گروه اقتصاد کلان: یکی از مناطقی در جهان که به اعتقاد کارشناسان در تجارت خارجی ایران مغفول مانده کشورهای اسلامی و کشورهای آفریقایی هستند که ظرفیت بکری در حوزه‌های مختلفی طبیعی و صنعتی و معدنی دارند. به گزارش «تجارت»، ایران به‌طور جدی از سال گذشته نفوذ به بازارهای آفریقایی را آغاز کرده است. جدیدترین گام دولت برای توسعه روابط با قاره سیاه نیز سفر وزیر امورخارجه ایران به چند کشور آفریقایی است. در این راستا «دنیای‌اقتصاد» به بررسی روابط تجاری ایران با آفریقا پرداخته است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حضور کشورهای آفریقایی در لیست مقاصد اصلی صادرات ایران کمرنگ بوده است. صادرات ایران به کشورهای آفریقای در ابتدای تابستان درحالی آب رفته که دولت به‌دنبال افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری با کشورهای آفریقایی است؛ جدیدترین گام دولت برای توسعه روابط با قاره سیاه با سفر وزیر امورخارجه رقم خورده است.

جزییات تجارت ایران با کشورهای آفریقایی
تجارت ۱۰‌ماهه ایران با کشورهای آفریقایی به بیش از دو‌میلیون و ۳۳۰‌هزار‌تن کالا به ارزش یک‌میلیارد و ۱۸۸‌میلیون دلار رسید ‌که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته با رشد ۱۱‌درصدی در وزن و ۲۲‌درصدی در ارزش همراه بوده‌است. از ابتدای سال ‌تا پایان دی ماه دو‌میلیون و ۳۳۱‌هزار و ۹۰۰‌هزار ‌تن کالا به ارزش یک‌میلیارد و ۱۸۸‌میلیون و ۴۲‌هزار و ۳۱۲ دلار بین ایران و آفریقا مبادله شد که دو‌میلیون و ۲۴۷‌هزار و ۶۱۹‌تن به ارزش یک‌میلیارد و ۱۰۸‌میلیون و ۳۵۷‌هزار دلار آن صادرات کالاهای ایرانی به آفریقا بود و ۸۴‌هزار و ۲۸۰‌تن کالا به ارزش ۷۹‌میلیون و ۶۸۵‌هزار دلار نیز از آفریقا به ایران وارد شده‌است. وی افزود: آهنگ رشد صادرات کالاهای ایرانی به آفریقا نسبت به ماه‌های قبل با کمی کندی مواجه‌شده ولی به‌رغم این کاهش شتاب، در ۱۰ماهه امسال صادرات به ۴۵ کشور از ۵۴ کشور آفریقایی صورت‌گرفته و رشد ۹‌درصدی در وزن و ۱۹‌درصدی در ارزش داشته است. سخنگوی سابق گمرک درباره هفت مقصد اول صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای آفریقایی گفت: آفریقای‌جنوبی با خرید ۲۸۲‌میلیون و ۵۲۶‌هزار دلار (رشد ۳۱‌درصدی)، موزامبیک با ۱۸۹‌میلیون و ۱۷۸‌هزار دلار (رشد ۲۴۱‌درصدی)، غنا با ۱۴۴‌میلیون و ۱۱۲‌هزار دلار (کاهش ۵۴‌درصدی)، سودان با ۱۴۱‌میلیون و ۷۰۹‌هزار دلار (رشد ۹۶‌درصدی)، نیجریه با ۱۲۹‌میلیون و ۶۱‌هزار دلار (رشد ۵۱‌درصدی)، کنیا با ۴۴‌میلیون و ۶۴۲‌هزار دلار (کاهش ۲۸‌درصدی) و ساحل‌عاج با ۴۰‌میلیون و ۷۴۸‌هزار دلار (رشد ۱۹۰‌درصدی)، هفت مقصد اول صادرات کالا از ایران به کشورهای آفریقایی بودند.
مدیرکل دفتر آفریقای سازمان توسعه تجارت گفت: طی ۱۰ ماهه امسال بیش از ۲۷ میلیارد دلار به کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی صادرات داشتیم که بیانگر رشد ۲۶ درصدی نسبت به پارسال است. سید محمدصادق قنادزاده در یک برنامه رادیویی اظهار کرد: طی ۱۰ ماهه سال جاری بیش از ۲۷ میلیارد دلار به کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی صادرات داشتیم که این رقم در مدت مشابه پارسال ۲۱,۵ میلیارد دلار بوده است که بیانگر رشد ۲۶ درصدی صادرات در سال جاری است. مدیرکل دفتر آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران گفت: واردات ایران از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی نیز در ۱۰ ماهه سال جاری بیش از ۲۲ میلیارد بوده که این رقم در مدت مشابه پارسال ۱۹ میلیارد دلار بود بنابراین، واردات رشد ۱۵ درصدی یافته است. قنادزاده اظهار کرد: جمعیت مسلمان جهان بیش از دو میلیارد نفر است که بیش از ۲۵ درصد جمعیت دنیا را به خود اختصاص داده است. انباشتی از منابع طبیعی و انسانی دنیا در این جمعیت مسلمان جهان وجود دارد که تاکنون به معنای واقعی از این ظرفیت استفاده نشده است. مدیرکل دفتر آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران گفت: سازمانی به نام همکاری اسلامی (OIC) در جهان اسلام تأسیس شده که هم اکنون ۵۷ کشور اسلامی عضو این سازمان هستند. در زیر مجموعه این سازمان بانکی با نام توسعه اسلامی ایجاد شده که ایران سومین سهامدار بزرگ این بانک است. قنادزاده افزود: متأسفانه خود کشورهای اسلامی در استفاده از ظرفیت درون جامعه اسلامی غفلت داشته به نحوی که هم اکنون کمتر از ۲۰ درصد تجارت کشورهای اسلامی با یکدیگر و ۸۰ درصد با کشورهای غیر اسلامی است. وی عنوان کرد: راهکارهای متعددی برای استفاده از ظرفیت درون جامعه اسلامی پیشنهاد شده که ایجاد بازار کشورهای اسلامی با تمرکز بر روی برند حلال از جمله این موارد است. برند حلال برند مشترکی بین همه کشورهای اسلامی است و می‌تواند از این ظرفیت‌ها به بهترین شکل در جهت توسعه روابط تجاری و اقتصادی بین کشورهای مسلمان استفاده کرد. مدیرکل دفتر آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران یادآور شد: رشد ۲۶ درصد صادرات و رشد ۱۵ درصدی واردات ایران از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی طی ۱۰ ماهه سال جاری نشان می‌دهد تعامل ایران با کشورهای حوزه اسلامی مثبت و رو به جلوست.
اما به نظر می‌رسد با تقویت سازمان همکاری اسلامی و همینطور کمیسیون‌ها و اتحادیه‌های مشترک با کشورهای اسلامی می‌توان از ظرفیت جهان اسلام خیلی بهتر از این استفاده کرد که این سیاست جزو اولویت‌های دیپلماسی تجاری و اقتصادی دولت سیزدهم است. ارقام صادراتی ایران به بیست کشور منتخب نشان می‌دهد صادرات به کشورهای آفریقایی در چهارماهه نخست سال‌جاری نسبت به آمار تجمیعی سه‌ماهه امسال کاهش یافته است. در سه‌ماهه نخست سال‌جاری، صادرات ایران به آفریقای‌جنوبی، نیجریه، موزامبیک و سودان بالغ بر ۳۳۱‌میلیون دلار بوده است ولی در آمار تجمیعی چهار‌ماهه دو کشور آفریقایی از لیست ۲۰ مقصد نخست ایران حذف شده‌اند و مجموع صادرات دو کشور باقی‌مانده در این لیست به ۲۲۹‌میلیون دلار رسیده است. مرور این لیست نشان می‌دهد، در چهار‌ماهه نخست سال‌جاری آفریقای‌جنوبی با دو پله افت و نیجریه با سه پله افت در لیست باقی‌مانده و موزامبیک و سودان از این فهرست خارج شده‌اند. پیشتر نیز ساحل‌عاج از لیست ۲۰کشور منتخب واردکننده کالاهای ایران حذف شده بود، اما ایران همچنان به‌دنبال بازارگشایی در قاره سیاه است و به این منظور نیز چشم‌انداز صادراتی را تا سال‌۱۴۰۴ رسیدن به تجارت ۵ تا ۶‌میلیارد دلاری به قاره آفریقا اعلام کرده است. به‌نظر می‌رسد سفر وزیر امورخارجه ایران به آفریقا نیز مذاکره برای نفوذ به بازارهای جدید آفریقایی است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد کشورهای همسایه در کنار قدرت‌های جهانی به‌دنبال گسترش حضور خود در قاره آفریقا هستند. بر اساس داده‌‌‌‌‌های موجود در حال‌حاضر واردات آفریقا، حدود ۵۸۰‌میلیارد دلار است که از این رقم سهم ایران صرفا ۲/ ۱میلیارد دلار است، این رقم برای صادرات خدمات فنی و مهندسی به آفریقا ۲۰۰‌میلیون دلار برآورد می‌شود؛ این درحالی است که سهم صادرات خدمات فنی و مهندسی به آفریقا نیز ۳۰۰‌میلیارد دلار گزارش شده است.