ایران برای پاسخ به اروپا عجله ندارد

علی موسوی خلخالی
مذاکره‌کنندگان در وين به پايتخت‌‌هاي خود برگشته‌اند.  اروپا منتظر است ببيند پاسخ ايران به متن پيشنهادي «جوزپ بورل» مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا براي رسيدن به توافق نهايي چيست؛ در حالي که هنوز پاسخ آمريکايي‌ها را هم نمي‌دانيم اما بيشتر از ايران انتظار مي‌رود که پاسخ‌اش را هرچه سريع‌تر بدهد.
نکته در اين است که هر دو طرف ايران و آمريکا از اظهارنظر درباره متن پيشنهادي اروپايي‌ها که با هدف خروج از بن بست ارائه شده و گفته مي‌شود؛ دربرگيرنده حداکثر ممکن خواسته‌‌هاي طرف‌‌هاي ايراني و آمريکايي است، خودداري مي‌کنند و صرفا توپ را به زمين يکديگر شوت مي‌کنند و منتظراند ببينند واکنش طرف مقابل چيست.  اعلان شده است که مذاکره کنندگان به پايتخت‌‌هاي خود بازگشته‌اند تا جواب و مشورت‌‌هاي نهايي را از پايتخت‌‌هاي خود دريافت کنند.
در حالي که طرف‌‌هاي مذاکره کننده اروپايي صرفا به حضور معاون مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در وين بسنده کردند و خود حاضر نشدند به وين بيايند، ميخائيل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌‌هاي بين المللي در وين حاضر بود و از اينکه طرف‌‌هاي اروپايي نيامدند گله کرد و گفت که حضور آن‌ها مي‌توانست مثبت باشد. با وجود اينکه ايراني‌ها نسبت به نبود اروپايي‌ها با بي تفاوتي برخورد کرده‌اند، اما طرف روسي خوب مي‌داند معناي نبود آن‌ها چيست، به‌ويژه که اروپايي‌ها به صراحت مي‌گويند که ديگر چيزي براي مذاکره باقي نمانده و صرفا بايد تصميم‌‌هاي سياسي گرفته شود، معناي اين اظهار نظر نيز براي طرف روسي روشن است؛ ديپلمات ارشد روس خوب مي‌داند، نبود طرف‌‌هاي اروپايي و اظهارات آنها به اين معناست که اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها با يکديگر به تفاهم رسيده‌اند، توافق کرده‌اند، مواضع‌شان مشترک است و اين يعني اين که جبهه آن‌ها واحد است.


از نبود طرف چيني نيز دو برداشت بيشتر نمي‌توان کرد، نخست اين که چندان به نتيجه نهايي خوش‌بين نيست و ديگر اين که کار را به متحد روس خود سپرده و در صورتي که کار نهايي شود حضور خواهد يافت اما در طرف ايراني، به نظر مي‌رسد طرف ايراني هنوز اميد دارد مذاکرات طولاني‌تر شود به اين اميد که امتيازهاي بيشتري کسب کند.
به‌هر حال وضعيت اروپا بعد از جنگ اوکراين مساعد نيست؛ به ويژه آلمان از وضعيت کمبود انرژي رنج مي‌برد و بعد از مدت‌ها به مصرف زغال سنگ براي تامين انرژي رو آورده است.
همچنين پيش‌بيني مي‌شود با نزديک شدن به فصل‌‌هاي سرد سال، وضعيت اروپا با توجه به تحريمي که متحمل انرژي روسيه کرده است، شديدتر هم بشود.
ايران انتظار دارد ضمن دريافت سهم بيشتر از بازار انرژي اروپا بتواند چانه‌زني بيشتري داشته باشد تا بتواند امتيازات بيشتري هم کسب کند. براي همين مي‌بينيم در حالي که اروپايي‌ها مي‌گويند پاسخ به متن نهايي شده «يک کلمه است: بله يا خير”، ايران مي‌گويد؛ ما اين‌گونه پاسخ نمي‌دهيم و ممکن است ملاحظاتي داشته باشيم. وقتي طرف غربي مي‌گويد؛ ما چيز بيشتري براي مذاکره نداريم و اين خط پايان مذاکرات است، طرف ايراني رد مي‌کند و مي‌گويد؛ ضرب الاجلي را نمي‌پذيرد و هنوز جاي مذاکره هست و شايد لازم باشد گفت‌وگوهاي بيشتري انجام شود. در اين ميان نکته ديگري هم وجود دارد، و آن اتحادي است که ايران تلاش دارد با روسيه و چين تشکيل دهد. ايران نمي‌خواهد توافق به معناي دوري‌اش از اين دو کشور تعبير شود. ايران منافعش را در اتحاد با روسيه و چين تعريف کرده، براي همين به دنبال توافقي است که به معناي دور شدن از اين دو کشور تعبير نشود، براي همين در مذاکرات روسيه را کنار خود مي‌خواهد و حتي ابايي ندارد که بگويد بايد منافع روسيه و چين از مذاکرات هسته‌‌‌اي تامين شود. چرا که مي‌خواهد حتي اگر توافقي هم حاصل شد، اين توافق در خدمت اتحادش با روسيه و چين باشد.
*کارشناس مسائل بين الملل