روزنامه خراسان
1401/12/21
قانون جوانی لنگ مشوق های پایدار
صادق غفوریان - موضوع جمعیت، حالا به یکی از راهبردی‌ترین مسائل کشور تبدیل شده و طبق برآورد و نظر جمعیت‌شناسان مبرز، وضعیت جمعیتی کشور چنان‌چه به همین منوال پیش رود، از سال 1420 در سراشیبی منفی قرار خواهد گرفت. یعنی نرخ باروری اکنون به میزانی نیست که بتواند کاستی های جمعیتی را جبران کند و ما به سمت و سوی پیرشدن در حال حرکت هستیم. هشدارهای جدی رهبر انقلاب با آغاز دهه 90 با وجود این که بیش از یک دهه است، هشدارهای جمعیتی اوج گرفته و نگرانی های مرتبط با آن به یکی از موضوعات اصلی رسانه های دلسوز نیز تبدیل شده اما در این سال ها آن چنان که باید، دولت ها نتوانستند در خصوص مشوق ها و حمایت از فرزندآوری گام های موثری بردارند. رهبر انقلاب با آغاز دهه نود، هشدارهای جدی خود را در این زمینه آغاز کردند و طی این سال ها به بهانه های گوناگون در سخنرانی‌هایشان از پیرشدن جمعیت ابراز نگرانی کرده‌اند. بخشی از تاکیدات ایشان را با هم مرور کنیم: - «من معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد. من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد.» ۱۶/۰۵/۱۳۹۰ - «...یک زمانی را مشخص کردند و به من نشان دادند، که در آن زمان، ما از جمعیت فعلی‌مان کمتر جمعیت خواهیم داشت. این‌ها چیزهای خطرناکی است؛ این‌ها را بایستی مسئولین کشور بجد نگاه کنند و دنبال کنند.» ۰۳/۰۵/۱۳۹۱ - «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌لرزد، این مسئله جمعیت است؛ که من به آقای دکتر هاشمی(وزیر بهداشت) هم به‌نظرم یک جمله کوتاهی گفتم، با آقای دکتر روحانی هم مفصل صحبت کردیم؛ مسئله جمعیت را جدی بگیرید؛ جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند. یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست. یعنی مسئله جمعیت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می‌کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست.» ۱۹/۰۹/۱۳۹۲ - «مسئله جمعیت تأثیر زیادی دارد در اقتدار ملی؛ و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلی تأثیر دارد در ایجاد اقتدار.» ۱۳/۰۶/۱۳۹۳ - «فردای این کشور به همین جوان‌ها احتیاج دارد و جوان و نیروی انسانی چیزی نیست که انسان بتواند از خارج وارد کند؛ بایستی خود کشور آن را تأمین بکند. این موج جمعیّتی یکی از امکانات است.» ۰۱/۰۱/۱۳۹۷ - «بنده گفته‌ام که پیرها بلاشک نقش ایفا می‌کنند، امّا موتور، جوان‌هایند. اگر این جامعه محروم بماند از یک جمعیّت قابلِ جوان، دشمن بر این جامعه مسلّط خواهد شد.» ۲۶/۱۱/۱۳۹۸ - «کشوری که در آن جوان کم است، پیشرفتش [هم] کم است. یکی از ابزارهای قدرت حفظ اکثریّت جوان در جامعه است.» ۰۳/۰۱/۱۳۹۹ همان‌طور که اشاره شد، این تاکیدات به طور مشخص در دیدارهای متعدد با دولت‌ها و مجالس همواره مورد تاکید رهبر انقلاب بوده تا این که ایشان در سال 1399 ضمن گلایه از مسئولان، از آنان به شکل صریح‌تری می‌خواهند که برای آسیب پیرشدن جمعیت، درصدد اقدام موثرتری باشند: «مسئله فرزندآوری و مسئله نسل بسیار مهم است؛ این موضوعی است که بنده بارها در این چند سال اخیر تکیه کرده‌ام و تأکید کرده‌ام، [ولی] متأسّفانه حالا که انسان نتایج را نگاه می‌کند، معلوم میشود که خیلی این تأکیدها تأثیر زیادی نداشته. این‌ها احتیاج دارد به قانون، احتیاج دارد به دنبال‌گیری جدّی دستگاه‌های اجرایی و بایستی بجِدْ مسئله فرزندآوری را مهم دانست و از پیری جمعیّت ترسید. حالا خارجی‌ها را کار نداریم؛ دشمن، دشمن است؛ امّا بعضی کج‌سلیقگی‌ها را متأسّفانه آدم در داخل مشاهده می‌کند -یک جایی خواندم- که می‌گویند «آقا! پیری جمعیّت اشکالی ندارد»! چطور اشکالی ندارد؟ یکی از پُرفایده‌ترین ثروت‌های یک کشور، جمعیّت جوان در یک کشور است.» ۲۲/۰۴/۱۳۹۹ قانون جوانی جمعیت که متولد شد پس از این تصریح رهبری، مجلس در آبان سال 1400، قانون جوانی جمعیت را به تصویب رساند؛ مصوبه‌ای که به جرئت می توان آن را جامع‌ترین قانون جمعیتی تاریخ کشور خواند، اما آیا دستگاه ها توانسته اند طی یک سال و نیم گذشته در بخش اجرا و توسعه مشوق های فرزندآوری گام های موثری بردارند؟ نگاه لایحه 1402 و مصوبات مجلس برای این قانون در سال پیش رو چگونه بوده است؟ بی مهری به قانون جوانی در سال اول! اگر پیش از قانون جوانی جمعیت، تصور این بود که بند و تبصره‌ای وجود ندارد که بتوان با آن کار کرد، اما پس از تصویب این قانون(آبان1400) باید در سال نخست نشانه های اقدام و عمل در خصوص آن در بخش اجرایی کشور مشاهده می شد ولی ظاهرا این گونه نشد و در آذرماه 1401 روایت های غم‌انگیزی گزارش شد. جوان 23 آذرماه گذشته نوشت: «امیرحسین بانکی پورفرد، نماینده مجلس، گفته است: شنیده میشود بخشی از بودجه قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در زمینه کار‌های دیگری هزینه شده‌است،این تذکر را می‌دهم که طبق قانون، سازمان برنامه و بودجه حق دست زدن به این بودجه را نداشته‌است. جایی گفته شده که ۳هزار میلیارد و جای دیگر گفته شده‌است ۷ هزار میلیارد تومان از این بودجه صرف هزینه‌های دیگر شده‌است. مجلس در این خصوص باید به وظیفه نظارتی خود عمل کند.» لایحه 1402 برای قانون جوانی چه کرد؟ با وجود شعارهایی که در بخش اجرایی کشور، درباره توجه به موضوع جمعیت و آسیب پیرشدن کشور، سر داده میشود اما در مقام تقویت مشوق ها گامی برداشته نمی شود. حتی لایحه 1402 هم در ابتدا با کم توجهی روانه مجلس شد؛ به طوری که رئیس فراکسیون جمعیت و خانواده مجلس گفت: «سازمان برنامه و بودجه با کدام برنامه و چشم اندازی اقدام به حل بحران جمعیتی کشور خواهد داشت که امروز دست به کاهش اعتبارات قانون جوانی جمعیت زده است؟ چرا امروز این سازمان با کاهش اعتبارات قانون حمایت از خانواده برای سالمندی ایران پیش‌قدم شده است؟» در عین حال وقتی مسئولان، خود را در برابر انتقادها از این ترک فعل دیدند، دستی روی لایحه کشیدند و نتیجه‌اش مصوباتی شد که امید می رود با تخصیص اعتبارات آن، اتفاقات مثبتی رقم بخورد. احسان ارکانی عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1402 روز جمعه، بخش هایی از مصوبات بودجه‌ای مجلس را در زمینه حمایت از خانواده و فرزندآوری برشمرده است: - تخفیف مالیاتی 15 درصدی به خانواده‌ها برای تولد فرزند سوم به بعد که بر اساس آن خانواده‌هایی که فرزند سوم آن‌ها از آبان ماه 1400 به بعد متولد شده باشد، مشمول تخفیف 15 درصدی مالیاتی به ازای هر فرزند می شوند. -اختصاص 2 میلیون تومان سهام به‌ازای تولد هر فرزند از سال 1402 - وزارت راه و شهرسازی مکلف شد در سال 1402 یک قطعه زمین یا واحد مسکونی به‌صورت رایگان طبق شرایط مندرج در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به خانواده‌های دارای 4 فرزند و بیشتر زیر 20 سال، چهارقلو و بیشتر اختصاص دهد. -برای فرزندانی که از سال 1400 به بعد به دنیا آمده‌اند، تسهیلات قرضالحسنه فرزندآوری به ازای فرزند اول سیصد میلیون ریال، به ازای فرزند دوم ششصد میلیون ریال ، فرزند سوم نهصد میلیون، فرزند چهارم یک میلیارد و دویست میلیون و همچنین به ازای فرزند پنجم و به بعد یک میلیارد و پانصد میلیون ریال وام پرداخت خواهد شد. -به خانواده های فاقد مسکن که از ابتدای سال 1399 به بعد صاحب فرزند سوم یا بیشتر شده‌اند 200 میلیون تومان وام قرضالحسنه ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن پرداخت می شود. -افزایش وام ازدواج به مبلغ 180 میلیون تومان - و... شک نکنید که فرزندآوری، حمایت و مشوق می خواهد به طور قطع، مسئله پیرشدن کشور دیگر در حال تبدیل شدن به یک ابربحران است که نمی توان آن را نادیده گرفت؛ اما راه حل آن هم صرفا بیان توصیه و پند و اندرز نیست. بعید است ما دیگر به نرخ رشد حدود۸/۶ فرزند در دهه شصت برسیم؛ اما این که طبق گفته رئیس فراکسیون جمعیت مجلس اکنون به کمتر از۵/۱ هم رسیدهایم، فاجعه ای جمعیتی پیش روی این سرزمین قرار گرفته که گذر از این پیچ خطرناک، صرفا با حمایت ها و مشوق های پایدار امکان پذیر است و لاغیر. تندگویان: راهکار افزایش فرزندآوری، فقط تبدیل مشوق های مقطعی به حمایت های پایدار است با دکتر محمدمهدی تندگویان که در دولت قبل، چهارسال در مسئولیت معاونت جوانان وزارت ورزش و جوانان بود، همکلام می شویم. او البته درباره قانون جوانی جمعیت به حاشیه هایی اشاره می کند و با دلایل مختلف معتقد است که کشور با سیاست های کنونی در عرصه افزایش جمعیت چندان توفیقاتی نخواهد داشت. راهکار او این است: کشورهایی که برای توسعه جمعیت، قوانین حمایتی طراحی کردند، تلاششان این است که با حمایت های ثابت، مادام‌العمر و پایدار به «خانواده پایدار» و رونق فرزندآوری کمک کنند. حمایت هایی که با رنگ و بوی تسهیلات مطرح و مصوب می شود، به جز گرفتار کردن خانواده ها نتیجه دیگری ندارد. به‌خصوص این که مبالغ کنونی صرفا مشکلات کوتاه مدت و مقطعی را برطرف می کند. او به تجربه دیگر کشورها و به مشوق هایی همچون معافیت های مالیاتی، ارائه خانه های رایگان و فراهم آوردن شغل اشاره می کند و می گوید: پادشاه کشور پیشرفته ای همچون بلژیک، فقط برای این که مادام‌العمر از پرداخت مالیات معاف شود، صاحب 4 فرزند شده است. او مصوبه اخیر معافیت 15 درصدی مالیات را برای فرزند سوم و مواردی از قبیل وام های چندده میلیونی و ارائه زمین را چندان کارآمد نمی داند و می گوید: مگر جوانان ما لنگ وام هستند؟ به نظر من مشکل اصلی جوانان، اشتغال و مسکن است که اگر این دو را حل کنیم، خانواده به معنای واقعی آن شکل می گیرد. دکتر تندگویان تاکید می کند که براساس تجربه کشورهای توسعه یافته در حوزه جمعیت، ما نیازمند تبدیل مشوق های مقطعی به حمایت ها و مشوق های ماندگار و مادام‌العمر هستیم؛ همچنین در یک سیاست کلان باید سهم درآمدی مردم را به شکل مستقیم به خود مردم پرداخت کنیم که البته این موضوع پرداخت مستقیم، خودش بحث مفصلی را می‌طلبد.
سایر اخبار این روزنامه
قانون جوانی لنگ مشوق های پایدار
ثمره صبر و امید آیت ا... خامنه ای در سخت ترین شرایط
رونمایی از نمونه معیار تولید جت آموزشی «یاسین»
پرونده نیروگاه توس روی میز دستگاه قضایی
موج جدید ناامنی و ناتوانی طالبان
مهم تر از توافق تهران-ریاض
کشت مرگ، بیخ گوش مشهد!
فرار بزرگ سپاهان به سوی قهرمانی
حرکت «کودک‌شو 5» روی ریل سابق
مثلث جرم!
استقبال جهانی از توافق تهران و ریاض
وزارت کشور: 100 نفر درباره حوادث اخیر مدارس دستگیر شدند
برآورد محدوده عقب نشینی دلار
