روزنامه خراسان
1402/03/04
رویایی که روی زمین نماند
از بالون‌ها چه می‌دانید؟ از بالون‌ها چه می‌خواهید بدانید؟ قصه بالون‌ها در آسمان به 240 سال پیش برمی‌گردد. وقتی دو برادر به نام‌های «میشل» و «ژوزف» اولین بالون هوای گرم را ساختند که می‌توانست یک نفر را حمل‌کند. «ژان فرانسوا پیلاتر» معلم شیمی و فیزیک اهل فرانسه اولین کسی بود که داوطلب پرواز با بالون برادران «مون گلفیه» شد و پرواز آزاد با بالون را تجربه کرد. او 2 سال بعد وقتی که قصدداشت با بالون «روزیر» از فراز کانال مانش عبور کند، کشته شد و به همین دلیل به پیلاتر لقب اولین درگذشته حوادث هوایی را دادند. بعد از این پرواز، بالون‌ها پیشرفت‌های چشمگیری داشتند؛ تغییراتی در سوخت آن‌ها صورت گرفت و کشورهای مختلفی به سراغ ساخت آن رفتند. در ایران هم طبق خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار اولین بالون‌ها 146 سال پیش به آسمان فرستاده شدند. او خاطره آن روز را این‌طور تعریف می‌کند: «روز شنبه (8 ربیع‌الاول 1294) پنج ساعت به غروب مانده دو بالون از جلوخان مدرسه معلم‌خانه آسمان رفت. کل تهران هم از زن و مرد روی بام‌ها و کوچه‌ها و غیره بودند. بالون اولی قرمز رنگ بود، هوا رفت، اما کم وافتاد در باغ سپهسالار. بعد بالون سفید بزرگ برش فرنگی باد شد، باز همه مردم دوباره جمع شدند در بام‌ها و غیره، این دفعه بالون بسیار خوب هوا رفت، نیم ساعت درست روی آسمان شهر ایستاده بود، دو هزار ذرع هم بلکه بیشتر هوا رفت. خیلی خیلی تماشا داد دو نفر با هم با این بالون بالا رفتند، بالاخره در باغ نظامیه یا باغ سپهسالار حالیه افتاد، بالون هم پاره شد. خلاصه خیلی خیلی تماشا داد.» حالا هادی داوودی جوان 46 ساله اصفهانی قصه بالون‌ها را به تولید داخلی رسانده است. او کارشناسی الکترونیک خوانده است و علاقه‌اش باعث‌شده تا سال‌ها درباره بالون‌ها بخواند، تحقیق‌کند و رویای خود یعنی ساخت بالون را در آسمان عملی‌کند. داوودی خلبان بالون‌های هوای گرم هم هست و می‌گوید همه این کارها را با علاقه و از روی فیلم‌های آموزشی خارجی یاد گرفته است. با او درباره صفرتا صد ساخت بالون و پرواز آن‌ها در آسمان گفت‌و‌گو کردیم.اگر حمایت کنند، جشنواره بالون راه می‌اندازیم
بالون 4 نفره‌ای که داوودی و تیمش ساخته‌اند، 300 کیلوگرم وزن دارد. یکی از بالون‌ها که تحت اختیار او و تیمش است به سفارش شبکه مستندسیما ساخته شده است و یکی از بالون‌ها هم حامی مالی دارد. آن‌ها یک بالون تحقیقاتی و یک بالون دیگر هم به سفارش یک کمپ گردشگری ساخته‌اند که برای استفاده در سفرهای تفریحی و تورها استفاده میشود. یکی از برنامه‌هایی که آقای داوودی همیشه به آن فکر می‌کند، دعوت از کشورهای خارجیِ صاحب بالون به ایران و برگزاری جشنواره بالون است. او می‌گوید: «ما همه منابع مالی ساخت بالون‌ها را خودمان تامین می‌کنیم و اگر حمایت شویم، اتفاقات خوبی می‌افتد. همین الان بیشتر کارهای‌مان مانند تراشکاری و سبدبافی را به افراد متخصص برون‌سپاری و خودمان طرح و نقشه بالون را آماده می‌کنیم. یکی از کارهایی که انجام می‌دهیم خدمات به کسانی است که می‌خواهند با مربی‌شان، تمرین سقوط آزاد کنند. آن‌ها برای پرواز با بالگرد یا هواپیما و رسیدن به ارتفاع مدنظر برای سقوط آزاد باید 30 تا 40 میلیون تومان بپردازند به همین دلیل به پرواز با بالون که کم‌هزینه‌تر است، روی آورده‌اند. موضوع این است که ما می‌توانیم مثل کشورهای دیگر، از کشورهای خارجی برای حضور درجشنواره بالون دعوت کنیم. برای مثال کشورهای دیگر، از کشورهای مختلف دعوت می‌کنند، 100 تا 200 بالون با هم پرواز می‌کنند و مطرح می‌شوند. هم کشورشان معرفی میشود و هم گردشگری رونق می‌گیرد. اگر حمایت‌های لازم انجام شود، حتی در حد 20 بالون از کشورهای خارجی دعوت می‌کنیم و یک جشنواره راه می‌اندازیم که واقعا اتفاق بزرگی است. طبیعت ایران از نظر فیزیک، ظرفیت این کار را دارد.»
بالون را بدون دیدن نمونه واقعی ساختیم
ساخت بالون از رویاهای روی زمین‌مانده آقای داوودی بوده و او در شرایطی به سراغ ساخت بالون رفته که حتی یک نمونه واقعی آن را از نزدیک ندیده است. داوودی آن روزهای سخت را این‌طور توصیف می‌کند: «چندین و چندسال می‌شد که تحقیقات پراکنده‌ای درباره ساخت بالون داشتم و هربار به دلیلی نمی‌شد کار را شروع کنم. حدود 6 سال پیش جدا شدم و از نظر مالی و دارایی صفرِ صفر بودم. با خودم گفتم بهترین فرصت است که کار تحقیقات بالون را به نتیجه برسانم. تحقیقات را تک‌نفره انجام داده بودم اما برای ساخت بالون یک تیم 5، 6 نفره تشکیل دادم. با هم شروع کردیم و یک سال طول کشید که نمونه اولیه بالون را ساختیم که خیلی هم ایراد داشت. یکی از مشکلاتی که برای ساخت بالون داشتیم، این بود که هیچ نمونه داخلی نداشتیم که کارمان را با آن مقایسه کنیم یا حتی بتوانیم از روی آن کپی‌برداری کنیم یا مهندسی معکوس انجام دهیم. تابستان سال 95 بود. در آن زمان دو بالون فعال در ایران بود که اجازه دسترسی به آن را نمی‌دادند. خیلی سخت بود که بتوانیم مجوز بگیریم یا هزینه پرواز با آن را بپردازیم. این شد که تقریبا بدون دیدن بالون واقعی و از روی عکس، فیلم و نقشه‌هایی که در اینترنت پیدا کردیم، نمونه اولیه را ساختیم. خودمان می‌دانستیم این نمونه احتمالا خیلی مشکل داشته باشد ولی شروع کردیم. نمونه اولیه را که ساختیم، پرواز کوتاهی با آن انجام دادیم و ایرادات را گرفتیم و نمونه‌های بعدی را ساختیم. هر بار ایرادات کار قبل را می‌گرفتیم تا به نمونه کم‌نقص‌تری برسیم. حتی نمونه‌هایی هم که الان داریم اگر ایرادی داشته باشد، رفع می‌کنیم. البته چون خودمان بالون‌ها را ساختیم، هربار چیزهایی که نیاز است و طی تجربه به دست می‌آوریم به آن اضافه می‌کنیم. تا الان 6 بالون ساخته‌ایم. این بالون‌ها تقریبا ایرادی ندارند. ما به این بالون‌ها وسیله‌هایی را اضافه‌می‌کنیم که وجودشان باعث عملکرد بهتر میشود.»
ساخت هر بالون 3 ماه طول می‌کشد
هر بالون از 4 قسمت اصلی سبد، مشعل، کیسه بالون و فن تشکیل شده است. داوودی درباره روند و زمان ساخت بالون این طور توضیح می‌دهد: «ساخت هر سبد بالون 2 ماه و هر بالون 3 ماه طول می‌کشد. کیسه بالون از جنس پارچه‌های بادگیر است چون هم مقاوم و نازک است و هم باد از آن عبور نمی‌کند. فیلم دوخت بالون را در سایت‌های خارجی دیدیم و شروع کردیم به دوختن. اول دوخت‌های آزمایشی را انجام دادیم. یعنی بار اول این دوخت را روی پارچه‌های معمولی انجام‌دادیم تا ببینیم کششی را که مدنظرمان است، تحمل‌می‌کند یا نه. البته برای خیلی‌ها سوال بود که جای دوخت سوزن باعث سوراخ‌شدن بالون نمی‌شود؟ شاید این دوخت‌ها سوراخ‌هایی را به وجود بیاورد اما چون حجم بالون زیاد است این سوراخ‌ها اصلا به چشم نمی‌آید و اتفاقی برای بالون نمی‌افتد. من حتی بخشی از خلبانی بالون را با استفاده از آموزش‌های سایت‌های خارجی و بقیه آن را با آزمون و خطا حین هدایت بالون یادگرفتم. به‌طور کلی در این کار، ملاک را این آموزش‌ها قرار دادیم و بعضی چیزها را حین کار به‌صورت عملی یاد گرفتیم. برای گاز بالون از «LPG» یعنی همان کپسول‌های گازی که در ایران رایج است، استفاده کردیم، به همین دلیل هزینه سوخت بالون مناسب درآمد و این یکی از محاسن بالون‌های تولیدی ماست. در خارج از ایران به‌طور معمول برای سوخت بالون از پروپان استفاده می‌کنند و استانداردشان این است. اگر مشعل خارجی می‌خریدیم باید بر اساس آن، نوع گاز را تغییر می‌دادیم ولی چون از همان اول می‌دانستیم قرار است با گاز LPG کار کنیم مشعل را بر اساس آن طراحی کردیم. الان هزینه سوخت یک ساعت پرواز با این بالون شاید به 100 هزار تومان برسد که نسبت به دیگر وسایل پروازی اصلا هزینه زیادی نیست.»
نیم‌ساعت طول می‌کشد
تا بالون به پرواز در‌آید
تصویر مشترک بسیاری از ما درباره بالون همان تصویری است که خانواده نقی معمولی در سریال «پایتخت» پیش رویمان گذاشتند. از داوودی می‌پرسم این تصویر چقدر واقعی است؟ این طور پاسخ‌می‌دهد: «از موقعی که تجهیزات بالون را از خودرو پیاده می‌کنیم تا زمانی که بالون یک متر از زمین فاصله می‌گیرد، نیم‌ساعت طول می‌کشد. خیلی‌ها فکرمی‌کنند با بالون میشود از این شهر به آن شهر رفت. سرعت بالون کاملا به سرعت باد بستگی دارد. طبق استانداردهای پروازی، بالون نباید با سرعتی بیشتر از 10 کیلومتر بر ساعت پرواز کند. یعنی اگر یک ساعت با این سرعت پرواز کنید در واقع 10 کیلومتر جابه‌جا شده‌اید. بیشتر جابه‌جایی‌های طولانی هم برای بحث تبلیغات است که برای آن هم باید وسط راه توقف و سوخت‌گیری کنید و دوباره راه بیفتید. ضمن این که 24 ساعت شبانه‌روز برای پرواز بالون خوب نیست. به‌طور کلی بهترین ساعت برای پرواز بالون از زمان طلوع خورشید تا زمان گرم‌شدن زمین یعنی حدود 10 صبح است. ظهر و عصر که باد بیشتر میشود، بالون‌سواری سخت است. همچنین اوایل فصل بهار و پاییز و نیز زمانی که فصل از سرما به سمت گرما تغییر می‌کند، بدترین زمان برای پرواز است. تفاوتی که بالون با دیگر وسایل پروازی دارد پایین‌آوردن آن است که می‌تواند مشکل‌ساز هم باشد. وقتی مشعل بالون روشن و کیسه گرم میشود و شروع به بالارفتن می‌کند، لازم نیست نیروی زیادی خرج شود تا بالون را بالا نگه‌دارید. موتور یک هواپیما باید دایم کارکند تا بالابرود اما بالون این‌طور نیست. به‌همین دلیل اوج‌گرفتن آن محدودیت ندارد و با بالون تا 3 هزار متر هم می‌توان اوج گرفت. در واقع تا جایی که اکسیژن باشد و مشعل‌ها هم کار کند. زمانی که هوا خوب باشد می‌توانیم به‌طور میانگین 4 ساعت در آسمان باشیم یا بیشتر.»
هزینه ساخت بالون از 50 میلیون به یک میلیارد رسید
«بالون‌ها به دو صورت استفاده می‌شوند؛ با طناب به زمین وصل می‌شوند و در حالی که به آن متصل هستند، بالا می‌روند یا بعد از پرواز در آسمان بین چند موقعیت مکانی جابه‌جا می‌شوند و بعد فرود می‌آیند. برای پرواز از زمینی به مساحت 20 در 20 متر یا به اندازه یک زمین والیبال می‌توانیم بلند شویم و برای فرود به یک دشت بزرگ نیازداریم. وقتی بالون شروع به حرکت می‌کند، فقط می‌توانیم ارتفاع را تنظیم کنیم. روی چپ و راست کنترلی نداریم و جهت حرکت آن را باد مشخص می‌کند. بهترین حالت این است که با کم‌کردن ارتفاع و پیش‌بینی جهت باد، یک زمین مناسب در روبه‌روی حرکت‌مان پیدا کنیم و روی آن بنشینیم. بدون شک این روش خیلی خطا دارد و ممکن است 500 متر با نقطه‌ای که می‌خواستیم روی آن بنشینیم تفاوت داشته باشد. یک‌بار در طول پروازها گردباد ما را بالا کشید و به سختی فرود آمدیم. یک بار هم به تیرچراغ برق برخوردیم که خداراشکر اتفاقی نیفتاد.» این‌ها توضیحات داوودی درباره نحوه هدایت بالون است. او درباره هزینه‌های ساخت بالون می‌گوید: «متاسفانه در ایران همه چیز تحت‌تاثیر تغییرات ارز است. روزی که ساخت بالون اول‌مان در سال 95 تمام شد، پراید حدود 20میلیون تومان بود و بالون ما هم 50 میلیون تومان درآمد. الان همان بالون 4 نفره با همان تجهیزات و سوخت، حدود یک میلیارد تومان درمی‌آید که نیمی از آن، فقط هزینه مواد استفاده شده در ساخت بالون است. عمر بالون‌ها محدود است. پارچه بالون بسته به شرایط نگهداری و استفاده به طور میانگین بین 3 تا 5 سال عمر می‌کند. البته اگر از آن درست استفاده شود، با انجام سرویس‌های دوره‌ای، می‌تواند 10 سال هم عمر کند.»
هیچ نهادی تایید استاندارد بالون را گردن نمی‌گیرد
گرفتن استاندارد بالون‌ها برای آقای داوودی به یک دردسر بزرگ تبدیل شده‌است. در واقع هیچ نهاد و سازمانی در ایران تعیین استاندارد بالون و تعریف معیارهای آن را گردن نمی‌گیرد. داوودی با این توضیح که ما هیچ مشکلی برای بررسی استاندارد بالون‌های‌مان نداریم، می‌گوید: «در ایران هر وسیله‌ای بخواهد استاندارد بگیرد یک مرجعی دارد. آن مرجع برای آن وسیله، فرض‌کنید زودپز، استانداردهایی را تعریف می‌کند، آن را با وسیله، مدنظر می‌سنجد و بنا به تشخیص‌اش به آن استاندارد می‌دهد یا نمی‌دهد. در ایران سازمان هواپیمایی کشوری که متولی استاندارد وسایل پروازی است یا هر نهاد دیگری، این کار را نمی‌کند. استانداردهای بالون در یک کتاب 100 صفحه‌ای خارجی آمده است. در این کتاب درباره استاندارد همه قطعات بالون توضیح داده شده است و در خارج از کشور برای استاندارد بالون همه قطعات را با آن مقایسه و تایید می‌کنند اما در ایران هیچ‌کدام از این استانداردها ایرانیزه نشده است و هیچ چک‌لیستی برای استاندارد بالون تهیه نکرده‌اند. پیشنهادی که به ما میشود این است که از یک کشور خارجی که استاندارد بالون را صادر می‌کند، دعوت کنیم تا بالون‌ها را بسنجد و تاییدیه بدهد، بعد هم آن را ترجمه کنیم و به نهاد مربوط تحویل دهیم. پیشنهاد دیگرشان هم این است که بالون را به یک کشور خارجی ببرید و در آن‌جا برایش استاندارد و تاییدیه پرواز بگیرید. هزینه این کار بسیار زیاد است. از طرفی چون تنها متقاضی استاندارد بالون در کشور هستیم و هزینه دستگاه و تجهیزات تست بالون بسیار بالاست برای یک متقاضی، این هزینه‌ها انجام نمی‌شود، به همین دلیل هنوز نتوانسته‌ایم استاندارد بگیریم و مشکلش هم از سمت ما نیست.»
سایر اخبار این روزنامه
سبقت استادموحداز نیکلسون در تفسیر مثنوی
امید به احیای کوهستان پارک شادی
راهنمای خرید بهترین لپ‌تاپ‌های زیر 25 میلیون
رویایی که روی زمین نماند
صدای تشنگی مشهد را بشنوید
نمره قبولی به مجلس انقلابی
مهر ابطال بر ارز 28500
بالاخره 206 بخریم یا لندکروز؟
ریسک ضد کُردی اوغلو؟!
بازگشت «مالک» به «زخم کاری» برای انتقام؟
پاتک پلیس به 3 شرکت هرمی
پلمب یا تخریب در انتظار نا ایمن‌ها
