ابعاد سفر سودانی به تهران

حسن بهشتی‌پور کارشناس روابط بین‌الملل ايران و عراق دو کشور همسايه در غرب آسيا هستندکه همواره تلاش کرده در جهت توسعه روابط دوجانبه گام بردارند. سفر اخير محمد سوداني، نخست‌وزير عراق به تهران اگرچه بي‌ارتباط با فعاليت‌هاي گروه‌هاي تروريستي در اقليم کردستان نيست اما اين سفر ابعاد ديگري دارد که با حضور سوداني در تهران به آن‌ها پرداخته خواهد شد. رسانه‌هاي ايراني سفر نخست وزير عراق به تهران را در ارتباط با ماجراي فعاليت گروه‌هاي کُـرد مانند حزب دموکرات و کومله در شمال عراق و در اقليم کردستان ارزيابي مي‌کنند. در حالي که مسائل منطقه‌اي، بين‌المللي و فرامنطقه‌اي در اين مذاکرات نيز مطرح خواهد شد. نخست وزيرعراق عالي‌ترين مقام اين کشور است و مسئول نهايي تعيين کننده اقدامات مهم در بغداد نخست وزيرعراق است. آقاي سوداني در اولين سفر خود به يک کشور غير عربي ايران را انتخاب کرده است. اين انتخاب به علت اهميت رابطه با تهران براي سوداني است. ناامني در ايران روي ناامني در عراق اثرگذار است و امنيت در ايران بر امنيت عراق اثر جدي مي‌گذارد. سرنوشت ايران و عراق بسيار به هم نزديک است. ايران و عراق نکات و چالش‌هاي مشترکي دارند. هشت‌سال جنگ تلخ بين دو کشور برقرار بوده است و اثرات آن هم اکنون هم باقي است. از سوي ديگر عراق چندين سال تحت اشغال بوده است. آن هم توسط آمريکايي‌هايي که با ايران دشمن هستند. مشکلات اين اشغال نيز هم اکنون در عراق ادامه دارد. يکي از مهم‌ترين موضوعات حضور سوداني در تهران فعاليت گروه‌هاي مسلح غيرقانوني در شمال عراق است و آن هم در شرايطي که از امکانات عراق در اين کشور استفاده مي‌کنند که سلاح گرم به داخل ايران ارسال کنند، اين مساله خط قرمز تهران است و به نظر مي‌رسد اين موضوع بايد در دستور کار قرار گيرد و نخست وزير عراق بايد در اين زمينه اقداماتي را در خاک عراق انجام دهد. گرچه تمام قرائن نشان مي‌دهد اقليم کردستان عملا با دولت مرکزي در ارتباط با برخي مسائل هماهنگ نمي‌کند و بيش از دولت مرکزي در عراق با آمريکايي‌ها ارتباط دارد. آمريکايي‌ها نظام سياسي پيچيده‌اي را در عراق بعد از اشغال اين کشور ايجاد کردند که عملا اقليم کردستان خود را مستقل دانسته و با آمريکايي‌ها هماهنگ است. اقليم کردستان غير از نفتي که از کردستان استخراج و مي‌فروشد سهمي هم در فروش نفت عراق دارد که دست اقليم را باز مي‌گذارد. دولت مرکزي در عراق البته نمي‌تواند در مورد حزب دموکرات و کومله تصميم بگيرد و بايد با اقليم در اين زمينه هماهنگي کند. مسعود بارزاني در طول سال‌هاي گذشته به نام پناه دادن به اين گروه‌ها عملا شرايط را براي فعاليت گروه‌هاي کُردي فراهم کرده است. اگر گروه‌هاي کُردي تنها در اقليم ساکن بودند و فعاليتي انجام نمي‌دانند، شايد تهران توجيه اقليم را در اين زمينه مي‌پذيرفت اما با توجه به اقداماتي که اين گروه‌ها عليه ايران انجام مي‌دهند محل ترديد جدي است که فعاليت اين گروه‌ها مصاديق بارز و روشن فعاليت‌هاي تروريستي نباشد. بخشي از مذاکرات دولت آقاي سوداني در تهران با مسئولين ايراني در ارتباط با اين موضوع است. بخشي از مذاکرات در مورد تعاملات و مراودات ايران با عراق است. همچنين عراقي‌ها همواره اين تمايل را از خود نشان داده‌اند که در روابط ايران وآمريکا نقش ايفا کنند چرا که معتقدند برخي از مشکلات داخلي آنها و حتي سطحي از مشکلات منطقه تنها با نظر ايران و آمريکا قابل حل است. از اين منظر عراق همواره تلاش داشته و دارد که در اين زمينه گام‌هاي اساسي بردارند. هرچند مواضع ايران و آمريکا نسبت به هم موجب شده که عراقي‌ها عملا نتوانند در اين زمينه نقش جدي ايفا کنند. همچنين نياز عراق به منابع گازي ايران نيز يک مساله و انتقال منابع مالي آن به تهران و برخي از مسائل اقتصادي نيز مسائل ديگري است که در سفر آقاي السوداني به ايران بايد مورد توجه طرفين قرارگيرد. هرچند به نظر مي‌رسد رسانه‌ها تنها به مساله فعاليت گروه‌هاي تروريستي در اقليم توجه دارند اما نبايد از ساير وجوه اين سفر غافل بود.