اروپای متمایز در برجام

علی بیگدلی کارشناس روابط بین‌الملل  
 
با حضور کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران برخی معتقدند که احتمال احیای برجام دور از ذهن نیست. آقای امیرعبداللهیان نیز اعلام کرده با آقای بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدارداشته است پیش از این نیز وزیر خارجه اعلام کرده بود اروپایی‌ها از ادامه مذاکرات حمایت می‌کنند. چنین اظهاراتی امکان از سرگیری مذاکرات را فراهم نخواهد کرد. چنین اخباری فقط جو روانی ناشی از تحریم‌های اخیر را کاهش می‌دهد. اگر مذاکرات آغاز شود ایران توانسته است فشارهای بین‌المللی و منطقه‌ای را کاهش دهد. این اقدام از سوی ایران رفتاردیپلماتیک مناسبی است اما غربی‌ها جبهه گیری‌های شدیدی را علیه ایران اتخاذ کرده‌اند. در مساله حقوق بشر ایران را از کمیسیون حقوق زنان خارج کردند که این تصمیم فضای نامطلوبی را علیه تهران به وجود آورده است. البته ایران تلاش دارد که روند دیپلماسی ادامه داشته باشد. در اینجا باید دید تهران با چه پیشنهادی وارد مذاکرات احتمالی خواهد شد و آیا این پیشنهادها می‌تواند موتور محرک مذاکره باشد یا خیر؟ اگر قرار باشد موارد گذشته تکرار شود و تحولی از سوی طرفین در مذاکرات آتی صورت نگیرد، مذاکرات منتهی به نتیجه نخواهد بود. طرفین باید در دیپلماسی خود نوعی شرایط جدید را به وجود آورند تا مذاکرات آغاز و به نتیجه برسد. در اینجاست که هنردیپلماسی خود را نشان می‌دهد. در غیر این صورت و اگر طرفین در نظر نداشته باشند تحولی را در مذاکرات ایجاد نکنند، احیای برجام امکان‌پذیر نیست.  ایران باید در ابعاد مختلف سیاست خارجی در حوزه بین‌المللی و منطقه‌ای باید سیاستی را در نظر بگیرد و اجرایی کند که تنها منافع ایران را در درجه اول مورد پیگیری قرار دهد. البته نگاه آمریکایی‌ها به برجام و احیای آن با نگاه و سیاستگذاری آمریکا کاملا متفاوت است کما اینکه شاهد بودیم آمریکایی‌ها چندان هم در مورد مسائل داخلی ایران اظهار نظر نکردند و همانند اروپایی‌ها ایران را مورد تحریم‌های پشت‌سر هم به بهانه‌های مختلف از جمله حقوق بشر و ارسال پهپاد به روسیه قرار ندادند. آمریکا نمی‌خواهد منطقه خاورمیانه همچنان در بحران قرارداشته باشد زیرا اولویت آمریکا، چین و تایوان است و بایدن در حال حاضر با مشکلات داخلی از جمله گرانی بنزین، افزایش تورم و مسائل اجتماعی دست به گریبان است و رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده است به منظور کاهش مشکلات داخلی باید تغییراتی در سیاست‌های بین‌المللی خود ایجاد کند تا فضا برای تجدید اقتصادی در آمریکا فراهم شود. البته آمریکا بدون همراهی اروپایی‌ها نمی‌توان در مورد بازگشت به برجام نتیجه بگیرد زیرا اروپایی‌ها درگیر با جنگ اوکراین هستند وآمریکایی‌ها نمی‌خواهند اروپایی‌ها را نادیده بگیرند. از این منظر در حال حاضر به نظر می‌رسد اروپایی‌ها نقش بیشتری در احیا یا حتی مرگ برجام دارند.