لزوم واقعیسازی نرخ بنزین
محمدعلی خطیبی
نماینده اسبق ایران در اوپک
به دلیل سوء مدیریتهایی که در دولتهای پیشین در رابطه با نحوه افزایش قیمت بنزین رخ داده مردم نسبت به این موضوع حساس شدهاند و تا حدودی نیز حق دارند. این در حالی است که اگر به صورت سالانه و منطبق با تورم، نرخ حاملهای انرژی افزایش پیدا میکرد چنین تفکری شکل نمیگرفت و نگرانی وجود نداشت؛ کما اینکه این اتفاق در دیگر ... کالاها نیز رخ میدهد. در علم اقتصاد نباید بین کالاها فاصله قیمتی وجود داشته باشد؛ به عنوان مثال یک بطری نیم لیتری آب حدود پنج هزار تومان فروخته میشود در حالی که یک لیتر بنزین قیمت پایینتری دارد. این فاصله قیمتی منطقی نیست و میتواند باعث پدیدههایی مانند قاچاق شود. با وجود اینکه نرخ بنزین در چند سال اخیر افزایش پیدا نکرده، اما مشکل تورم در اقتصاد ایران حل نشده است، بنابراین با ثابت نگه داشتن قیمت یک کالا در کاهش قیمت کالاهای دیگر معجزهای اتفاق رخ نمیدهد. واگذاری صنایع پایین دست نفت به بخش خصوصی یک راهکار خوب است. در بسیاری از کشورهای دنیا بخش خصوصی صنایع پالایشی و توزیعی را مدیریت میکند، به همین خاطر بخش خصوصی براساس هزینهها و سود منطقی قیمت گذاری انجام میدهد، هر چند در خصوص ایران به دلایل خاصی ممکن است در حال حاضر شرایط برای انجام این واگذاری وجود نداشته باشد. دولت سیزدهم نباید گرفتار معادلات غلط شده و مسیر دولتهای قبل را پیش بگیرد. افزایش تدریجی و با اطلاع رسانی درست مسلما هم به نفع مردم خواهد بود و هم میتواند کشور را از یک شوک اقتصادی دیگر مانند آنچه در سالهای گذشته رخ داد و پیامدهای بدی نیز داشت نجات دهد. اگر دولت هر سال نرخ بنزین را متناسب با تورم افزایش دهد در واقع تورم در همان سال اعمال شده و فاصله قیمتی بالایی بین بنزین و سایر کالاها ایجاد نمیشود در حالی که عدم افزایش تدریجی نرخ بنزین به این معناست که به یک باره قیمت بسیار بالایی تعیین شود که ممکن است منجر به شوکی در مردم شود به همین خاطر انتظار میرود نرخ بنزین به طور متناوب افزایش یابد. بر این اساس، بررسی روند تولید و مصرف بنزین نشان میدهد که دولت طی سالهای آتی با یک چالش جدید رو به رو خواهد شد. پس از فروکش کردن کرونا، مصرف بنزین و گازوئیل در کشور به سرعت در حال افزایش است. به گفته مسئولان زمستان امسال مصرف بنزین کاهش نیافته است؛ به طوری که متوسط مصرف بنزین در سال جاری از ابتدای سال ۱۰۳.۵ میلیون لیتر در روز بوده است. امسال تنها سالی است که برخلاف روند سالهای گذشته، مصرف در زمستان کاهش نیافته است. ظرفیت تولید پالایشگاهی بنزین کشور در ۲۰ سال گذشته از ۴۵.۸ میلیون لیتر در روز در سال ۱۳۸۰ به حدود ۱۱۲ میلیون لیتر در روز در سال ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده است. با افتتاح پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال ۱۳۹۷، برای اولین بار میزان تولید بر مصرف بنزین در داخل کشور پیشی گرفت و ایران به فهرست کشورهای صادرکننده بنزین پیوست.این در حالی است که مقدار میانگین مصرف بنزین در سال ۱۴۰۰، ۸۲ میلیون لیتر در روز بوده و در ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۱ این عدد به ۱۰۳.۵ میلیون لیتر در روز رسیده است.