این روزنامه
بیم و امیدهای ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو
باران بيايد يا نيايد!
شمشمير «داموکلس» مقتدي بر سر چارچوب هماهنگي
بلاتکلیفی مرجع تصمیم گیردر حوزه موسیقی
معیشت و مسکن؛ در صدر مطالبات مردمی از رئیسی
رویش اجتماعی در شب‌های روشن محرم
دويدن در تاريکي
ايران مي خواهد در زمين شرق با غرب مذاکره کند
شيراز در مسير توسعه نيافتگي خطرناک
تغييرات اقليمي تا چه اندازه عامل سيل‌هاي اخير است؟
گفت‌وگوی یک‌ساعته رئیسان جمهور ایران و چین
