سایه روشن خرید زباله سوز تهران
[حمیدرضا خالدی] با وجودی که شهرداری تهران طی چند ماه گذشته بارها از قراردادش با شرکتی چینی برای ساخت زبالهسوزی به حجم 6هزار تن به عنوان یکی از افتخارات خود یاد کرده و حتی چندین بار نیز اعلام کرده که قرارداد این زبالهسوز بسته شده و بهزودی وارد ایران میشود، اما به گفته معاونت خدمات شهری او، هنوز هیچ قراردادی در این زمینه منعقد نشده است!
شاید کمتر کسی بداند که مجتمع آرادکوه (محل دفع زبالههای شهری) هماکنون نیز یک واحد زبالهسوزی با ظرفیت ۲۰۰ تن در روز دارد که سه مگاوات ساعت در روز برق تولید میکند. اما 200 تن کجا و 7500 تن زباله روزانه تهران کجا؟ شاید برای همین هم هست که تاکنون بارها شهرداران مختلف برای خرید زبالهسوزی با حجم بالا دورخیز کردهاند که البته هر بار به در بسته خورده است.
در دوره پنجم مدیریت شهری قرار بود یک واحد زبالهسوز ۸۰۰ تنی در آرادکوه شروع به کار کند. سازمان مدیریت پسماند مکاتبات خود را با نهاد ریاستجمهوری انجام داد و دستورات لازم بهمنظور کمک به تامین اعتبار راهاندازی این زبالهسوز ۸۰۰ تنی صادر شد. اما از آنجا که این رخداد مصادف بود با آخرین روزهای فعالیت دولت دوازدهم این پروژه نیز همانند بسیاری دیگر از پروژهها عملا از گردونه تصمیمات مدیریتی کنار گذاشته شد.
پس از آن نیز یک زبالهسوز در دوران کرونا، از سوی چین به ایران اهدا شد که قرار بود در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد. با این حال، بنابر دلایلی که هرگز مشخص نشد، این زبالهسوز سر از شهرداری قم درآورد!
دوستدار محیط یا آلودهکننده
با این حال، شاید این سوال مطرح شود که چرا برای امحای زبالههای تهران، زبالهسوز بهترین گزینه است؟ براساس گزارشهای منتشرشده، فناوری سوزاندن زبالهها و تبدیل آنها به خاکستر یک راهکار زیستمحیطی است که مزایای زیادی به همراه دارد. سوزاندن زباله، حجم آنها را برای دفع نهایی کاهش میدهد.
بهعلاوه ترکیبات سمی و بیماریزای موجود در زباله را نابود میکند. اکثر پسماندهای خطرناک که نیاز به سوزاندن دارند، از منابع مختلف مانند بیمارستانها، کارخانهها و کارگاههای صنعتی بیرون میآیند. قابلیتهایی که باعث شده کارشناسان، زبالهسوز را یکی از بهترین گزینهها برای خلاصشدن از شر زبالههای تهران بدانند. این عده معتقدند که زبالهسوز فقط برای تهران مناسب نیست و باید در همه شهرها نصب شود، کما اینکه روز گذشته نیز رئیسجمهوری در سفر به مازندران دستور داد که هر چه سریعتر زبالهسوز در نوشهر و ساری نصب شود تا مانع از آلودگی محیطزیست این مناطق شود.
با این حال، جالب اینجاست که براساس گزارشهای برخی کارشناسان، خود زبالهسوز هم به نوعی آلودهکننده است. براساس مصوبه ۱۳۸۶ هیأت دولت نصب دستگاه زبالهسوز در کلانشهرها ممنوع است، چراکه باعث آلودگی هوا میشود.
رئیس کمیسیون سلامت، محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز چندی قبل گفت: «جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدلهای وزشی باد تهران به گونهای نیست که زبالهسوزی عامل ۲۰درصدی آلودگی هوای تهران باشد. به گفته مهدی پیرهادی، براساس سیاهه انتشار ۶۰.۸درصد میزان آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه است. برخی از مسئولان از تاثیر ۱۵ تا ۲۰درصدی زبالهسوزی در آلودگی هوای جنوب تهران خبر دادند، اما جهت وزش باد در تهران غرب به شرق است و مدلهای وزشی باد تهران به گونهای نیست که زبالهسوزی عامل ۲۰درصدی آلودگی هوای تهران باشد.
این موضوع به حدی مهم است که علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه یکی از معضلات بزرگ کشور موضوع «پسماند» است، گفت: «دو شرکت در گذشته شناسایی شده بود که در سفر خود به چین از این شرکتها بازدید کردیم و به این نتیجه رسیدیم که این قابلیت را دارند که زبالهسوز را در شهر مستقر کنند.»
به گفته او، این زباله سوزها با حداقل آلودگی و برابر نیمی از استاندارد اروپا و چین، زباله را به انرژی تبدیل و از طرفی دیگر شیرابه تولیدشده را تصفیه میکنند. دستاوردهای این دستگاه ۷۰ برابر دستگاه زبالهسوز تهران است.
برخی مفاد تفاهمنامه چینیها
براساس گفتههای یکی از اعضای شورای شهر تهران که نخواست نامش فاش شود، هر زبالهسوز 2هزار تنی برای شهرداری تهران حدود 12 همت آب میخورد. به بیانی یک زبالهسوز 6هزار تنی به قیمت 36 همت است. شهرداری تهران اما مدعی است که با فروش برق تولیدی این زبالهسوز میتواند هزینههای آن را جبران کند. این منبع موثق به «شهروند» میگوید: «چنین چیزی امکان ندارد! چون قیمت خرید برق مشخص است و خرید آن هم سقف و شرایطی دارد!»
قرارداد یا تفاهمنامه؟
شهردار تهران آذرماه سال گذشته اظهار امیدواری کرده بود که سه سال پس از عقد قرارداد، کارخانه زباله سوز به بهره برداری برسد. وی در عین حال گفته بود؛ «مقرر شد در سه ماه آینده با نهاییشدن تمام جزئیات فنی و مالی، قرارداد نهایی منعقد شود.»
با این حال، به نظر میرسد هنوز حتی هیچ قراردادی بین شهرداری و چینیها بسته نشده است. حسین نظری، معاون خدمات شهری شهرداری تهران، در پاسخ به «شهروند» با تایید این مطلب در مورد چرایی عقبافتادن آغاز ساخت زبالهسوز با مشارکت چینیها میگوید: «هنوز در حال مطالعه هستیم، یعنی تیمی از کارشناسان ما در حال بررسی جزئیات فنی زبالهسوز هستند تا ببینند زبالهسوزی که قرار است با مشارکت چینیها ساخته شود، باید دارای چه مشخصاتی باشد؟»
وی ادامه می دهد:«ما با چینیها فقط تفاهمنامه امضا کردیم و هنوز به قرارداد منتهی نشده است. برای عقد قرارداد خرید زبالهسوز تیم متخصصی در حال بررسی هستند تا ببینند چه نوع زبالهسوزی با چه مشخصاتی برای تهران مفید است. بعد از آن، براساس همان مشخصاتی که کارشناسان ذکر میکنند، قرارداد میبندیم.»
زباله سوز گران
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند نیز در گفتوگو با «شهروند» ضمن تایید اینکه هنوز قراردادی در این زمینه منعقد نشده است، میگوید: «در حال حاضر، پیشنویس قرارداد ما آماده شده است، یعنی برخلاف برخی شایعات حتما این زبالهسوز را با چینیها خواهیم ساخت و مشخصات کلی آن همان 6هزار تن خواهد بود، ولی در مورد جزئیات آن در حال مطالعه هستیم که امیدواریم تا پایان اردیبهشت به پیشنویس قطعی قرارداد برسیم.»
رضا محمدی در مورد دلایل طولکشیدن زمان ساخت این زبالهسوز نیز میگوید: «ساخت چنین زبالهسوزی نیاز به مطالعات فنی بسیار دقیقی دارد، برای همین از چند ماه قبل یک تیم مشاور بسیار توانمند برای مطالعه در مورد زبالهسوزی که بتواند برای تهران مفید باشد، تشکیل شد.»
سوال دیگری که در این مورد مطرح میشود این است که چرا شهرداری روی عدد 6هزار تن اصرار دارد که هم رقم بزرگی است و هم هزینه بسیار بالایی را روی دست شهرداری میگذارد؟ سوالی که محمدی با بیان اینکه در حال حاضر از حدود 500/7 تن زباله روزانه تولیدی تهرانیها حدود 1500 تن آن جداسازی و بازیافت میشود، میگوید: «بنابراین برای 6هزار تن باقیمانده نیازمند زبالهسوزی هستیم که ظرفیت آن حدود همان 6هزار تن باشد.»
او همچنین در مورد هزینه بالای ساخت زبالهسوز نیز میگوید: «این مسئله چیز عجیبی نیست! موضوع استفاده از زبالهسوز در طرح جامع پسماند هم آمده و در همان طرح هم تاکید شده که این زبالهسوز روش گرانقیمتی است. با این وجود، از آنجا که این طرح میتواند پرونده پرحاشیه زبالههای تهران را برای همیشه ببندد، شهرداری تهران نیز با مدیریت کنونی پذیرفته که این طرح پرهزینه را اجرایی کند.»
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند اشارهای هم به اهمیت استفاده از زبالهسوز میکند و میگوید: «از 6هزار تن زبالهای که هر روز بعد از تفکیک باقی میماند، حدود 50درصد آن زیر سرندی و کمپوست میشود، البته کیفیت کمپوست زبالههای تهران به خاطر آنکه تفکیک از مبدا درستی برای آنها انجام نمیشود، پایین است، ولی به هر حال، آلایندگی آن کاهش پیدا میکند. مابقی آن یعنی چیزی حدود 3هزار تن، دفن میشود، بنابراین وجود زبالهسوز میتواند کل این زبالهها و آلایندگی آنها را از بین ببرد.»
چند نکته کلیدی
سخنان محسن پیرهادی، رئیس کمیسیون محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر، اما دقیقتر و فنیتر از سایرین است. او در گفتوگو با «شهروند» با اشاره به حجمیکه زبالهسوز مورد بحث باید داشته باشد، میگوید: «وقتی زبالههای حجیم و ارزشمند را از مقدار کل زبالهها کم کنیم، به رقمی حدود 4هزار تن زباله در روز میرسیم که سازمان پسماند باید آنها را دفن یا کمپوست کند. تازه مقداری هم در آرادکوه سرند میشود، ضمن آنکه دوستان در سازمان پسماند وعده دادهاند که تا پایان سال 500هزار نفر به طرح «نوماند» بپیوندند که در این صورت باز هم حجم زبالههای نهایی آرادکوه کاهش پیدا خواهد کرد.»
او ادامه میدهد: «بنابراین حجم زبالهسوزی که برای تهران مورد نیاز است، باید حداکثر 4هزار تن باشد، ضمن آنکه ما لازم نیست همه زبالههایمان را به این روش از بین ببریم، بلکه میتوان در کنار آن از روشهای دیگری هم برای امحای زبالهها استفاده کرد، پس نیازی به زبالهسوز 6هزار تنی نیست.»
پیرهادی اما در عین حال به نکته مهم دیگری هم اشاره میکند که شاید کمتر به آن توجه شده باشد. او میگوید: «به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، وقتی زبالههای حجیم و ارزشمند از کل زبالهها جدا میشود، حرارتی که مابقی زبالهها در زبالهسوز تولید میکند، آنقدری نیست که بتواند حجم برق مناسب و قابل قبولی را تولید کند که خود این مسئله از اهمیتی حیاتی برخوردار است و در ساخت زبالهسوز و خرید آن باید لحاظ شود.»
رئیس کمیسیون محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر همچنین تاکید میکند: «اینها فاکتورهایی است که شهرداری تهران باید حتما در خرید زبالهسوز به آن توجه داشته باشد، البته این طرح و این خرید باید به تایید وزارت کشور هم برسد، ضمن اینکه شرکتی که میخواهد این دستگاه را بسازد، باید شرکتی معتبر و صاحب تکنولوژی باشد. اینها مواردی است که حساسیت خرید زبالهسوز از طرف چینی را بالا میبرد و باید حتما به آنها توجه شود.»
اما چرا با این حساب منتقدان مدعی اند که شهردار تهران قرار است زبالهسوزی با ظرفیت 6هزار تن خریداری کند؟ سوالی که پیرهادی در پاسخ به آن میگوید: «شهردار تهران در هیچ یک از جلساتی که در این مورد داشتهایم تاکیدی بر زبالهسوز 6هزار تنی نداشته است. حالا باید منتظر ماند ودید سرانجام خرید زباله سوز به چه میزان و چه زمانی محقق
خواهد شد؟