مسیر عبور از بهانه های پادمانی آژانس

در حالی که فضای مذاکرات مثبت به نظر می رسد و طرف های گفت وگو به ویژه مقامات ایران و آمریکا به حصول توافق خوش‌بین هستند، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی  اتمی همچنان با اظهارات تند و یک طرفه سعی دارد تا این فضای مثبت که احتمال توافق را نسبت به دو هفته قبل بالاتر برده، برهم بزند. هرچند نمی توان این گمانه را از نظر دور داشت که این اظهارات هم بخشی از سناریوی طرف غربی برای امتیاز گرفتن از ایران است. اظهارات سیاسی و غیر فنی گروسی در قبال پرونده فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران همواره یکی از چالش‌های جدی بر سر حل و فصل اختلافات موجود بوده و حالا در انتهای مسیر و در شرایطی که به نظر می رسد بیش از همه یک سال و نیم اخیر به توافق نزدیک شده ایم، این سخنان بی موقع می تواند حداقل در کار تاخیر ایجاد کند. گروسی به تازگی در گفت وگو با «سی‌ان‌ان» اعلام کرده: «پاسخ‌ها و دسترسی به افراد و اماکن را به ما بدهید تا بتوانیم چیزهای زیادی را که شفاف‌سازی در خصوص آن ها لازم است، روشن کنیم!» این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران پیشتر اطلاعات و دسترسی‌های لازم را به آژانس داده اما مدیرکل این سازمان بین‌المللی بدون توجه به حسن نیت ایران و با مبنا قراردادن گزارش‌های غیرمستندی که از سوی رژیم صهیونیستی در اختیار آژانس قرار گرفته همچنان بر طبل مخالفت می‌کوبد، اما به نظر می‌رسد وقتی ایران و آژانس توانستند پرونده مهمی به نام (PMD (Possible Military Dimensions  یا همان ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران را که از پرونده های امروز پیچیده تر و سخت تر بود، حل کنند و راه برای اجرای برجام باز شود، قطعا برای حل مشکل فعلی هم که می تواند مانعی جدی بر سر راه اجرای توافق احیای برجام باشد، راهی وجود دارد. ابتدا باید اذعان کرد این که ایران می گوید نباید ابزارهای فشار بر تهران همچون شمشیر داموکلس بعد از توافق نیز باقی بماند نه تنها ریشه در اصول عقلانی دارد بلکه تجربیات گذشته نیز تایید می کند که طرف مقابل قابل اعتماد نیست و نمی توان به قول و حرفش اتکا کرد و بر این اساس باید حداقل بسته شدن این پرونده ها در یک برنامه زمان بندی شده تعیین تکلیف شوند ضمن این که این کار به پایداری بیشتر توافق نیز کمک خواهد کرد. این روند بدون سابقه هم نیست و در برجام که امروز همه طرف ها به دنبال احیای آن هستند نیز چنین روندی طبق بند 14 برجام تا پیش از روز اجرای برجام دنبال شد. راهی  که در گذشته امتحان شد و متعاقب ارائه گزارش توسط مرحوم یوکیا آمانو مدیرکل سابق آژانس، پرونده PMD  بسته شد و در پی آن شاهد اجرای برجام یک ماه بعد از این اقدام در 26 دی 94 بودیم. ایران تا قبل از ارائه این گزارش و بسته شدن PMD نه تنها برجام را اجرایی نکرد بلکه برخی بخش های مهم توافق همچون انتقال مواد غنی شده به روسیه یا خارج کردن قلب راکتور اراک را موکول به این گزارش کرد. در مذاکرات جدید برای احیای برجام نیز چنین روندی پیش بینی شده بود به این معنی که اسفند سال گذشته رافائل گروسی مدیرکل آژانس در سومین سفر خود به تهران با رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان توافقی را نوشت که طبق آن در یک برنامه زمان بندی مشخص سه ماهه پرونده سه مکان ادعایی تا خرداد 1401 بسته می شد. قرار بود گروسی تا ماه ژوئن (خرداد) و در نشست شورای حکام جمع‌بندی خود را به این شورا ارائه دهد و ضمن بسته شدن این پرونده، طرف ها آماده اجرای توافق احیای برجام شوند. این توافق تا میانه راه انجام شد و سوالات آژانس با پاسخ های ایران نیز همراه بود اما زمانی که باید جمع بندی مدیرکل به شورای حکام می رفت، این کار صورت نگرفت و به جای آن سه کشور اروپایی به همراه آمریکا قطعنامه ای ضد ایرانی را با 30 رای موافق تصویب کردند که با پاسخ ایران و خاموش کردن همه دوربین های فراپادمانی همراه شد. آن سابقه در برجام و آن توافق اسفند سال قبل از یک سو و رفتار غیرحرفه ای و خلاف تعهدات و توافقات صورت گرفته میان ایران وآژانس از سوی دیگر باعث شده تا ایران در اوج بی اعتمادی حتی به آژانس و مدیرکل آن رافائل گروسی جلو برود و این خواسته منطقی را داشته باشد که قبل از اجرای هر اقدامی روی زمین، تکلیف پرونده های باز که همچون ابزاری برای فشار به تهران در آینده به شمار می روند، مشخص شود. به نظر می رسد برای حل این گره ایجاد شده بتوان با به روز کردن توافق اسفند گذشته و تغییر در برخی بخش های فنی آن از یک سو و منوط کردن اجرای بخش های مهم توافق احیای برجام به ویژه انتقال مواد غنی شده به خارج یا جمع آوری ماشین های سانتریفیوژ پیشرفته به بسته شدن پرونده های باز، از سوی دیگر راهی برای حل موضوع پیدا کرد. ایران همواره با مذاکره به دنبال احقاق حقوق خود و رسیدن به یک توافق پایدار است اما یکی از موضوعاتی که می تواند به پایداری توافق خدشه وارد کند همین باز ماندن پرونده هاست و بدون تعیین تکلیف کردن آن ها نمی توان به توافقی پایدار رسید. در کنار این خواسته ایران، تداوم اتخاذ رویکرد سیاسی و غیرحرفه ای از سوی گروسی نشان می‌دهد که او همچنان به همراه رژیم صهیونیستی اصلی‌ترین مانع برای به نتیجه رسیدن مذاکرات رفع تحریم‌هاست در شرایطی که ظاهرا بقیه راضی شده اند و این که ایران بر بسته شدن پرونده ها قبل از اجرای توافق اصرار دارد، با واقعیت بیشتر همخوانی دارد.