بدترین محیط کسب و کار ۱۱ سال گذشته

مسعود حمیدی/ بررسی و تحلیل داده‌های 11 سال گذشته پایش محیط کسب وکار استان در فصل زمستان حاکی از آن است که فعالان اقتصادی در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات استان زمستان 1401 را بدترین فصل در حوزه محیط کسب‌وکار ارزیابی و شاخص‌های مهمی مانند تأمین آب، انرژی و ارتباطات بیشترین  نارضایتی را بین فعالان اقتصادی در یک سال گذشته ایجاد کرده‌اند، هرچند بی‌ثباتی قیمت‌ها، قوانین و بوروکراسی اداری همچنان اصلی‌ترین موانع کسب‌وکار استان هستند. به گزارش خراسان رضوی، مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی، نتایج پایش محیط کسب‌وکار کشور در زمستان 1401 را منتشر کرد که نمره این شاخص بین یک تا 10 است و نمره 10 بدترین نمره ممکن است یعنی هرچه نمره یک شاخص بالاتر باشد بیانگر بدتر بودن وضعیت آن است. در کلان موضوع وضعیت محیط کسب‌وکار کشور در زمستان سال گذشته،  هم در مقایسه با فصل پاییز و هم در مقایسه با زمستان 1400 بدتر شده است. این داده‌ها نشان می‌دهد نمره محیط کسب‌وکار کشور در زمستان سال گذشته به 6.11 رسیده (بدترین نمره10 است) و نمره محیط کسب‌وکار در خراسان رضوی به 6.18 رسیده که بدتر از میانگین کشوری است و در رتبه 21 کشور قرار گرفته است درحالی ‌که زمستان 1400 رتبه استان 17 و در پاییز سال گذشته رتبه استان 18 بوده است. بدترین وضعیت 11 سال گذشته هرچند داده‌ها نشان می‌دهد وضعیت کسب‌وکار در کل کشور در زمستان سال گذشته نامطلوب ارزیابی ‌شده  ولی نمره استان خراسان رضوی به 6.18 رسیده است. نتایج استخراج داده‌های پایش محیط کسب‌وکار کشور و استان از سال 91 تاکنون نشان می‌دهد در طول 11 سال گذشته هیچ‌گاه نمره محیط کسب‌وکار استان به 6.18 نرسیده و این نمره بدترین نمره طی  11 سال گذشته است. این گزاره نشان می‌دهد محیط کسب‌وکار استان در بدترین وضعیت 11 سال گذشته خود قرارگرفته است. گرایش به بدتر شدن وضعیت پایش محیط کسب‌وکار بر مبنای 28 شاخص انجام می‌شود که هر یک از این شاخص‌ها یا متغیرها خود تحت تأثیر چندین عامل است  اما درنهایت فعالان اقتصادی استان‌ها برای این 28 شاخص و تأثیر آن‌ها در محیط کسب‌وکار استان بین یک که بهترین و مثبت‌ترین تأثیر تا 10 که منفی‌ترین تأثیر بر محیط کسب‌وکار استان را دارد، نمره می‌دهند. بنابراین می‌توان در یک چارچوب‌بندی اعلام کرد شاخص‌هایی که نمره کمتر از 3  دریافت کنند از نظر فعالان اقتصادی تأثیر مثبتی در کسب وکار گذاشته‌اند و می توان نمرات کمتر از 4 را به‌طورکلی خوب ارزیابی کرد. داده‌های این پایش نشان می‌دهد در زمستان سال گذشته هیچ شاخصی نمره کمتر از 3 نگرفته است. تنها یک شاخص نمره زیر4 دریافت کرد درحالی ‌که در سال‌ها و فصول گذشته شاخص‌های زیرساختی مانند آب و انرژی معمولاً نمره مناسبی از فعالان اقتصادی می‌گرفتند، اما در زمستان 1401 تنها شاخص «نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار در خدمات و محصول» نمره کمتر از 4 گرفته است که این گزاره نشان می‌دهد طی چند سال اخیر مردم استان از ابتکارات و نوآوری‌های تولیدی استقبال خوبی کرده‌اند و به‌نوعی فروشندگان از مصرف‌کنندگان راضی بوده‌اند. این در حالی است که در زمستان سال 1400  شاخص‌های « محدودیت دسترسی به آب» و «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی (برق، گاز و...)» نمره مناسب کمتر از 4 را از فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان در حوزه‌های خدمات، کشاورزی و صنایع استان دریافت کرده بودند.بررسی داده‌های مرکز پژوهش اتاق ایران نشان می‌دهد فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان استان در زمستان 1401 همانند فصل پاییز از وضعیت اینترنت رضایت نداشته‌اند، به طوری که شاخص «محدودیت‌های دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت»  در زمستان 1400 نمره پایین‌تر از 5 گرفته بود ولی در زمستان 1401 نمره این شاخص به بالاتر از 5 صعود کرده و به ‌نوعی بدتر شده است. همچنین «تمایل عمومی به خرید کالای خارجی و بی‌رغبتی به خرید محصولات ایرانی» در زمستان سال گذشته نمره نامطلوبی از نظر فعالان اقتصادی استان دریافت کرده درحالی ‌که در زمستان 1400 نمره این شاخص کمتر از 5 بوده است. علاوه بر این به نظر می‌رسد بی‌ثباتی اقتصادی در ضمانت اجرای تعهدات نیز تأثیر منفی گذاشته است به طوری که نمره شاخص «بی تعهدی طرف‌های قرارداد و معامله به اجرای تعهدات و وعده‌هایشان» در زمستان 1401 به بالاتر از 5 صعود کرده درحالی ‌که در زمستان 1400 نمره این شاخص کمتر از 5 بوده است. از برداشت سلیقه‌ای تا فقدان شفافیت آمار علاوه بر این ، داده‌های مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد فعالان اقتصادی و تولیدی استان در زمستان سال گذشته دل ‌خوشی از مأموران دستگاه‌ها نداشته‌اند به  طوری که نمره شاخص «برداشت سلیقه‌ای از قوانین و مقررات توسط مأموران دستگاه‌ها» به 6.36 رسیده است که به لحاظ کیفی نمرات بالاتر از 6 را می‌توان نمرات بد و نارضایتی جدی فعالان اقتصادی در نظر گرفت. این شاخص در زمستان سال 1400 نمره کمتر از 6 گرفته بود. همچنین داده‌های پایش محیط کسب‌وکار استان نشان می‌دهد در زمستان سال گذشته فعالان اقتصادی از وضعیت آمار و داده‌های اقتصادی استان رضایت چندانی نداشته‌اند و نمره شاخص «فقدان یا شفاف نبودن آمار و اطلاعات موردنیاز برای فعالیت اقتصادی» در این فصل به بالاتر از 6 صعود کرده درحالی‌ که در زمستان 1400 نمره این شاخص کمتر از 6 بوده است. ذکر این نکته ضروری است که یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثردر جذب سرمایه‌گذاری بعد از امنیت سرمایه‌گذاری وجود آمار و داده‌های مشخص و شفاف اقتصادی است که نمره این شاخص در استان به ‌هیچ ‌عنوان مطلوب نیست. بدترین شاخص‌ها داده‌های پایش محیط کسب‌وکار نشان می‌دهد بی‌ثباتی و غیرقابل‌ پیش‌بینی بودن قیمت‌ها و محصولات مهم‌ترین دغدغه و مانع کسب‌وکار استان در زمستان سال گذشته بود، نمره شاخص «غیرقابل ‌پیش‌بینی بودن تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» در این فصل به  8.47 رسیده که بدترین نمره را بین همه شاخص‌ها دریافت  کرده و این داده‌ها نشان می‌دهد نمره این شاخص از زمستان 1400 نیز بدتر شده است، البته نمره  کشوری این شاخص هم بدترین نمره را دریافت کرده است. در سال‌های اخیر دولت سعی کرده است با عملیاتی کردن پنجره واحد مجوزها و تفویض اختیارها برای  باز کردن دست‌وبال فعالان اقتصادی و برداشتن مانع بوروکراسی اداری از سر راه فعالان اقتصادی ، سرمایه‌گذاری را جذب بازار واقعی کند، اما گویا فعالان و تولیدکنندگان رضایت چندانی از عملکرد دولت ندارند، به طوری که نمره شاخص «موانع در فرایندهای اداری و اخذ مجوزهای کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی» بعد از بی‌ثباتی قیمت‌ها بدترین نمره را در زمستان سال گذشته در پایش محیط کسب‌وکار در خراسان رضوی گرفته است. نارضایتی فعالان اقتصادی به این موضوع ختم نمی‌شود و نمره شاخص «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین، مقررات و رویه‌های اجرای ناظر بر کسب‌وکار» نیز در زمستان سال گذشته بدترین نمره را دریافت کرده و از زمستان 1400 وضعیت بدتری‌ همانند شاخص مجوزهای کسب‌وکار  داشته است.  یکی دیگر از شاخص‌هایی که به اعتقاد فعالان اقتصادی و تولید استان وضعیت بدتری پیدا کرده «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» بوده است. بیشتر شدن فساد و سوءاستفاده متولیان اجرایی همان‌طور که پیشتر اعلام شد  نمره بالاتر از 7 در شاخص محیط کسب‌وکار به معنی  نارضایتی جدی فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان از وضعیت کسب‌وکار است و قابل‌تأمل آن که مشارکت‌کنندگان در پایش محیط کسب‌وکار خراسان رضوی معتقد هستند که فساد و سوءاستفاده عوامل دستگاه‌های اجرایی در زمستان سال گذشته به ‌طور جدی نامطلوب بوده و نمره شاخص «فساد و سوءاستفاده افراد از مقام و موقعیت اداری در دستگاه‌های اجرایی» در این فصل به بالاتر از 7 رسیده است. 23 شاخص وضعیت بدتری پیدا کرده‌اند اما تحلیل دیگری که می‌توان درباره داده‌های پایش محیط کسب‌وکار استان در زمستان 1401 اعلام کرد، این است که کدام شاخص‌ها نسبت به زمستان 1400 بدتر شده و کدام شاخص‌ها بدترین میزان تغییر را داشته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد؛ محیط کسب‌وکار استان در زمستان 1401 در 23 شاخص از مجموع 28 شاخص تغییر منفی داشته و به ‌نوعی به نظر فعالان و تولیدکنندگان استان این شاخص‌ها وضعیت بدتری نسبت به زمستان 1400  پیدا کرده و 5 شاخص نیز وضعیت بهتری داشته ‌اند. آب، برق و اینترنت بیشترین نارضایتی در یک سال گذشته علاوه بر این، داده‌های پایش محیط کسب‌وکار استان نشان می‌دهد موانع در فرایندهای اداری و دریافت مجوزهای کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی «محدودیت دسترسی به آب»، «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی( برق، گاز و...)»  و «محدودیت‌های دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت» بیشترین تغییر رو به منفی شدن وضعیت را  در زمستان سال گذشته نسبت به سال قبل‌تر داشته‌اند که این وضعیت بیانگر تأثیر مستقیم خشکسالی، قطعی برق و انرژی و محدودیت‌های اینترنتی است و بیشترین نارضایتی را در طول یک سال گذشته بین فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان استان به وجود آورده ‌است.