ضرورت‌های ایران تحریمی

مرتضی عزتی
 توافق هسته‌ای هـمــانــطور که قابل‌پیش‌بینی بود به سرانجام نرسید و مشاهدات نشان می‌دهد، بازگشت به برجام امری محال است. این امر در حالی است که جدال سخت و همیشگی ایران و آمریکا احتمال هرگونه تعامل را از همان آغاز دشوار می‌سواخت. حالا ایران مانده است و تحریم‌هایی که ظاهرا باید به ماندگاری‌اش عادت کنیم. سئوال این است، حالا که همچنان باید این محدودیت‌ها را متحمل شویم، به کدام الزام‌ها دقت کنیم تا بتوانیم نظم لازم را در مناسبات اقتصادی ایجاد کنیم، حساب و کتاب‌مان را در مسیری صحیح قرار بدهیم.
نگاه به شرق و همچنین تعامل تجاری با کشورهای همسایه می‌تواند گره‌گشا باشد. چین که یکی از قدرت‌های اصلی اقتصاد جهان است، می‌تواند شریکی کارساز برای ایران باشد. چرا که این کشور با ایالات‌متحده هم رویارویی جدی را تجربه می‌کند که این امر می‌تواند، تداوم همکاری چینی‌ها با ایران را تضمین کند. البته ناگفته پیداست، برای منفعت‌طلبی و اینکه در تعامل دوجانبه قراردادهایی مطلوب منعقد شود، به دیپلماسی اقتصادی واقع‌بینانه احتیاج داریم. یعنی اینطور نشود که «شرایط تحریمی» باعث شود در قبال همه خواسته‌های طرف‌های قرارداد کوتاه بیاییم و از نقطه ضعف سر میز مذاکره بنشینیم.
فرصت دیگری که در این شرایط پیش‌روی اقتصاد ایران قرار دارد، تعامل با هم‌منطقه‌ای‌ها است تا از این طریق بتوانیم بخشی از نیازهای‌مان را برطرف کنیم. به‌طور مشخص کشورهایی چون عراق، قطر و عمان شرایط لازم را برای همکاری‌های تجاری با ایران را دارند، اما این مهم زمانی محقق می‌شود که با این کشورها دیپلماسی معقولی را برقرار کنیم تا مساله‌های دیپلماتیک خدشه‌ای بر فضای اقتصادی وارد نکند و مسایلی که در رابطه‌مان با کشورهای امارات و بحرین خودنمایی می‌کند، تکرار نشود.
نکته مهم دیگر چیزی غیر از این نیست که شدیدا به برنامه‌ریزی دقیق در تحرکات اقتصادی احتیاج داریم. در واقع اگر نگاهی مطلوب به پتانسیل‌ها و نیازهای‌مان نداشته باشیم، هر چقدر هم در برقراری تعامل اقتصادی با خارجی‌ها موفق شویم، بازهم در برداشتن مانع‌ها ناکام خواهیم ماند.