بیگانگی 80 درصدی مشاغل با مالیات

خراسان- به کارگیری نکردن جامع پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان در اقتصاد ایران موجب شده است تا همواره برخی اصناف به پرداخت مالیات مقاومت کنند در حالی که آمارهای کلان، سهم مالیات مشاغل را کمتر از آن چه که باید باشد، گزارش می کند. در این خصوص، خبرگزاری ایسنا، تازه ترین داده ها در این زمینه را منتشر کرده است. آمارهای سازمان امور مالیاتی کشور نشان می دهد میزان درآمد ناشی از مالیات مشاغل در سال های اخیر به شرح جدول زیر بوده است:       همان طور که ملاحظه می شود میزان این درآمدها در سال 1401 با جهش روبه رو شده است. دلیل این موضوع به افزایش مودیان در این سال برمی گردد. در سال 1400، تعداد مودیان مالیاتی مشمول مالیات بر مشاغل که اقدام به تسلیم اظهارنامه یا فرم تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم (متقاضیان پرداخت مالیات مقطوع) کرده اند، حدود 2.9 میلیون نفر بوده، در حالی که این رقم در سال 1401 به حدود 4.4 میلیون نفر رسیده است. با این حال، سرانه مالیات پرداختی مشاغل از حدود 5.8 میلیون تومان در سال 1400، (با رشدی 5 درصدی که بسیار کمتر از نرخ تورم سال های اخیر است)، به حدود 6.1 میلیون تومان رسیده است. این موضوع نشان می دهد که بخش اعظم مودیان مالیاتی در بخش مالیات مشاغل، از تبصره ماده 100قانون مالیات های مستقیم استفاده کرده و به دنبال این هستند که بدون تسلیم اظهارنامه مالیاتی، مالیاتی مقطوع  (که در عموم موارد کمتر از مالیات حقه آن ها برآورد شده) را پرداخت کنند. در همین خصوص مشاهده می شود که در سال 1401، تعداد مودیان مالیاتی که اظهارنامه داده بودند، افزایش حدود 10 درصدی داشته، اما تعداد مودیان استفاده کننده از تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم، (متقاضیان پرداخت مالیات مقطوع) با توجه به همراهی های سازمان امور مالیاتی با مشمولین این تبصره، تقریباً 1.8 برابر شده و از حدود 1.7 میلیون به حدود 3.1 مودی رسیده است.   کارمندان 1.5 برابر مشاغل مالیات می دهند گزارش مذکور در ادامه به مقایسه مالیات دهی حقوق بگیران و مشاغل پرداخته است. بر این اساس، همان طور که اشاره شد، سرانه مالیات پرداختی مشاغل در سال  های1400 و 1401 به ترتیب 5.8 و 6.1 میلیون تومان بوده است. این در حالی است که با توجه به تعداد کارمندان دولت (۲.۳ میلیون نفر) و درآمد وصولی مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی، سرانه مالیات دریافتی از کارمندان در سال ۱۴۰۰، حدود ۸.۸ میلیون تومان و در سال ۱۴۰۱، حدود ۱۰ میلیون تومان بوده است. به عبارت دیگر، کارمندان دولتی 1.5 برابر مشاغل، مالیات پرداخت می‌کنند. شکاف مالیاتی بیش از 80 درصدی مشاغل در سال های اخیر بر اساس بررسی های سازمان مالیاتی، هم اینک بخش اعظم شکاف مالیاتی (شامل فرار یا اجتناب مالیاتی) در بخش مالیات بر مشاغل رخ می دهد. شکاف مالیاتی به مابه التفاوت ظرفیت بالقوه پرداخت مالیات با میزان مالیات وصولی گفته می شود و اگر نسبت آن به کل ظرفیت بالقوه مالیاتی سنجیده شود، ضریب شکاف مالیاتی به دست می آید.  بر این اساس، مشاهده می شود که این ضریب از سال 92 تا 99، به ترتیب از 0.92 به 0.81 کاهش یافته است. این یعنی در بهترین حالت در سال 99، بیش از 80 درصد مالیاتی که ظرفیت پرداخت آن توسط مشاغل وجود دارد، پرداخت نشده و تنها حدود 20 درصد آن وصول شده است. آمارهای بالا برای تمامی مشاغل بود، اما نگاهی به آمارهای مالیاتی اصناف پردرآمد به طور خاص نیز درخور توجه است. به عنوان مثال سرانه مالیات ابرازی پزشکان در سال ۱۴۰۱ (عملکرد سال ۱۴۰۰) 22.3 میلیون تومان، دندان پزشکان 16.4 میلیون تومان، آهن فروشان 12.3 میلیون تومان، صنف طلا و جواهر 6.7 میلیون تومان، وکلا 2.1 میلیون تومان و بنگاه های املاک نیز حدود 1.3 میلیون تومان بوده است. بر اساس بررسی‌های سازمان امور مالیاتی، شکاف مالیاتی پزشکان برای عملکرد سال ۱۳۹۵، حدود ۷۲ درصد بوده است. چرا سال 1401 مالیات برخی مشاغل تا 20 برابر شد؟ تا سال 1400، مالیات مشاغل بر اساس چانه زنی بین مودی و مامور مالیاتی تعیین و سالانه درصدی به میزان مالیات سال قبل افزوده می شد، اما در سال 1401، سازمان مالیاتی تصمیم گرفت با توجه به اجرایی شدن مواد 10 و 11 قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان و نیز تبصره 12 قانون بودجه، اطلاعات فروش حساب فروشنده را که در اختیار سازمان قرار گرفته بود،مبنای درآمدزایی مشاغل درنظر بگیرد و به سمت دریافت مالیات عادلانه حرکت کند. این اقدام موجب شد صاحبان مشاغلی که در سال های قبل به مراتب کمتر از میزان قانونی مالیات پرداخت می کردند، مالیاتشان 10 تا 20 برابر سال قبل تعیین شود و به همین دلیل (عادت کردن آن‌ها به پرداخت نکردن مالیات قانونی)، شاهد اعتراضات برخی مشاغل در خرداد ۱۴۰۱ بودیم. در ادامه سازمان مالیاتی برای این مشاغل برخی تخفیف ها و تسهیلات را درنظر گرفت.