اهداف چین از توسعه روابط با ایران
محمدصادق جوکار
رئیس مؤسسه مطالعات بینالمللی
چینیها بر این باورند که غرب در حال ورود به مرحله چالش با آنهاست که نمونه بارز این موضوع را میتوان در سند امنیت ملی آمریکا جستوجو کرد که در ماه مارس ۲۰۲۱ تا اکتبر ۲۰۲۲ منتشر شده و دولت «جو بایدن» در عمل، چین و روسیه را بهعنوان تهدید راهبردی خود در نظر گرفته است ... از سوی دیگر، در دو سال گذشته دولت آمریکا زمینههای تعارض با چینیها را با بحث تایوان و انتقال فناوری به این کشور افزایش داده است. نظام غربی محدودیتهای بسیاری را بر کشور چین اعمال کرده تا سد راه پیشبرد اهداف این کشور از جمله در بحث فناوریهای هایتک (فناوری برتر) و حوزه انرژی شود، البته چینیها در حوزه انرژی با طرفهای غربی تعارض زیادی در گامهای اولیه ندارند و در برخی موارد با یکدیگر همنوا هستند. برای مثال چین در گذار انرژی مشتاقاند محوریت با آمریکاییها باشد که میتوان آن را گذار انقلابی از تجدیدپذیرها دانست، زیرا چینیها خود هم واردکننده سوختهای فسیلی و هم مصرفکننده بالای آن هستند. این موضوع سبب میشود چین و ایران نیاز متقابلی به هم پیدا کنند. چین از گذشته تاکنون در تعامل با ایران از دو مؤلفه کلیدی پیروی کرده است؛ نخست اینکه ریسک همکاری با ایران با امضای توافقی بینالمللی مانند برجام پایین بیاید تا بتوانند بدون فشارهای غربی با ما همکاری کنند، یا ریسک همکاری خود را با غرب بالا ببرند. در هر صورت به نظر میرسد چینیها اکنون با نظام غربی در حال رسیدن به مرحله تنش هستند که نمونه بارز آن تنش میان محور غرب و روسیه است. هماکنون روسیه، ریل دموکراتیک مقابل خود را طرف چینی تلقی میکند. چینیها بنا به دغدغههای مختلف امنیت انرژی افزون بر ایران با برخی کشورها در عرضه تولید انرژی مانند عربستان سعودی نیز برنامهریزی بلندمدت همکاری دارند. چین در الگوی کمربند جاده اقتصادی خود (وان بلت وان روود) بر بحث انرژیهای تجدیدپذیر تأکید دارد و در حال تدوین شبکه گرههای منطقهای برای این کمربند است، در فضای تحلیلی رسانه کشور به تازگی اینطور تلقی میشود که گویی چینیها در فضای خاورمیانه در حال بازی برد و باخت هستند و به ضرر دیگر کشورها عمل میکنند. به عبارت دیگر، چین به دنبال شبکهسازی گرههای الگوی کمربند جاده اقتصادی خود است و برای کشورهای موجود در این مسیر وزن قائلاند، پس الزاماً همکاری چینیها با اماراتیها علیه همکاری چین با عربستان نیست، حتی آنها در تلاشاند تا اختلافهای منطقهای به همکاری این شبکه و گرههای این کمربند اقتصادی آسیب نزند.