امین محمودی کارشناس محیط زیست و آبخیزداری

با وجود اینکه ایران از نظر تنوع اقلیمی کشوری چهار فصل محسوب می‌شود که 11 اقلیم از 13 اقلیم موجود در جهان را در خود جای داده است، اما بیشتر مساحت کشورمان را اقلیم‌های بیابانی و نیمه‌بیابانی تشکیل می‌دهد و مساحت پوشش‌های جنگلی و مرتعی در کشورمان نسبتا اندک است. این در حالی است که در سال‌های اخیر توسعه ناپایدار در برخی عرصه‌های طبیعی باعث آسیب‌دیدن جنگل‌ها و مراتع کشور شده و بیش از پیش به کاهش سطح فضای سبز در ایران دامن زده است. این اتفاقات اما در شرایطی رخ داده است که در چند دهه گذشته روند توسعه صنعتی و گسترش صنایع مبتنی بر مصرف سوخت‌های فسیلی سبب شده که ایران به یکی از کشورهای مهم منتشرکننده گازهای گلخانه‌ای  به‌عنوان اصلی‌ترین عامل گرمایش جهانی تبدیل شود و در فهرست 10 کشور اول عامل انتشار دی‌اکسید کربن در دنیا قرار بگیرد.
حال اما با توجه به کاشت سالانه 250 میلیون درخت در کشور توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و یک‌میلیارد درخت در چهار سال آینده، همچنین تاکید مقام معظم رهبری بر لزوم کاشت درخت، به نظر می‌رسد می‌توان به اهداف زیر دست یافت. باید درخت انتخاب‌شده مطابق با موقعیت اقلیمی در هر منطقه باشد و نیاز به آبیاری مداوم و همیشگی نداشته باشد. باید توان آبیاری منطقه کشش لازم را برای کاشت گونه‌های مختلف درخت داشته باشد تا در صورت بی‌آبی در سال‌های بعد خشک نشوند. درخت‌های کاشته‌شده حتی‌الامکان باید برای مردم بومی آن منطقه ثمره اقتصادی مانند میوه، علوفه و استفاده از چوب داشته باشند. درختانی که ثمره‌ای برای مردم نداشته باشند، انگیزه‌ای برای حفظ و نگهداری ایجاد نمی‌کنند و در نهایت فقط در حد رزومه‌ای برای انجام طرح‌های درختکاری خواهند ماند که هزینه‌بر می‌شوند. برای درختکاری با هدف کنترل کانون‌های ریزگرد، آرایش کاشت دارای اهمیت است. توجه داشته باشیم که به دلیل بروز اشتباهات در کاشت درختان در سال‌های قبل در خوزستان جلوی کانون‌های ریزگرد گرفته نشد، زیرا صرفاً کاشت درخت نمی‌تواند جلوی عبور ریزگردها را بگیرد. ریزگردها می‌توانند از میان درختان عبور کنند، بنابراین باید درختان، کاشت منظم ماتریسی داشته باشند تا جلوی طوفان ریزگردها را بگیرند، اما تجربه کاشت درختان در این منطقه حاکی از مدفون‌شدن آنها در زیر ریزگردهاست. انتخاب گونه‌های بومی درخت در طرح‌های درختکاری از اهمیت زیادی برخوردار است. درخت باید با توجه به موقعیت منطقه انتخاب شود تا نیاز به آبیاری نداشته باشد. به عنوان نمونه، در گذشته گونه درخت مهاجم کهور در خوزستان کاشته شد که دارای ریشه‌های رونده بود و به تأسیسات آب و فاضلاب شهری حمله کرد و حالا هم مشکلات زیادی ایجاد کرده است. آرایش کاشت درختان برای جلوگیری از ریزگردها باید با استفاده از چند گونه درخت مختلف انجام بگیرد که شامل درخت‌های بلند، متوسط و کوتاه می‌شود که عمود بر جهت باد کاشته شوند. با لحاظ کردن مجموعه جزئیات علمی، تجربه شده و آزمون پس داده، بی‌تردید می‌توان به آینده روشن این طرح چهارساله چشم دوخت و کار را آغاز کرد.