روزنامه جوان
1402/03/04
لوازم خانگی تقریباً انحصاری متوقف در خلاقیت متلاطم در قیمت!
آخرین آماری که وزارت صمت نیمه دوم سال گذشته اعلام کرد تولید لوازم خانگی از ۱۵/۵ میلیون دستگاه به ۱۶/۷ میلیون دستگاه افزایش یافته که به معنای رشد هشت درصدی تولید در این صنعت است. پس از التهابات ارزی سال ۹۷ و تشدید محدودیتهای بینالمللی بسیاری از نشانهای (برندهای) مشهور خارجی از بازار ایران خداحافظی کردند و فضای برای تولید داخل مهیا شد. به گونهای که انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی ایران سهم این صنعت از بازار داخل را بیش از ۷۰درصد اعلام کرد. بیشتر نمایندگیهای خارجی جای خود را به تولیدات داخلی دادند و نشانهای ایرانی سهم قابل توجهی از بازار را بردند. رشد تولید داخل و حضور پررنگ نشانهای داخلی این تصور را در میان عموم ایجاد میکرد که قیمت لوازم خانگی افزایش چشمگیری نداشته باشد و کالای ایرانی به قیمت مناسبتری در خانههای ایرانی حضور یابد؛ اما محصولات ایرانی نه تنها از نرخ تورم عقب نماندند، بلکه با تغییر هر فصل، قیمت لوازم خانگی هم تغییر پیدا کرد. در آغاز سال ۱۴۰۲ افزایش ۴۰درصدی قیمت لوازم خانگی داخلی تأیید شد و تولیدکنندگان مهمترین دلیل آن را عدم حمایت دولت، عدم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی و نبود تسهیلات ارزان قیمت عنوان کردند. اسفندماه سال ۹۵ شما میتوانستید یک یخچال نیمساید ۲۶ فوت الجی را به قیمت ۳ میلیون تومان در بازار تهیه کنید. در آن زمان هر دلار حدود ۳ هزارو ۷۰۰ تومان بود. به عبارتی این یخچال به حق گمرکی و تعرفه وارداتی برای مصرف کننده حدود ۹۰ دلار هزینه داشت. حالا یک یخچال نیم ساید ۲۶ فوت جی پلاس تولید داخل حدود ۳۰ میلیون تومان در بازار به فروش میرسد. اگر هر دلار را ۵۰ هزار تومان بگیریم این یخچال برای مصرف کننده ۶۰۰ دلار هزینه دارد. در حالی که شرکت تولیدکننده ایرانی است، هیچ حق گمرک و تعرفه وارداتی ندارد و از سوی دیگر از تمامی یارانههای حمایتی هم برخوردار بوده است. همین موضوع باعث شده که مردم نسبت به لوازم خانگی تولید داخلی یک بدبینی داشته باشند.در یکی از مرکزیترین مناطق تهران، محدوده منطقه ۱۲ یکی از مهمترین بازارهای لوازم خانگی کشور وجود دارد. بازار امین حضور از شمال با خیابان امیرکبیر، از شرق با خیابان ری و خیابان موسوی، از جنوب با خیابان پانزده خرداد و از غرب با خیابان مصطفی خمینی محدود شده است. به تمامی بازارهای مختلف متصل شده و محلی برای خرید و فروش محصولات لوازم خانگی است. دیگر مانند سابق به چند مغازه یا راسته لوازم خانگیها مشهور نیست، این روزها امین حضور مرکز رقابت و چشمنوازی لوازم خانگی لوکس و لاکچری است.
از در مراکز خرید که وارد میشوی، نظم و ترتیب مغازهها و آراستگی ویژه آنها، چشمنوازی میکند. بیشتر مغازهها در متراژهای بالا با یک دکوراسیون شیک و ویژه طراحی شدهاند. بیشتر فروشندگان قشر جوان و خوش صحبتی هستند که از تمام تاکتیکهای فروش برای جذب مشتری استفاده میکنند.
در طبقه دوم یک پاساژ، محمد جواد، پسر ۳۱ سالهای پشت میز کار خود کتاب «پدر پولدار پدر فقیر» را میخواند. به محض ورود مشتری از جا بر میخیزد و شروع به صحبت و راهنمایی میکند. نمایندگی یکی از شرکتهای داخلی لوازم خانگی را دارد. بیشتر محصولات تولیدی این شرکت به یخچال و انواع فریزر و تلویزیون اختصاص دارد.
با متانت خاصی شروع به معرفی محصولات میکند و میگوید: «تمامی یخچالهای جی پلاس در ایران مونتاژ میشوند. بخش عمدهای مواد اولیه و قطعات آن از کشور چین وارد میشود. این محصولات نه ایرانی هستند، نه خارجی. با این حال به قیمت محصولات خارجی در بازار به فروش میرسند. عدهای از فروشندگان هم آن را با نام کالای خارجی و جایگزین محصولات الجی به مشتریان میفروشند، در حالیکه این دو گروه محصولات از نظر کیفیت بسیار با یکدیگر متفاوت هستند.»
با احتیاط در یخچال سایدبایساید را باز میکند و ضمن اشاره به قطعات داخلی آن میگوید: «محصولات اینچنینی در کشور و با مواد اولیه داخلی تولید میشوند. این پلیمرها در ایران تولید میشود؛ اما شرکت همچنان یارانه ارزی برای مواد اولیه دریافت کرده و قیمت تمام شده را با نمایندگیهای فروش به دلار محاسبه میکند. در حالیکه محصولات خارجی اصلاً چنین کیفیتی نداشتند. بسیاری از مواقع مشتریان در چند ماه نخست استفاده از محصولات برای تعویض قطعاتی مانند کشوهای فریزر و حتی کشوهای داخلی یخچال به ما مراجعه میکنند. این موضوع مصداق کاهش کیفیت است.»
در حالیکه هیچ مشتری دیگری در مغازه وجود ندارد، علیرضا شریک دیگر وارد مغازه میشود و شروع به صحبت میکند. او که به صورت تخصصی در زمینه یخچال فریزر و انواع آن فعالیت میکند، میگوید: «برندهای داخلی بسیار گرانفروشی میکنند. در سال گذشته فقط در دو ماه پایانی نزدیک به ۴۰ درصد افزایش قیمت محصولات داشتیم. در گام نخست تولیدکنندگان داخلی از آذرماه عرضه محصولات در بازار را کاهش دادند. پس از آن در بازار یک تقاضا ایجاد شد، و اعلام کردند که به دلیل افزایش هزینههای تولید توان افزایش تولید ندارند. در بهمن ماه به صورت رسمی ۱۵ درصد محصولات داخلی در حوزه یخچال، ماشین لباسشویی، جاروبرقی، تلویزیون و ماکروفر افزایش قیمت داشتند.»
در حالی که تکتک محصولات نشانهای داخلی را معرفی میکند، ادامه میدهد: «وقتی افزایش ۱۵درصدی محصولات تأیید شد، همان محصولات انبار شده با تغییر کد به بازار عرضه شدند. به این صورت که اگر پیش از این یخچال سایدبایساید جیپلاس در بازار بین ۵۶ تا ۵۹ میلیون تومان معامله میشد، به یکباره به محدوده قیمتی ۶۴ تا ۶۵ میلیون تومان صعود کرد. محصولات از انبارها روانه بازار شدند و هیچ مخالفتی از سوی سازمان تعزیرات حکومتی، وزارت صمت و سایر نهادهای تصمیمگیر صورت نگرفت. گران فروشی محصولات لوازم خانگی موضوع تازهای نیست. بیشتر تولیدکنندگان به دلیل نبود رقیب خارجی هر محصولی را با هر قیمتی به مشتریان عرضه میکنند. در حالی که برندهای خارجی نسبت به کیفیت بسیار حساس بودند.»
علیرضا که افزایش قیمت ارز را یکی از مهمترین دلایل صعود قیمتها میداند، میگوید: «اسفندماه سال ۹۵ شما میتوانستید یک یخچال نیم ساید ۲۶ فوت الجی را به قیمت ۳ میلیون تومان در بازار تهیه کنید. در آن زمان هر دلار حدود ۳هزارو ۷۰۰ تومان بود. به عبارتی این یخچال به حق گمرکی و تعرفه وارداتی برای مصرف کننده حدود ۹۰دلار هزینه داشت. حالا یک یخچال نیمساید ۲۶ فوت جیپلاس تولید داخل حدود ۳۰ میلیون تومان در بازار به فروش میرسد. اگر هر دلار را ۵۰ هزار تومان بگیریم این یخچال برای مصرف کننده ۶۰۰ دلار هزینه دارد. در حالی که شرکت تولیدکننده ایرانی است، هیچ حق گمرک و تعرفه وارداتی ندارد و از سوی دیگر از تمامی یارانههای حمایتی هم برخوردار بوده است. همین موضوع باعث شده که مردم نسبت به لوازم خانگی تولید داخلی یک بدبینی داشته باشند.» صنعت لوازم خانگی به سرنوشت صنعت خودرو دچار میشود؟
کسادی بازار در امینحضور بیداد میکند. تمامی فروشندگان در راهروها با یکدیگر در حال صحبت کردن هستند. تردد افراد معمولی و مشتریان بسیار پایین است، خبری از خرید و فروش و هیاهوی بازار نیست. در یک مغازه نسبتاً کوچک در یکی از پاساژهای خیابان امینحضور، مرد میانسالی فاکتورهای خرید را رو بهروی خود گذاشته و با ماشین حساب در حال حساب و کتاب است. همزمان با بازشدن در، سرش را بالا میگیرد و واکنش چندانی نسبت به مشتریان ندارد.
آقای فاضلی تجربه ۳۲ ساله در حوزه خرید و فروش لوازم خانگی دارد، کسادی بازار را طبیعی میداند و میگوید: «بازار لوازم خانگی همیشه در فروردین و اردیبهشت راکد است. تمامی بازاریان منتظر اعلام قیمت شرکتها هسستند. از سوی دیگر مردم هم در این دو ماه بسیار اندک خرید میکنند. این کسادی در بازار غیرطبیعی نیست.»
او که چهار مغازه در امینحضور دارد و با تمامی برندهای داخلی همکاری میکند، میگوید: «شرکتهای داخلی حتی در ارائه نمایندگی هم مشکلات متعددی برای مردم به وجود آوردهاند. یک بازار سیاهی برای دریافت نمایندگی پدید آمده است. بیشتر مغازههایی که در اینجا میبینید توسط فروشندگان اداره میشود و صاحبان مغازهها به آنها حقوق درصدی میدهند، در نتیجه فروشندگان هم از هر ترفندی برای جذب مشتری استفاده میکنند. از سوی دیگر مغازهداران هم با تولیدکنندگان دچار چالش هستند. قصه دریافت خودروهای ثبت نامی در تمامی رسانهها پوشش داده میشود. مردم از خودروسازان در رابطه با تحویل به موقع خودروها گلایه میکنند؛ اما کسی نمیداند که در بازار لوازم خانگی چه میگذرد.»
عرق سنگینی بر پیشانیاش مینشیند، کمی آب خنک از یخچال کوچک کنار میزش بیرون میآورد و مینوشد، هنوز لیوان آب را بر زمین نگذاشته، ادامه میدهد: «چند ماه پیش قبل از شروع بازار عید، یعنی حدود آبانماه. چون بازار عید لوازم خانگی از دیماه شروع میشود، شرکتها محصولات تولیدی را به نمایندگیها و فروشگاهها عرضه نکردند تا قیمتها گرانتر شود. قصه به این صورت است که شرکتهای داخلی پول را از ما میگیرند و گاهی پنج ماه طول میکشد تا محصول را به ما تحویل بدهند. در این مدت ممکن است حتی دو بار هم افزایش قیمت در بازار اتفاق بیفتد و محصولات به قمیت زمان تحویل با ما حساب میشود. خود این موضوع یک اجحاف در حق مردم و فروشندگان است. شرکتهای لوازم خانگی به بهانه تولید داخلی قیمتها را سالی سه، چهار بار بالا میبرند و تحت حمایت وزارت صمت هم هستند. جالب اینجاست که تمامی نشانهای ایرانی در بهمن ماه محصولات خود را ۱۵ تا ۲۰درصد افزایش قیمت دادند و تنها واکنش از سوی مسئولان این بود که گران فروشی غیر قانونی است.»
به سمت ماشینلباسشوییها میرود، در یکی از ماشینها را باز میکند و میگوید: «در حال حاضر شرکتها به بهانه انبارگردانی از فروردین ماه اجناس خود را ارائه نمیکنند. دو ماه از سال میگذرد و هنوز هم شرکتها ثبت سفارشها را قبول نمیکنند. در حالی که ما اجناس خود را قبل از عید به قیمت سال ۱۴۰۱ فروختهایم باید منتظر بمانیم تا بازهم افزایش قیمتها اتفاق بیفتد و شرکتها ثبت سفارش کنند. اینجاست که یک ناترازی در حسابهای ما به وجود میآید و مردم گرانفروشی را از چشم فروشندگان میبینند. از نیمه دوم اسفندماه سال گذشته هم هیچ شرکتی حاضر به ارائه محصول و ثبت سفارش نبود. به نظر میرسد نبود بازار رقابتی و حمایتهای بیش از حد و اندازه یک انحصار برای تولیدکنندگان داخلی به وجود آورده و صنعت لوازم خانگی در مسیر صنعت خودرو حرکت میکند.» خبری از نوآوری و ارتقای کیفیت در لوازم آشپزخانه نیست
ترافیک سنگین، تردد بیش از حد و اندازه موتورها، عبور چرخ دستیهای پر از اجناس ریز و درشت، هیاهوی فروشندگان و عابران، تراکم و ازدحام در قلب پایتخت و در خیابان صابونیان یکی از بزرگترین بازارهای لوازم خانگی ریز و درشت را در خود جای داده است. بازار شوش، بازار خرید و فروش جهیزیه و لوازم خانگی است. بازاری که یک چرخ زدن ساده در آن بیش از سه ساعت طول میکشد.
سرتاسر بازار پر از مغازههای کوچک و بزرگی است که بیشتر روی محصولات و لوازم خانگی ریز تمرکز دارند. چینیها، لوازم آشپزخانه، محصولات خانه و کالاهای خانگی مهمترین محصولاتی هستند که در این بازار به فروش میرسند.
مغازه نسبتاً بزرگی، جدیدترین لوازم خانه و آشپزخانه را در دکور خود به زیبایی هرچه تمامتر چیده است. از آبمیوهگیری تا چرخ گوشت و مخلوطکن و... همگی ساخت شرکتهای داخلی هستند.
دو آقای جوان یکی ایستاده و دیگری پشت میز نشسته در حال صحبت با یکدیگر هستند. در مغازه به روال تمامی مغازههای بازار شوش باز است. به محض ورود مشتری صحبت را قطع کرده و با مشتری همکلام میشوند.
مرتضی که ۳۹ سال دارد و ۱۹ سال است که در خیابان شوش مشغول خرید و فروش لوازم خانگی است، میگوید: «پس از التهابات ارزی ما فقط کالای خارجی میفروختیم؛ اما در سه سال اخیر فقط محصولات شرکتهای داخلی به دست ما میرسد. البته مردم هم نگاه قبلی را به تولید داخل ندارند و معتقدند که محصولات داخلی از کیفیت قابل قبولی برخوردار شدهاند. با این حال گردش مالی لوازم خانگی روزبهروز کمتر میشود.»
او که با مهارت خاصی تکتک محصولات و کاربرد آن در آشپرخانه را برای مشتریان تشریح میکند، میگوید: «یکی از بزرگترین چالشهای ما این است که محصولات داخلی در زمینه نوآوری و خلاقیت تمرکزی ندارند. مردم کالاهای خارجی را میبینند. همچنین کالاهای خارجی در بخش نوآوری با سرعت بسیار زیادی پیش میروند؛ اما ما همچنان در مسیر ۱۵ سال پیش حرکت میکنیم. برای مثال شما اگر یک چرخ گوشت پارس خزر در سال ۱۳۸۲ خریداری میکردید هیچ تفاوتی از نظر قدرت موتور، طراحی و قطعات با چرخ گوشتی که امسال خریداری میکنید، ندارد. ویژگی این چرخ گوشت این بود که با سرعت (۱۲۰۰ گرم در دقیقه) گوشت را چرخ میکرد، مجهز به موتور پرقدرت ۷۰۰W، مجهز به کلید دور برگردان بود. در حال حاضر هم همین ویژگیها را دارد. این محصول در سال ۱۳۸۲ به قیمت ۱۸ هزار تومان فروخته میشد و حالا حدود ۳میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. تنها تفاوتی که در این سالها تجربه کرده از نظر قیمتی است.»
به گفته مرتضی «افزایش قیمت محصولات آشپزخانه در سالهای اخیر متأثر از تورم بوده؛ اما شرکتهای داخلی هم محصولات خود را به صورت قطرهچکانی به بازار عرضه میکنند و همیشه یک ترس بزرگ برای ما وجود دارد که چگونه اجناس به فروش رفته را جایگزین کنیم. نحوه ارائه محصولات شرکتهای داخلی به ما بسیار سخت و دشوار است. در حالی که پیش از این محصولات وارداتی به راحتی و به وفور به دست فروشندگان میرسید. بازار انحصاری منجربه قراردادهای یک طرفه و انحصار طلبی تولیدکنندگان شده است.» گرانی لوازم خانگی فروش را کاهش داده است
مغازه نسبتاً بزرگی در طبقه همکف پاساژ تازه تأسیسی در بازار شوش، لوازم خانگی بزرگ مانند یخچال، تلویزیون، ماشینلباسشویی و بسیاری از کالاهای دیگر را در دل خود جای داده است. سه فروشنده که پدر و فرزند هستند در داخل مغازه مشغول صحبت با یکدیگر هستند. یک روزنامه اقتصادی روی میز پدر قرار گرفته است. پسر بزرگ دفتر معین را ورق میزند. توجه چندانی به تردد مشتریان ندارند. تنها با ورود مشتری سری بلند میکنند و در صورت پرسش سؤال به سمت مشتری میروند.
امیرمحمد ۲۰ سال دارد، دانشجوی مهندسی برق و پسر کوچک خانواده است. پدرش از سال ۵۹ در بازار لوازم خانگی پادویی کرده و این روزها صاحب چند مغازه در بازار شوش است.
پدر بسیار کم صحبت و آرام به نظر میرسد، علاقه چندانی به پاسخ سؤالهای متعدد ندارد؛ اما با این حال میگوید: «سال ۱۴۰۱ یکی از سختترین سالها برای فعالان صنف لوازم خانگی بود. حتی در دوران کرونا هم اینقدر کاهش فروش نداشتیم. قیمت لوازم خانگی از اول سال تا آخر سال چندین بار افزایش یافت به همین دلیل مردم هم با کسری بودجه مواجه شدهاند و فروش ما روز به روز کمتر شده است.»
همچنان که او روزنامه را ورق میزند، میگوید: «دائم در حال بررسی قیمتها هستیم. هر خبر تازه سیاسی بازار را هم تحت تأثیر قرار میدهد، در هیچ بازه زمانی از عمرم اینقدر پیگیر اخبار نبودم. حالا برای حفظ ارزش داراییها و عقب نماندن در بازار مجبور به این کار شدهام. ما محصولات را به فروش میرسانیم از سود فروش محصولات باید سفارشهای جدیدی به کارخانهها و شرکتها بدهیم؛ اما ممکن است که در این بازه زمانی قیمتها به یکباره رشد قابل توجهی داشته باشد. در نتیجه بازهم مجبور میشویم که تعداد سفارشها را کمتر کنیم. سال ۹۴ دقیقاً سه برابر این روزها کالا در انبار داشتیم و گاهی سالی یکبار سفارش میدادیم و تا پایان سال نگرانی از تأمین کالای مورد نیاز مغازهها نبود؛ اما این روزها شرکتها در ثبت سفارشها محدودیتهای بسیاری اعمال کردهاند. همچنین یک انحصاری خاصی به نمایندگیهای خود دادهاند. یک ماه است که میخواهم ثبت سفارش پنج یخچال را به نتیجه برسانم، اما نمیشود.»
امیر محمد در تأیید صحبتهای پدر میگوید: «برای مثال قیمت یخچال فریزر اسنوا مدل SN۴ در پاییز ۱۴۰۰ حدود ۱۰ میلیون تومان بود. همین مدل یخچال در پاییز ۱۴۰۱ بیش از ۱۸ میلیون تومان در نمایندگیها به فروش میرفت. برخی خرده فروشیها و حتی فروشندگان شهرستانها یک میلیون بالاتر هم قیمتگذاری کرده بودند. طی یک سال فقط یک قلم جنس ۸ میلیون تومان گرانتر شده بود. در حالی که این شرکتها هم یارانه ارزی میگیرند، هم حمایتهای بسیاری از آنها میشود. این گرانیها باعث میشود تا بودجه مردم با افزایش قیمتها هماهنگی نداشته و میزان فروش ما پایین بیاید.» جمع بندی
ضربالمثل «مشت نمونه خروار» مصداق بازار لوازم خانگی است چه آنکه حتی به جای سه روز، یک هفته هم برای سرزدن به مغازهای لوازم خانگی وقت میگذاشتیم وضع همین بود و به چشم میدیدیم که عدهای با بازار آشفته میخواهند تا در لابهلای رویدادهای ریز و درشت سیاسی و اقتصادی، مشغول خالی کردن جیب مردم در شبکه توزیع لوازم خانگی باشند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
لوازم خانگی تقریباً انحصاری متوقف در خلاقیت متلاطم در قیمت!
مجلس انقلابی سال آخر را بیتوجه به انتخابات کار کند
ناله «تلآویو در بحران»
فریب هیاهوی رسانهای امریکا علیه ایران
پیام امام خامنهای به یادوارهی ۲۴۰۰ شهید بخش کن تهران
پای خرابکاران بیتمدن بر گلوی سلامت اجتماعی
قبل از رفتن به این ساختمانها فکر خروج هم باشید!