روزنامه ابتکار

شهاب زمانی همپوشانی منافع؛ تضمین تداوم برجام

دور جدید مذاکرات مربوط به احیای توافق بین‌المللی برجام در حالی به پایان رسید که به گفته دیپلمات‌های کشورهای مربوطه، بخش عمده توافق مورد نظر طرفین، مورد پذیرش واقع شده و آنچه که باقی مانده است، تصمیمات سیاسی واشنگتن و تهران است که می تواند به این ماراتن ۱۶ ماهه پایان دهد و آن را نهایی کند.
وقتی در ۲۰۱۵، توافق جامع اقدام مشترک با رضایت همه طرف‌های حاضر، به امضا رسید و سپس شورای امنیت سازمان ملل بر آن مهر تاییدی گذاشت، جامعه جهانی امیدوار شد که هنوز هم دیپلماسی می تواند راهکاری سودمند و موثر برای حل اختلافات بین المللی باشد تا نه تنها از بروز جنگ و مصائب آن ممانعت نماید، بلکه حقوق ملت‌های مختلف نیز با لحاظ نمودن قوانین پذیرفته شده بین‌المللی تامین و حفظ شود.
توافقی که با انتخاب دونالد ترامپ و خواسته های غیرمنطقی دولت وقت آمریکا، روند عادی اجرای تعهدات طرفین را به دالان تاریکی هدایت نمود و با خروج ایالات متحده از برجام، کشمکشی را رقم زد تا ایران نیز به تلافی تحریم های گسترده علیه اقتصاد خود و عدم کارکرد مکانیزم های اروپایی در خنثی نمودن آنها، نه تنها از سطح نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی بر فعالیت های هسته ای خود بکاهد، بلکه میزان درصد غنی سازی اورانیوم خود را نیز افزایش دهد، روندی که برجام را تا آستانه نابودی کامل آن پیش برد.
با این حال، آنچه که پس از ۱۶ ماه مذاکره غیر مستقیم هیئت های ایرانی و آمریکایی و با حضور سایر طرف های مربوطه حاصل شده و می رود تا پایانی بر برزخ ایجاد شده توسط جمهوری خواهان آمریکا و رژیم صهیونیستی برای برجام باشد، توجه هیئت‌های ایرانی و آمریکایی به احیای اولین توافق مهمی است که پس از نزدیک به چهارده بین دو کشور منعقد گردید و می توانست بنیانی برای آینده روابط پرتنش تهران و واشنگتن باشد.


هرچند که طبق توافق برجام، در پایان توافق ده ساله (۲۰۲۵)، با تایید فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پرونده ایران بسته خواهد شد و ایران حضوری عادی در باشگاه کشورهای اتمی خواهد داشت، با این وجود خروج روابط ایران و آمریکا از وضعیت تنش و منازعه بسوی مصالحه، می‌تواند چشم‌انداز صلح و ثبات در خاورمیانه را نیز محتمل تر و پررنگ تر نماید.
احیای برجام و گسترش روابط مختلف ایران با کشورهای منطقه از یک سو و حضور موثر در عرصه بین‌المللی (به خصوص تامین انرژی و امنیت منطقه)، می‌تواند جهان را نسبت به وجود کشوری امیدوار نماید که بیشتر به دلایل سیاسی و نه واقعی، در معادلات بین‌المللی از آن بهره کافی نگرفته شده است، کشوری که با برخورداری از پتانسیل‌های مختلف سرزمینی، جمعیتی، فرهنگی، ترانزیتی و اقتصادی، می‌تواند در پیشبرد صلح در منطقه خاورمیانه موثر باشد.
احیای توافق بین المللی برجام، فرصتی مناسب برای ایران، خاورمیانه و جهان خواهد بود تا زمینه ساز حل و فصل دغدغه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی باشد که با همپوشانی منافع جمعی، مسیر تفاهم و گفت‌وگوهای بیشتری را مهیا نماید.
با این حال، آنچه در مذاکرات نهایی ایران و ایالات متحده به مسئله ای جدی بدل شده است، عدم « تضمین»های لازم و کافی جهت تداوم توافق برجام جهت پایبندی دولت های آمریکا در آینده است که همچون ۲۰۱۸ از توافق خارج نشده و بحرانی جدید نیز ایجاد ننماید. اما توجه به عرصه روابط بین‌الملل، بیانگر آن است، کشورهایی که دارای همپوشانی منافع در حوزه‌های مختلفی از جمله اقتصادی، سیاسی، فرهنگی یا امنیتی هستند، بهترین تضمین نسبت به عدم نقض مفاد تعهدات آنها خواهد بود.
توجه به عمق روابط اقتصادی و همپوشانی منافع ایالات متحده با چین، نمونه مشخصی در این رابطه است که این کشور را در اتخاذ هرگونه تحریم یا اقدامی موثر علیه پکن، با احتیاط همراه نموده است، این مسئله در رابطه با دیگر کشورها نیز قابل ارزیابی و بررسی است. لذا تلاش جهت گسترش روابط و افزایش هزینه هرگونه نقض تعهدات، بهترین تضمین ممکن برای هر توافق پیش رو و پایبندی به آن، توسط کشورهای دیگر است‌.
با این حال، بی اعتمادی مفرط ایران به دولت های آمریکا طی چهار دهه گذشته، مسئله‌ای است که با خروج این کشور از توافق برجام، خوشبینی حداقلی به وجود آمده به واسطه توافق ۲۰۱۵ را تحت الشعاع قرار داده و لذا می طلبد در توافق پیش رو، از تجارب مختلف گذشته استفاده و مسیر بهره مندی از گسترش روابط و تجارت خارجی پس از آن، در کوران کشمکش های مختلف داخلی و خارجی، واقع نگردد.
لذا نگاهی واقع بینانه به روابط کشورهای مختلف و علیرغم وجود اختلافات و رقابت های گوناگون، بیانگر آن است که جز همپوشانی منافع اقتصادی و امنیتی آنها، که مانعی برای هرگونه اقدام یکجانبه از سوی هریک از طرفین خواهد بود، «تضمینی» به رعایت حقوق یکدیگر در حوزه‌های مختلف وجود ندارد.
این امری بدیعی است که اگر مبادلات مختلف و بخصوص اقتصادی دو کشور ایران و ایالات متحده پس از برجام گسترش می‌یافت و به جای تمرکز بر اختلافات بی‌مورد، اشتراکات موجود مورد توجه قرار می گرفت و به سمت همکاری های دوسویه معطوف می شد، مسیر طی شده برجام تاکنون، به گونه ای دیگر رقم می خورد.
هرچند برخی کشورها یا گروه‌هایی در هر دو کشور ایران و آمریکا، تلاش دارند با تاکید بر اختلافات، تنور کشمکش های مختلفی را همواره گرم نگه دارند، با این حال، حفظ چنین فضایی می تواند فرصت های مصالحه دو کشور در منطقه را از بین برده و همچنان خاورمیانه را در برزخ جنگ، تروریسم و رقابت های تسلیحاتی در اسارت خود نگه دارد و همچنین توسعه و بهبود شرایط منطقه را ناممکن ساخته است.
نگاه واقع بینانه به مسائل مختلف خاورمیانه، بیانگر آن است که ایران، کشوری موثر در تحولات آن بوده است، لذا عدم توجه به منافع مختلف ایران و تلاش جهت منزوی نمودن آن نیز، نمی تواند چشم انداز روشنی را در حصول به صلح و ثباتی پایدار در خاورمیانه تداعی نماید. توجه به مسائل خاورمیانه در فلسطین اشغالی، سوریه، لبنان، عراق، یمن، افغانستان، خلیج فارس و حتی قفقاز و آسیای مرکزی، بیانگر آن است که ایران در هر یک از این مناطق، می تواند به عنوان بازیگری موثر و مهم، ایفای نقشی سازنده در حل و فصل منازعات و در راستای صلح منطقه ای و جهانی ظاهر شود.
لذا به نظر می‌رسد، تلاش اتحادیه اروپا جهت نزدیکی دیدگاه‌های ایران و ایالات متحده در جهت احیای برجام، بدون در نظر گرفتن و مشروعیت بخشیدن به منافع متقابل و در نظر گرفتن روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و همچنین لحاظ نمودن دغدغه‌های امنیتی، نمی‌تواند توافقی پایدار را زمینه ساز باشد، توافقی که تضمین مطمئن آن، همپوشانی حداکثری منافع طرفین در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی در آینده خواهد بود، در غیر این صورت همچنان باید منتظر تکرار سناریوی خروج یکی از طرفین از آن و آغاز دور تسلسل جدیدی بود.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
« ابتکار» آثار ناشی از احیای برجام بر اقتصاد را بررسی کرد اقتصاد در جستجوی آرامش ورود 3 چاه کشاورزی دیگر به مدار تامین آب شهرکرد بحران آب در پایتخت آب شواهد نشان می‌دهد تکلیف احیای برجام طی روزهای آینده مشخص می‌شود پایان برزخِ توافق؟ شهاب زمانی همپوشانی منافع؛ تضمین تداوم برجام جنگ هسته‌ای آمریکا-روسیه بیش از ۵ میلیارد نفر را خواهد کشت پرونده آژانس در مورد ایران چگونه می تواند مختومه شود؟ در صحن مجلس مطرح شد متهم اصلی متروپل چه کسی است؟