روزنامه خراسان
1401/12/27
روزنامه خراسان 114 ساله شد
جواد نوائیان رودسری - هرچند که سابقه چاپ روزنامه در ایران به 11 اردیبهشت سال 1216 و انتشار روزنامه «کاغذ اخبار» توسط میرزا صالح شیرازی، در دوره محمدشاه قاجار باز می‌گردد، اما تاریخ انتشار روزنامه‌های فارسی‌زبان در دنیا، قدمت خیلی بیشتری دارد. نخستین بار در سال 1177ش، روزنامه‌ای به زبان فارسی و با عنوان «اخبار» در دهلی، پایتخت هندوستان به چاپ رسید. می‌دانیم که هند در آن دوران، یکی از کانون‌های انتشار زبان فارسی بود و مردم آن خطه، به این زبان عشق می‌ورزیدند. تاریخ انتشار روزنامه «اخبار»، حدود یک سال پس از قتل آقامحمدخان قاجار است. البته «اخبار» تنها روزنامه فارسی‌زبان پیش از «کاغذ اخبار» نبود؛ روزنامه‌های «اخبار هندوستانی» (انتشار: سال 1189ش در کلکته با مدیریت مولوی اکرام‌علی)، «مرآت‌الاخبار» (انتشار: سال 1201ش در کلکته با مدیریت رام موهن‌رای) و «جام‌جهان‌نما» (انتشار: 1201ش؛ ارگان کمپانی هندشرقی) از جمله روزنامه‌های فارسی‌زبانی بودند که پیش از شروع چاپ جراید در ایران، به زیور طبع آراسته شدند؛ بنابراین، قدمت روزنامه‌نگاری به زبان‌فارسی، چیزی حدود 212 سال است.آغاز روزنامه‌نگاری در مشهد
رونق روزنامه و روزنامه‌نگاری در ایران، به ویژه پس از پیروزی انقلاب مشروطیت، باعث گسترش و انتشار روزنامه‌های محلی در شهرستان‌ها و از جمله مشهد شد. البته این شهر، پیش از پیروزی انقلاب مشروطه و در حدود سال 1275ش، روزنامه‌ای به نام «ادب» داشت که با مدیریت ادیب‌الممالک فراهانی منتشر می‌شد و در واقع ادامه روزنامه‌نگاری این ادیبِ روشنفکر در تبریز بود و بعدها نیز، به تهران منتقل شد. با پیروزی انقلاب مشروطه، به تدریج نشریاتی در مشهد تأسیس شدند؛ روزنامه یکی از ارکان مردم سالاری بود و بسیاری از مشروطه‌خواهان دوآتشه، تأسیس آن را از اوجب‌واجبات می‌دانستند. انتشار جرایدی مانند هفته‌نامه «خورشید» و روزنامه «بشارت» در مشهد، با چنین هدفی صورت گرفت. با این حال، به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی در تیرماه سال 1287ش، همه مشروطه‌خواهان و بلکه تمام ایرانیان را در بُهتی عمیق فرو برد. این سوال بسیار مهم در ذهن همه آن ها که به مشروطیت امید بسته بودند، شکل گرفت که آیا بساط مشروطه برای همیشه برچیده خواهد شد و استبداد، سخت‌تر و قدرتمند‌تر از قبل، در تار و پود اجزای اداری، سیاسی، نظامی و اقتصادی کشور خواهد پیچید؟
روزنامه خراسان؛ فریاد مکتوب خراسانیان
در آن وانفسا، هیچ‌کس جرئت نفس‌کشیدن نداشت؛ واقعیت آن بود که آزادی خواهان، برای شروع تقابل جدی با استبداد محمدعلی‌شاهی، نیاز به یک جرقه داشتند؛ جرقه‌ای که توسط ستارخان و یارانش در تبریز زده شد و به تدریج، سراسر ایران را فرا گرفت و نور امید را در دل مردم روشن کرد. مشهد یکی از نخستین شهرهای ایران بود که غریو تبریزیان را شنید و به رغم سلطه روس و قدرت داشتن استبداد در این شهر، بانگ مشروطه‌خواهی سر داد و نکته جالب توجه این‌جاست که این فریاد مشروطه‌خواهی، فریادی مکتوب و در قالب نوشتار بود؛ گویی طبع ادیبانه خراسانیان، در آن خروش سراسری نیز، جایگاه هنرِ قلم خویش را حفظ کرد و این‌چنین بود که روزنامه «خراسان»، با همت سیدحسین اردبیلی، ملک‌الشعرا بهار و شیخ احمد بهار و حمایت‌های بازاریان فرهیخته‌ای مانند آقانوروزعلی تاجر، در آن شب‌های تار، فریاد آزادی خواهی ایرانیان شد و در 27 اسفند سال 1287 با انتشار نخستین شماره خود، پا به عرصه وجود نهاد.
خراسانِ دوره مشروطه در گردنه‌های سخت
خراسانِ عصر مشروطیت، روزنامه‌ای زیرزمینی بود؛ مجوزی برای انتشار نداشت. شاید از همین روست که در بررسی تاریخ این روزنامه دیرپا که در سال 1328ش، انتشار دوباره را تجربه کرده و تا امروز، بیش از هفت دهه دوام آورده است، پیشینه قدیمی آن را چندان در نظر نمی‌گیرند؛ گو این که در سال 1302ش نیز، تلاش‌هایی برای احیای آن از سوی مرحوم طباطبایی صورت گرفت که ره به جایی نبرد. انتشار روزنامه، آن هم در دوره‌ای که مشهد تحت تسلط مستبدان بود و افزون بر آن‌ها، سربازان تزار نیز، با میدان‌داری «دابیژا»، کنسول روسیه، کنترل اوضاع را در اختیار گرفته بودند و از اعمال خشونت ابایی نداشتند، به راستی جرئت و شجاعت بسیار می‌خواست؛ جرئتی که جوانان مبارز مشهدی، افرادی مانند سیدحسین اردبیلی و ملک‌الشعرا بهار واجد آن بودند. مرحوم بهار در جلد نخست کتاب «تاریخ مختصر احزاب ایران» می‌نویسد: «زد و خوردهایی بین مجاهدان و سربازان و سایر هواخواهان دولت درگرفت و یک مرتبه هم قوای روس مداخله کرده، به سوی شهر و مسجد گوهرشاد تیراندازی با توپ و مسلسل به وقوع پیوست ... من و رفقای دیگر در این مدت، عضو مراکز انقلابی بودیم و روزنامه «خراسان» را به طریق پنهانی طبع و به اسم «رئیس الطلاب» موهوم منتشر می کردیم و اولین آثار ادبی من در ترویج آزادی در آن روزنامه انتشار یافت.» به این ترتیب، «خراسان» به زیور طبع آراسته شد تا صدای مردم این خطه باشد؛ صدایی که البته خواسته و آرمانش، با خواسته و آرمان دیگر ایرانیان یکی بود؛ نجات ایران از ظلم مستبدان و استعمارگران. روزنامه خراسان، با انتشار 24 شماره تا مردادماه سال 1288ش و سقوط کامل استبداد و فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان دوام آورد و انگیزه‌ای شد برای رونق دوباره مطبوعات در مشهدِ پس از استبداد صغیر؛ آن گونه که بر بستر تجربه خراسان، روزنامه «طوس» با مدیریت «میرمرتضی موسوی» (روئین‌تن) پدید آمد. چهار سال بعد از انتشار آخرین روزنامه خراسان دوره مشروطه، در سال 1292ش، «چاپخانه خراسان» با مدیریت شیخ‌احمد بهار شکل گرفت؛ چاپخانه‌ای که در آن، روزنامه «خراسان» در قالب انتشار سالنامه، به بقای خود ادامه داد. بعد از قیام مسجد گوهرشاد در سال 1314ش و تبعید شیخ احمد بهار به اتهام مشارکت در این قیام، وی به ناچار چاپخانه را به اقوامش فروخت. با این حال، انتشار سالنامه طی سال‌های بعد ادامه یافت و به تدریج، بزرگانی مانند «حسن عمید»، فرهنگ‌نویس نامدار معاصر، در تهیه آن مشارکت کردند؛ او بعدها اولین سردبیر روزنامه خراسان در دوره انتشار جدید، در سال 1328ش شد و این روزنامه مردمی، پس از آن آغاز دوباره، تا امروز دوام آورده است.
سایر اخبار این روزنامه
بازدید رئیس سازمان انرژی اتمی از «خراسان»
مذاکرات دبیر شورای عالی امنیت ملی در ابوظبی
نابودگران لذت‌بردن از تعطیلات
نقشه جنایت با گاز شیمیایی به قتل نخ نما رسید
نظم امنیتی جدید در غرب آسیا
پایان چشم انتظاری پس از 3 سال
یک سال پررویداد
قطب حاشیه نشینی کشور نیازمند عزم ملی
روایت آقا فرامرز از مردان آهنین
قول ترکمنستان برای مقابله با ریزگردهای قره قوم
90 هزارمیلیارد تومان تامین مالی یک ماهه خودروسازان از جیب مردم
انصاری فرد و قائدی؛ غایبان بزرگ
روزنامه خراسان 114 ساله شد
«به سبک آقا»، ویژه نامه روزنامه خراسان منتشر شد
