صدای مردم سوریه در ایران شنیده میشود
راضیه زرگری| «این تصویر بهطور واضح در ذهنم حک شده و بسیار به آن فکر میکنم؛ کودکی 3-2 ساله در محوطه اردوگاه آوارگان سوری، زیر تیغ آفتاب سوزان بدون لباس راه میرفت. دمای هوا تقریبا به 53درجه سانتیگراد میرسید و شرایط واقعا ناراحتکنندهای بود، حتی تماشای آن صحنه برایم دردناک بود.» این روایت، یکی از عمیقترین تصاویر ذهنی سخنگوی کمیته بینالمللی صلیبسرخ در میان خاطرات سه سال فعالیت بشردوستانه برای مردم آسیبدیده از جنگ در سوریه است. عدنان حزام، 43ساله و اصالتا یمنی است. او در گفتوگو با «شهروند» از شرایط اسفبار 7میلیون آواره سوری 11 سال بعد از بحران جنگ و مخاصمه در این کشور میگوید که برای بازگشت به زندگی به توجه و کمک نیاز دارند. او بر تلاشهای نهضت بشردوستانه صلیبسرخ برای فراموشنشدن بحران سوریه در گذر زمان و لزوم شنیدهشدن صدای سوریه در میانه بحرانهای بزرگ بشردوستانه دیگر در جایجای جهان تاکید میکند و امیدوار است رسانهها صدای آوارگان سوری باشند. سخنگوی کمیته بینالمللی صلیبسرخ در پایان، سوالات روزنامه «شهروند» را حرفهای توصیف میکند و میگوید در مدت کوتاهی که در ایران بوده، با رسانههای زیادی مصاحبه کرده، ولی رویکرد اغلب گفتوگوها رنگوبوی سیاسی داشته؛ «سیاست مفهومی نیست که کمیته بینالمللی صلیبسرخ بتواند صحبتی دربارهاش کند و ما امیدواریم صدای مردم سوریه از منظر بشردوستانه در رسانهها بلندتر شود. زیرا معتقدم که مردم ایران بحران سوریه را بهتر و عمیقتر از مردم دیگر کشورها میشناسند و درک میکنند. امیدواریم که بهطور کلی افکار عمومی و رسانهها در ایران و هر کشور دیگری بتواند به حل بحران در سوریه کمک کرده و این فعالیتها به اقدامی موثر برای کمک به مردم سوریه بینجامد.
لطفا خودتان را معرفی کنید و بگویید از چه زمانی در سوریه مشغول به فعالیتهای بشردوستانه هستید؟
من تقریبا سه سال است در سوریه مشغول به کار شدهام؛ به عنوان سخنگوی کمیته بینالمللی صلیبسرخ در نمایندگی سوریه. اگر بخواهم درباره شرایط و موقعیتهای بشردوستانهای که در سوریه وجود دارد آمار و اطلاعاتی بدهم، باید از وضعیت اسفبار بشردوستانه در این کشور بگویم. حدود 14میلیون نفر از مردم سوریه نیازمند کمکهای بشردوستانه و از این میان 7میلیون نفر آواره هستند. این آوارگی بهواسطه پیامدهای بیش از 11 سال بحران بشردوستانه و جنگ در این کشور است که در سالهای اخیر بحران همهگیری کووید-19 هم به آن اضافه شد و در نتیجه این شرایط بحرانی را شاهد هستیم که در حال حاضر رقم خورده است. امروز ما در کمیته بینالمللی صلیبسرخ تلاش میکنیم که تا حد امکان امکانات اولیه مردم نیازمند از جمله نیاز غذایی، آب آشامیدنی و نیازهای درمانی و سلامت آنها را تامین کنیم. البته کمیته بینالمللی صلیبسرخ بهعنوان یک سازمان بشردوستانه منابع محدودی در اختیار دارد، با این وجود، ما با همکاری جمعیت ملی هلالاحمر سوریه همه تلاش خود را به کار بستهایم تا آلام مردم سوریه را از این بحران کاهش دهیم.
درباره حمایتهای کمیته بینالمللی صلیبسرخ از مردم آواره و نیازمند سوریه میتوانید کمی ریزتر و جزئیتر بگویید؟ اینکه آیا حمایتها صرفا کوتاهمدت و برای رفع نیازهای اساسی و معیشتی مردم است یا اینکه حمایتها بهمنظور توانمندسازی مردم و بازگشت به زندگی عادی با احیای مشاغل و منبع درآمد آنها صورت میگیرد؟ از میان آوارگان سوریه که تعدادشان کم نیست، چند درصدشان توانستهاند به شهرهای محل سکونت خود بازگردند؟ همچنین با توجه به اینکه اثرات روحی و روانی سالهای جنگ و درگیری روی غیرنظامیان سوری به مراتب عمیقتر و طولانیمدتتر است، درباره حمایتهای روانشناختی کمیته بینالمللی صلیبسرخ هم توضیحاتی بدهید؟
کمیته بینالمللی صلیبسرخ نهتنها در سوریه بلکه در مناطق دیگر هم واکنش خود را با نیازهای موجود و همینطور عناصری که در مناطق مختلف متغیر است، سازگار میکند و در سوریه هم با توجه به بحرانهایی که وجود داشته، پاسخگوی نیازهای مردم بوده است. طبیعتا نیازهای حال حاضر مردم نسبت به چهار سال پیش کمی متفاوت است و واکنشها هم تغییر کرده. در این کشور شاهد هستیم که در سالهای اخیر حجم مخاصمات مقداری کاهش پیدا کرده. البته این امر به معنی کاهش نیازهای مردم نیست؛ نیازهایی که از پیامدهای ناشی از مخاصمات ایجادشده همچنان وجود دارد و تاثیرش را بر زندگی غیرنظامیان
گذاشته است.
کمیته بینالمللی صلیبسرخ بههمراه جمعیت ملی سوریه واکنشها را براساس نیازهای متغیر مردم مناسبسازی میکند. برای مثال ما برنامه حمایتهای توانبخشی جسمی-حرکتی را در این کشور انجام میدهیم که به افراد آسیبدیده و قطع عضو شده در جنگ و درگیری کمک میکند تا بتوانند خدمات مورد نیاز خودشان را از این طریق به دست بیاورند. به علاوه حمایتهای روانشناسی و سلامت روان را برای مردم آسیبدیده از پیامدهای جنگ داریم یا برنامه NHPSS که با همکاری داوطلبان جمعیت هلالاحمر سوریه در حال اجراست. این برنامه به آوارگان داخلی حمایتهای روانی تخصصی ارائه میدهد. همچنین برنامههایی برای بازسازی کسبوکارهای مردم آسیبدیده این کشور داریم، به بیان دیگر کمکهای مالی به احیای کسبوکارهای خرد. افرادی که علاقهمند هستند به بازگشت به زندگی پیشین خود میتوانند با بهرهمندی از این حمایتها، مشاغل ازبینرفته خود را دوباره زندهکنند و درآمدزایی مستقل داشته باشند.
کمیته بینالمللی صلیبسرخ در پروژههای میانمدت مثل تعمیرات و بهروزرسانی سیستم آبرسانی این کشور هم فعالیت دارد. البته اطلاع دارید که بازسازی تاسیسات اینچنینی نیازمند منابع بسیار گستردهتری است و صرفا جزو رسالتهای صلیبسرخ هم محسوب نمیشود. با این حال، این حمایتها نیز در برنامههای میانمدت ما قرار دارد. بازسازی ایستگاههای آبرسانی از مهمترین پروژههای سوریه است که میتواند به توانمندسازی مردم آسیبپذیر این کشور کمک کند.
به علاوه باید این نکته مهم را اضافه کنم که در سوریه برنامه افزایش آگاهی از مخاطرات آلودگیهای تسلیحاتی را برای گروههای مختلف مردم داریم، چراکه همچنان در این کشور مهماتی مثل مین و دیگر مهمات انفجاری باقیمانده از جنگ چندین ساله در زیر زمین وجود دارد و حدود 11میلیون نفر از مردم سوریه در معرض خطرات ناشی از این ادوات جنگی هستند. بیشترین افرادی که در معرض خطر جدی مهمات منفجرنشده قرار دارند، کودکان و کشاورزان هستند. ما در این زمینه از جمعیت هلالاحمر سوریه حمایت میکنیم تا آگاهی مردم نسبت به خطرات این مهمات منفجرنشده بیشتر شود و بتوانند در برابر این خطرها از خودشان محافظت کنند. تنها در سالجاری میلادی حدود 100هزار نفر در مناطق مختلف این کشور از این حمایتهای آگاهیبخش بهرهمند شدند.
طبیعتا تیمهای حمایتی بشردوستانه در مناطق درگیری و جنگ برای پیشبرد اهدافشان با چالشهایی در مذاکره با طرفین درگیری برای قانعکردن آنها برای ارائه کمکها به مردم مواجه هستند. امروز در حالی که مخاصمات سوریه در ظاهر فروکش کرده، اما فعالیتهای بشردوستانه در این کشور قطعا با چالشها و سختیهایی روبهرو میشود. در این زمینه توضیح بدهید.
کمیته بینالمللی صلیبسرخ گفتوگوهایش را با طرفین درگیر مخاصمه انجام میدهد که ممکن است این فرآیند گاهی زمانبر هم شود. تلاش میکنیم اعتماد طرفین درگیر در مخاصمه را به دست آوریم تا از طریق آن بتوانیم دسترسی به افراد آسیبپذیر داشته باشیم و نیازهایشان را شناسایی و رفع کنیم. البته این گفتوگوها در سطوح مختلف صورت میگیرد و اشکال مختلفی دارد. نهایتا چیزی که برای ما اهمیت دارد منافع ذینفعان ما است که همان مردم آسیبدیده هستند. شاید گهگاهی این مذاکرات به درازا بکشد، ولی تلاش ما رسیدن به بهترین نتیجه است. نکتهای که شاید در این میان مهم باشد، وجود نیاز بزرگ بشردوستانه در این کشور است. کار کمیته بینالمللی صلیبسرخ در این میان مثل قطرهای در میان اقیانوس است، به این معنی که همچنان به کار بیشتری برای ارائه کمکهای بشردوستانه نیاز است. کاری که در هر فرصتی برای تذکر آن استفاده میکنیم، یادآوری نیاز بشردوستانه بزرگ مردم سوریه است، باید سعی کنیم حمایتهای بینالمللی را برای کمک به بحران سوریه جلب کنیم، مانع فراموشی این مسأله شویم و از آنها بخواهیم که بحران سوریه را در اولویت کارها و حمایتهای خود قرار دهند. این نکته شاید امروز بزرگترین چالش نهضت جهانی بشردوستانه و کمیته بینالمللی صلیبسرخ باشد.
نقش رسانهها در یادآوری بحران سوریه به جامعه بینالملل چیست؟ در حالی که شاید در یک سال اخیر بحران بشردوستانه مردم افغانستان در بُعد بینالمللی پررنگتر در رسانهها جلوه داده شده و بحران سوریه را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داده است.
توجه و علاقهمندی رسانهها به بحرانهای بزرگ در جایجای جهان قابل درک است و جای تقدیر دارد. با این حال، در سه سال گذشته توجه رسانهها به بحران سوریه کاهش پیدا کرده است. البته مسائل مختلفی هم در این زمان اتفاق افتاد، مثل همهگیری کرونا و موضوع مهم بحران افغانستان و اوکراین، طبیعتا ما این مسائل را هم درک میکنیم. با این حال، امیدواریم رسانهها سوریه را فراموش نکنند و اهمیت آن را همچنان حفظ کنند و در اولویتهای خود قرار دهند. البته این نکته را از این منظر نمیگوییم که به فعالیتهای کمیته بینالمللی صلیبسرخ توجه بیشتری شود، بلکه به خاطر مردم سوریه، این امیدواری را به توجه رسانهها داریم. مردمی که همچنان نیازمند حمایت و توجه از سوی جامعه بینالملل هستند. سالها بحران در سوریه مردم را با مشکلاتی مواجه کرده که زیربنایی است و حل آن به نگاه جامع و همهجانبه نیاز دارد. مثلا مشکلات در ارائه خدمات بهداشتی و آبرسانی. از سوی کمیته بینالمللی صلیبسرخ امیدواریم که رسانهها از منظر بشردوستانه به پوشش مشکلات سوریه بپردازند و نه از منظر سیاسی و علت این امیدواری کمک مضاعف به مردم سوریه است. خوشبختانه در ایران صدای مردم سوریه را میشود به گوش جهانیان رساند و امیدواریم از این طریق حمایتها از مردم این کشور ادامه پیدا کند و کمکها برای آنها مثمرثمر باشد.
بهعنوان آخرین سوال از شما میخواهم ماندگارترین تصویری را که از رنج مردم بیپناه سوریه در ذهنتان ثبت شده است، برای ما تعریف کنید. تصویری که روی خودتان عمیقا تاثیر گذاشته است.
من در طول این سه سال خاطرات بسیار زیادی از مواجهه با درد مردم بیپناه در اردوگاههای آوارگان دارم و با آوارگان داخلی بسیاری هم ملاقات کردم، اما تاثیرگذارترین و غمانگیزترین تصویر به کودکان برمیگردد. بهشکل واضح و روشن این تصویر در ذهنم حکشده و بسیار به آن فکر میکنم؛ کودکی 3-2 ساله زیر تیغ آفتاب سوزان بدون لباس راه میرفت. دمای هوا تقریبا 53درجه بود و شرایط واقعا ناراحتکنندهای بود، حتی تماشای آن صحنه برای من سخت بود. این همان تصویری است که ما میگوییم آنها غرامت جنگ را پرداخت میکنند. به همین دلیل است که ما همواره این عبارت را میگوییم که هزینههای مخاصمات را غیرنظامیان پرداخت میکنند. تصویر این کودک و دیگر کودکان بیگناه گواه این پرداخت هزینههاست. کودکان هرگز مستحق چنین شرایطی نیستند، چه مردم آسیبدیده سوریه و چه مردم آسیبدیده یمن و افغانستان. بدون شک آنها باید در آسایش و آرامش زندگی کنند.
البته شرایط مخاصمه هرگز در کنترل ما نیست. ما تصمیمگیرنده برای پایان جنگ نیستیم و تنها کاری که از دستمان برمیآید، تمرکز بر کاهش درد و رنج مردم در شرایط متاثر از درگیریهاست و همیشه بر این باور هستیم که تنها راهحل پایان و اتمام این شرایط، یک راهحل سیاسی است.