روزنامه آرمان ملی
1401/05/25
برجام مُرد، زنده باد توافق جدید
سعید لیلاز اقتصاددان
من به علل و عواملي که سعي مي‌کنم به اختصار کلام توضيح دهم، اميدوارم و دعا مي‌کنم که جمهوري اسلامي ايران، مذاکره کنندگان و تصميم گيران هسته‌اي‌اش، هرگز به توافق هسته‌اي سال 2015 ميلادي و 1394 خورشيدي برنگردند و زير بار بازگشت ايران به برجام نروند. معني اين حرف اين نيست که برجام امضا شده در سال 1394 را منفي يا بد يا به زيان جمهوري اسلامي مي‌دانستم، به هيچ وجه. آن برجامي که آقاي ظريف در دولت آقاي روحاني امضا کرد، يک توافق کاملا شرافتمندانه بود که در بهترين شرايطي که ممکن بود امضا شود، امضا شد. نشانه‌ها و بينه‌هاي بسيار متعددي براي صحت اين حرف دارم از جمله اينکه خود دولت آمريکا اين قرارداد را به زيان جمهوري اسلامي مي‌دانست و با اين بهانه که اين قرارداد اولا، جامع نيست يعني شامل بحث‌هاي موشکي ايران و شامل حضور ايران در منطقه خاورميانه نمي‌شود و ثانيا، زمانش کوتاه است، از آن خارج شد و خود اينکه ايالات متحده نتوانست جامعه جهاني و نظام بين‌المللي را از نظر اخلاقي و حقوقي با خودش همراه کند و نتوانست از مکانيسم ماشه استفاده کند، نشان مي‌دهد که چقدر آن قرارداد و رفتاري که جمهوري اسلامي چه در دوران اجراي برجام و چه يکسال بعد از زير پا گذاشتنش توسط دولت ايالات متحده آمريکا در پيش گرفت، درست بوده است. اما واقعيت قضيه اين است که آن برجام در سال‌هاي 2018 و 2019 ميلادي توسط بلدوزري که ايالات متحده آمريکا با آن از روي اين قرارداد رد شد، مُرد و از بين رفت. يک فيلسوف يوناني به نام هراکليس مي‌گويد يک کودک هرگز دوبار در يک رودخانه شنا نمي‌کند. چون دفعه دوم ديگر نه آن کودک، کودک سابق است و نه آن رودخانه، رودخانه اولي است. اين مثال سمبليک در مورد هر چيزي کار نکند در مورد برجام کاملا کار مي‌کند. هم شرايط بين‌المللي، هم قدرت رو به افول ايالات متحده آمريکا و هم قدرت رو به عروج ايران که عمده‌اش از طريق زنده ماندن اقتصاد ايران تحقق پيدا کرده، ديگر به ما اجازه نمي‌دهد و نبايد بدهد که ما برجام را عينا امضا کنيم. منظورم از امضاکردن عينا برجام و برگشت به برجام که از آن بري هستم و توصيه مي‌کنم اتفاق نيفتد اين است که ما به هيچ قيمتي نبايد اجازه دهيم که بخش اصلي اورانيوم غني شده ظرف دو، سه سال اخير از ايران خارج شود. من با همه مشکلات معيشتي و همه مسائل ملت ايران به خوبي آشنا هستم و خودم آن را تئوريزه مي‌کنم و تئوريسن اين مشکلات هستم. اما در اين مورد دو ملاحظه دارم و مي‌خواهم بگويم اينطور تصور نشود که من با شکم سير و از سر درک نکردن دردها و آلام ملت ايران دارم اين حرف را مي‌زنم و اين پيشنهاد را مي‌کنم يا در برج عاج نشسته‌ام. ما هدفمان از هرگونه مصالحه توافق هسته‌اي اين بايد باشد که اولا، امنيت ايران را ارتقا دهد يا از اينکه هست بدتر نکند و ثانيا، از نظر اقتصادي بخشي از آلام و دردهاي ملت ايران را کم کند. اما هيچکدام از اين دو با احياي کامل برجام و خارج شدن اورانيوم غني شده از ايران تحقق پيدا نخواهد کرد. آن برجام مرده ديگر هيچکدام از اين دو را به ما نخواهد داد. ما در پنج سال گذشته يکبار ديگر و براي صدمين بار برايمان ثابت شد که اغلب و طبق گفته آقاي هاشم پسران حداقل چهار پنجم مسائل اقتصادي ايران هيچ ربطي به مسائل بين‌المللي و خارجي کشور ندارد، همان‌طور که در منتهاي مقاومتمان در برابر خروج ايالات متحده از برجام ثابت کرديم. مي‌دانيد که اقتصاد ايران همزمان هم دچار بدترين تحريم‌هاي تاريخ شد و هم دچار بدترين پاندمي که در تاريخ بشر بي‌نظير بود يا حداقل در اقتصاد ايران ديده نشده بود، بدان گرفتار آمد. يعني هر دوتا با هم موقعيت ايران را در دنيا بي‌همتا کرد. هيچ کشور ديگري در دنيا همزمان به اين دو بحران و مشکل دچار نبود و نشد. و ما با وجود اين، از بهار 1399 تا الان، بي‌وقفه و پي‌درپي 9 فصل پي درپي رشد اقتصادي مثبت با نفت يا بدون نفت، با صادرات يا بدون صادرات داشتيم. اين درحالي است که نه نرخ بيکاري و نه رشد اقتصادي بدتر شده و ما در شهريور 1400 طبق آمارهاي رسمي بانک مرکزي که به‌شدت بدان اعتماد دارم، از رکورد تاريخي توليد ناخالص داخلي ايران در سال 1396 عبور کرديم. يعني در شهريور 1400 حجم توليد ناخالص داخلي ايران از پايان سال 96 جلو زد. رشد صنعتي ايران نيز خيلي وقت بود که جلوتر زده بود. اگر الان مسائل اقتصادي ايران را بخواهيم در دو، سه مشکل بزرگ خلاصه کنيم؛ اولي، تورم دومي، فساد و سومي، فقدان بهره‌وري سرمايه‌گذاري در ايران است و هيچکدام اينها به تحريم ربط ندارد. نه فساد و نه مساله تورم، مساله برجام است که با ورود به برجام مساله تورم حل شود و نه فساد مي‌تواند با احياي برجام کاهش پيدا کند بلکه به‌شدت بدتر خواهد شد و نه فقدان بهره‌وري اقتصادي و فرار سرمايه حل خواهد شد. بالاترين امواج فرار سرمايه در 15 سال اخير متعلق به سال‌هاي 1394 تا 96 است که اتفاقا برجام درحال احيا و اجرا بود. نگراني و ناراحتي و ترسم از اين است که برجام امضا شود، ما اورانيوم غني شده‌مان را بيرون بدهيم و برود و بعد از حدود يکسال ملت ايران متوجه شود که اي داد بيداد، همه مسائل ايران به روش حکمراني اقتصادي مربوط بوده. اينکه دولت بايد جلوي نقدينگي و غيره را بگيرد. بزرگ‌ترين خطر امنيتي ايران همان‌طور که ديروز وزير اطلاعات در مصاحبه‌اي روشن گفت اولويت اول ايران به لحاظ امنيت مقابله با تحرکات اسرائيل به لحاظ امنيتي در ايران است که بخشي تبليغات و بخشي هم واقعي است و مي‌بينيد که طي سه، چهار سال اخير در ايران زياد شده است. اگر اورانيوم‌هاي غني شده از ايران بيرون برود، اسرائيلي‌ها براي خرابکاري امنيتي و حتي حمله نظامي مستقيم به ايران جريح‌تر مي‌شوند تا اينکه اين اورانيوم نباشد. من نمي‌گويم که خطر حمله نظامي اسرائيل به ايران بالا يا پايين است بلکه مي‌گويم خروج اورانيوم غني شده از ايران اين احتمال را بيشتر مي‌کند. و ما مي‌دانيم که اسرائيلي‌ها به هيچ قيد و بند بين‌المللي مقيد نيستند اگر بخواهند تصميمي بگيرند و به هيچ چيزي به نام قرارداد و... که نه در قاموس و قدرت ايالات متحده و نه در اسرائيل هست. از آنجايي مجموعه رفتار دولت فعلي ايالات متحده آمريکا به ما اين خطر را گوشزد مي‌کند که ممکن است برنده انتخابات بعدي کنگره در پاييز امسال و رياست‌جمهوري آمريکا در دو سال آينده، جمهوريخواهان باشند و آنها در خروج از برجام ترديد نخواهند کرد، به هيچ وجه مصلحت جمهوري اسلامي و ملت ايران نيست که ما برجام را به شکلي که در تصادف با بلدوزر ايالات متحده آمريکا فوت شده، بخواهيم دوباره احيا کنيم. چيزي که من ممکن است پيشنهاد کنم يک توافق موقت جديد است که خيلي اميدوارم الان راجع به اين در ايران صحبت شود و ظرف چند روز آينده امضا شود که چنين توافقي بسيار عالي خواهد بود. هر توافقي که منجر به خروج اورانيوم غني شده از ايران نشود ولو به قيمت توقف غني سازي از الان به بعد، از نظر من بسيار عالي است. براي اينکه مهم‌ترين ويژگي اين اورانيوم غني شده، بازدارندگي‌شان است و ما نشان داديم و ثابت شد که بازدارندگي امضاي توافق هسته‌اي صفر است در حالي که خود اورانيوم غني شده، بازدارندگي به مراتب بيشتري دارد. يکبار ديگر مي‌خواهم بگويم که خود قدرت از عکس قدرت بسيار بيشتر حافظ منافع ايران است. اصرار دارم که يقين کنيد دارم راجع به ملت ايران صحبت مي‌کنم. نگران اين هستم که با برگشت به برجام هم از نظر امنيتي وضعمان خراب شود، هم موقتا به يک مقدار دلار نفتي بادآورده دست پيدا کنيم و اين فساد را بيشتر و بازدهي اقتصادي را کمتر و به توليد داخلي آسيب بزند و روند احياي اقتصادي ايران که الان امضا شده و رشد صنعتي و رشد خدمات و کشاورزي در آن مثبت است از بين برود و دو سال آينده دولت آمريکا شروع به دبه درآوردن کند چنانچه از طريق تحليلي که کردند که چرا به سلمان رشدي چاقو زدند، و بهانه هم کم نيست، هر روز ممکن است به يک بهانه‌اي بگويند قرارداد لغو شده و ما به حالت سابق برمي‌گرديم. از اين رو بسيار موافقم که ديگر به برجام برنگرديم چون برجام يک موجود مرده است و در عين حال بسيار اميدوارم که به يک توافق تازه برسيم. توافقي که مستلزم رعايت منافع و مصالح واقعي ملت ايران در جهت حفظ اورانيوم غني شده موجود باشد و هرگونه مصالحه‌اي که از الان به بعد جمهوري اسلامي مي‌خواهد بکند و بسيار هم عالي خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
بـــازگشت برجـــام؟
فرماندهی با کیست؛ محسن یا مخبر؟
بدحجاب‌ها جریمه نقدی می‌شوند
وزیر جهاد، وزیرتولیدکنندگان است یا مصرف‌کنندگان؟
مقصر جلوه دادن دولت گذشته را متوقف کنید
سلام مخالفـــان به برجــام
روزنه‌هاي فساد در مجموعه خودمان را مسدود کنيم
براي حل چالش‌ها بايد بر ايده‌ها، مديريت و سرمايه‌هاي مردمي تکيه کنيم
برجام مُرد، زنده باد توافق جدید
مرحله طناب‌کشی
تحرکات مشکوک
