پایان زودهنگام ماه‌عسل پزشکیان
گروه سیاسی: پس از ارائه لیست وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم به مجلس شورای اسلامی در روز یک‌شنبه (21 مرداد) روایت‌های متفاوتی از سوی چهره‌های سیاسی و رسانه‌ها از ترکیب کابینه ارائه شده است. متحدان و حامیان اصلی مسعود پزشکیان بر خلاف دوران انتخابات تا حدودی رویه‌ای انتقادی و مخالف را با کابینه پیشنهادی در پیش گرفته‌اند. در سوی مقابل برخی از حامیان و نیز جمعی از سیاست‌مداران اعتدالی و اصولگرا حمایت حداکثری از کابینه پیشنهادی را اتخاذ کرده‌اند.
به گزارش «تجارت»، محمد جواد ظریف با انصراف خود از منصب معاون راهبردی رئیس‌جمهور یک زلزله شبانه را بر پا کرد. در ادامه نیز روایت‌های متفاوتی از ترکیب کابینه و نیز استعفای ظریف به عنوان مهمترین شخص در جریان پیروزی پزشکیان ارائه شد. در واقع، یک گروه ترکیب کابینه را به شدت مورد انتقاد قرار دادند و آن را فراتر از وفاق ملی. گروهی دیگر هم تمام قد از آن حمایت کردند و در نهایت گروهی دیگر، کابینه را واقع‌بینانه و با توجه به مقتضیات کشور ارزیابی کردند.
توضیح ویژه پزشکیان درباره ترکیب کابینه پیشنهادی
مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم روز یک‌شنبه با اشاره به فرآیند چینش وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم در قالب شورای راهبری، تلاش برای تشکیل کابینه فراجناحی و تمرکز بر ملاک‌های اصلی توانمندی، تخصص و سوابق مرتبط افراد را از ویژگی‌ها فهرست کابینه پیشنهادی به مجلس دانست و از همه نمایندگان مجلس و نخبگان کشور خواست دولت را در ادامه مسیر انتصاب مدیران و مسئولان دستگاه‌های اجرایی بر اساس ویژگی‌های بیان شده و همچنین تعهد آنها به اجرای اسناد و سیاست‌های کلان کشور یاری کنند.
محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور نیزدر پنجمین جلسه شورای اقتصاد در سال ۱۴۰۳ که صبح دیروز (دوشنبه) به ریاست معاون اول رئیس جمهور برگزار شد، با بیان اینکه تعهد به آرمان های انقلاب و نظام، خدمت به مردم، بکارگیری افراد دردمند و متعهد از مهمترین معیارهای بکارگیری و انتخاب افراد در جایگاه های مدیریتی در دولت چهاردهم است، افزود: راهبرد انتخاب مدیران و وزرا در این دولت توجه به تفکر سیاسی نیست و باید مدیران دولت چهاردهم به دنبال تحقق آرمان ها و ارزش های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و مطالبات مردم و و وعده های داده شده توسط رئیس‌جمهور و در رأس همه آنها حل مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم باشند. وی بر به کارگیری نیروهای متخصص، متعهد و جوان در مسیر رسیدن به این اهداف تاکید کرد.
منتقدان چه گفتند؟
ترکیب کابینه با مخالفت چشم‌گیر حامیان سابق و اصلی پزشکیان همراه شد. در مهمترین مخالفت، محمد جواد ظریف در بیانیه‌ای ۱۷ خطی نوشت: «از ۱۹ وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها و یا شورای راهبری بودند. بارها گفته‌بودم که انتخاب اعضای دولت حق رئیس جمهور است و شورای راهبری و کمیته‌ها نهاد مشورتی هستند. از ایشان سپاسگزارم که این افتخار را به بنده دادند که در این تجربه جدید و ابتکار شجاعانه، مشارکتی داشته باشم.» این بیانیه که به معنای استعفای ظریف از پست معاونت نیز بود، در سطح جامعه واکنش‌های بی‌شماری را به همراه داشت.» همچنین، آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات گفت: دولت وفاق ملی دولت ائتلافی نیست. دولت ائتلافی صاحب ندارد و هیچکس پاسخگوی عملکرد آن نیست. به عنوان مثال اگر وزیری سهمیه جناح مقابل در دولت باشد، پس از چهار سال معلوم نیست چه کسی باید پاسخگوی عملکرد او باشد. اینجا البته مسئول و پاسخگوی اصلی رئیس جمهور است. اما رئیس جمهور باید بتواند نیروی مطلوب خود را به عنوان وزیر و همکار کنار خود داشته باشد. این هم شرط لازم برای پاسخگویی است.
رحمت‌اله بیگدلی، عضو شورای راهبری دولت چهاردهم نیز درباره لیست وزرای پیشنهادی رئیس‌جمهوری به مجلس و ترکیب آنها با تاکید بر این که جز ۷ نفر از وزرای مهم پیشنهادی مابقی اسامی لیست پیشنهادهای شورای راهبری به رئیس‌جمهوری است، گفت: پیروز انتخابات جریان اصلاحات بالاخص مردم و اقوام مختلف بودند و طبق قاعده این جریان باید انتخاب‌کننده اعضای کابینه می‌شدند. اینکه در لیست پیشنهادی وزرای آقای پزشکیان مهمترین وزرا اصولگرا هستند به نظر من بالاتر از از وفاق ملی و حتی ائتلاف است؛ زیرا حدود نصف اعضای کابینه و به عبارتی مهمترین وزرا متعلق به جریان سیاسی شکست‌خورده در انتخابات است. در این دولت مهمترین وزارتخانه‌ها به جریان اصولگرا داده شده است. اگر حداقل سه نفر از اعضای مهم دولت، اصلاح‌طلب بودند می‌شد گفت که این دولت دولت وفاق ملی است! غلامحسین کرباسچی فعال سیاسی نیز عدم حضور جوان‌ها و بانوان که از خاستگاههای رای‌دهندگان بوده، ریشه امید را می‌سوزاند و مردم را ناامید می‌کند و همان دیدگاهی را تقویت می‌کند که مخالفین رای دادن می‌گفتند «فرقی نمی‌کند چه کسی انتخاب شود» و این به نفع کشور نیست. بنابراین من فکر می‌کنم تحت فشار قرار دادن ایشان که از شعارهایش عدول کند و افرادی که آن شعارها را قبول ندارند وارد کابینه کند، به ضرر کل کشور تمام می‌شود.
پروانه سلحشوری هم نوشت: «کابینه‌ای که نه بر اساس شایستگی و تخصص و مشورت کارگروه‌ها و شورای راهبری، بلکه با سهم‌خواهی و دخالت آشکار این و آن شکل گرفت». شهیندخت ملاوردی هم طی یادداشتی در روزنامه اعتماد با اشاره به این که یکی از مهمترین وعده‌های ارایه شده در خصوص کابینه، مشارکت زنان و سهم حداقل ۲۰درصدی زنان از کابینه بود، نوشت:. «لطیفه جالبی میان زنان در این زمینه شکل گرفته که بر اساس آن گفته می‌شود، اگر مسوولان رودربایستی نداشتند، برای معاونت زنان هم یک آقا انتخاب می‌شد! این روزها که بحث وزارت مطرح است، انتظار جامعه زنان این بود که حداقل ۲الی ۳وزیر برای وزارتخانه‌های مختلف معرفی شوند تا حتی اگر یک الی ۲ نفر هم از مجلس رای اعتماد نگیرند، حداقل یک نفر به عنوان وزیر پس از سال‌ها در کابینه حضور داشته باشد.
جلیل رحیمی جهان آبادی، نماینده سابق مجلس با انتقاد از کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آقای رئیس جمهور ۸ وزارتخانه به به اصولگرایانی که مقابل شما و ما ایستادند و به شما رای ندادند رسید. یک وزارتخانه به اهل سنت که با همه وجود شما و جنبش اصلاحات را یادی نمودند؛ نرسید. کجای این کابینه وفاق ملی است؟ ما مگر بخشی از ملت ایران نیستیم.» پیش از این نیز محسن بیگلری، نماینده مردم سقز و بانه، در اظهاراتی تاکید کرده بود: «آقای پزشکیان، لازم می‌دانم خدمتتان عرض کنم که هموطنان کرد و اهل سنت با هزاران امید به شما رای داده اند، اما امروز که نوبت پاسخگویی شما بود، نه اهل سنت و نه کرد‌ها سهمی نداشتند. انتظار داریم در سطوح دیگر از مردمان اهل سنت و کرد استفاده شود.» روزنامه جمهوری اسلامی نیز نوشت: کابینه پیشنهادی رئیس جمهور پزشکیان هر نام و عنوانی داشته باشد، این واقعیت را نمی‌توان درباره آن کتمان کرد که کابینه تغییر نیست. جماعتی که برای رئیس جمهور شدن دکتر پزشکیان به صحنه آمدند، به ویژه در مرحله دوم انتخابات، به امید ایجاد تغییر آمدند... عنوان «وفاق ملی» برای یک کابینه و یک دولت، اگر به معنای سهمیه‌ای بودن آن باشد، خطاست. تفسیر «وفاق ملی» به شکل دادن کابینه با افرادی از گرایش‌های مختلف، کاملاً غیرعلمی و غیرمنطقی و حتی در جهت مخالف «وفاق» است.
موافقان چه گفتند؟
با وجود طرح مخالفت‌های جدی، بسیاری از چهره‌های سیاسی نیز از کابینه پیشنهادی پزشکیان حمایت کردند. محسن رضایی عضو تشخیص مصلحت نظام، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وفاق و اجماع، دو راهبرد و مسیر متفاوت دارد: ۱. سهم‌خواهی ۲.هم‌افزایی برای کارآمدی. همه به آقای پزشکیان کمک کنیم تا راهبرد دوم یعنی کارآمدی با ایثار، برادری و بکارگیری کارآمدترین افراد پیاده‌سازی شود. مشکل اصلی کشور ناکارآمدی ناشی از سهم خواهی است.» محمدعلی ابطحی فعال سیاسی نوشت: «پزشکیان بعد از معرفی اعضای دولت، مظلوم قرار گرفته. کابینه‌ای با اکثریت وزرای اصلاح طلبِ پر سابقه، تعدادی جوان، معاونت زنان مقبول. یادمان هست که این وزرا باید از تند‌ترین و افراطی‌ترین مجلس رأی اعتماد بگیرد؛ و یادمان هست که در قانون اساسی قدرت تقسیم شده است. پزشکیان قرار نبود دعوا کند؛ که مردم هم‌خسته از دعوا شده اند. من به همین دلیل بدون توجه به خصوصیات وزرا معتقدم باید از کابینه پزشکیان دفاع کرد.»
روح‌الله نجابت، نماینده مردم شیراز و زرقان در صحن علنی مجلس گفت: از آقای رئیس جمهور تشکر می کنم سرانجام کابینه پیشنهادی معرفی شدند البته انتظار بیشتر بود. در لیست وزرای پیشنهادی هم وزرای قابل و شایسته ای دیدیم هم وزرایی که نیاز به بررسی بیشتری دارند و هم آقایانی پیشنهاد شدند که به نظر می رسد سابقه درخشانی ندارند و احتمالا در رای اعتماد دچار چالش می‌شوند. همچنین، ابوالحسن مصطفوی، نماینده مردم شهرستانهای رزن و درگزین در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: فهرست ارائه شده از سوی جریانی که اداره امور اجرایی کشور را در دست گرفته است، خیلی خوب است و فراجناحی بودن در آن رعایت شده است. عباس صوفی نماینده مردم همدان نیز با اشاره به معرفی وزرای پیشنهادی مسعود پزشکیان رئیس جمهور برای کابینه دولت چهاردهم با بیان اینکه «ترکیب وزرای پیشنهادی فراجناحی و مبتنی بر قولی است که خود آقای رئیس‌جمهور داده است»، عنوان کرد: درباره مناسب بودن یا نبودن وزرای پیشنهادی مهم این است که برنامه‌ای که برای حل مشکلات مردم ارائه می‌دهند، مورد تائید نمایندگان قرار بگیرد.
عمران عباسی، نماینده مردم قائمشهر در مجلس عنوان کرد: نمی‌توان گفت که کابینه معرفی شده صد درصد مورد پسند همه نمایندگان است اما کلیت آن را مثبت ارزیابی می‌کنم. زهرا نژادبهرام، فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت: کابینه پیشنهادی به مجلس، نقاط قوت بسیار دارد که نمی‌توان آنها را ندیده گرفت؛ از جمله حضور یک زن در میان وزرای پیشنهادی.
واقع‌گرایان به میدان آمدند!
در میانه دو طیف موافقان و مخالفان، گروهی از حامیان پزشکیان رویکردی میانه را در پیش گرفتند. در این دسته، اسحاق جهانگیری معاون اول دولت‌های یازدهم و دوازدهم و از چهره‌های اصلاح‌طلب در کانال تلگرامی خود نوشت: دوستان عزیز شرایط گذشته را به یاد آوریم و نگران آینده هم باشیم. به تجربه آموخته‌ام که اگر حامیان رئیس‌جمهور او را تنها بگذارند همه ضرر می‌کنند. البته رابطه میان رئیس جمهور و حامیان و پایگاه رای‌اش نیز دوطرفه و تعاملی است. مقدورات و معذورات را می توان و باید با گفتگو و از طریق ارتباط با بدنه اجتماعی در حد امکان بیان کرد. به حفظ نیروهای توانا و موثر برای کشور کوشید. برغم همه اینها و با وجود نقدهای بجا و نابجا نباید پزشکیان را تنها گذاشت. راه دشواری در پیش است. ولی به معجزه گفتگو باور و امید داشته باشیم. همچنین، صادق زیباکلام، فعال سیاسی اصلاح طلب در شبکه اجتماعی ایکس درباره کابینه پزشکیان نوشت: «بین کابینه ای که آقای پزشکیان معرفی کردند و انتظاراتی که از کابینه ایشان میرفت،نه یک شکاف که یک دره عمیق هست.اما من همچنان امیدوار هستم. من به پزشکیان نه برای کابینه مطلوب رای دادم نه برای پیشرفت و نه ترقی. من صرفا به این خاطر به او رای دادم که "خالص سازی" انقلابیون ادامه نیابد.»
عباس عبدی فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز در یادداشتی با عنوان «چند نکته کلی» در روزنامه اعتماد نوشت: درباره کابینه پیشنهادی به مجلس در روزهای آینده خواهم نوشت؛ به ویژه از منظر سیاسی و اینکه تا چه اندازه چنین کابینه‌ای می‌تواند مظهر و تجلی وفاق به عنوان شعار اصلی آقای پزشکیان باشد. اجمالا معتقدم که این فهرست تا حدی شکاف درون ساختاری را کم می‌کند. از این نظر مفید ولی ناپایدار است و گمان نمی‌کنم که شکاف دولت ـ ملت را به میزان مورد انتظار کاهش بدهد. ولی این مساله را می‌توان به طور موقتی نادیده گرفت و عملکرد آینده دولت را ملاک اعتبار قرار داد. به نظر می‌رسد که اغلب فعالان سیاسی آمادگی حمایت از این کابینه را دارند، مشروط بر اینکه شخص آقای پزشکیان تضمین‌های روشنی درباره سیاست‌ها و معاونت‌های چند وزارتخانه را به مردم بدهد تا نسبت به عملکرد آنان اطمینان خاطر نسبی فراهم شود. محمد فاضلی، جامعه‌شناس نیز که حضور او در صداوسیما همراه با مسعود پزشکیان جنجالی شده بود، با انتقاد از رویکرد مخالف اصلاح‌طلبان و گوشزد کردن تجربه آنها از میدان سیاسی در ایران در گذشته نوشت: تجربه سال‌‌های ۱۳۷۶ تا ۱۴۰۳ را دارند و با محدودیت‌های سیاست و انتخاب وزرا در ایران – نه سوئیس - آشنا هستند. خودشان هم می‌دانند که غیر از مسعود پزشکیان کسی از دریچه تنگ استصواب رد نمی‌شده و اگر هم رد می‌شدند کابینه‌ای کم‌وبیش در همین اندازه ارائه می‌کردند... حداقل ۱۰ وزیر پیشنهادی کاملاً قابل دفاع در فهرست پیشنهادی را نمی‌بینند، و کلیت کابینه را زیر سؤال می‌برند و مسعود پزشکیان را در همین ابتدای کار تنها می‌گذارند و سودای بی‌اعتبار کردنش را دارند.
به سرعت یادشان می‌رود که تا همین سه ماه پیش، تنها ابزارشان برای اثرگذاری بر سیاست، توییت زدن بوده است و به کلی در سیاست ایران امروز نادیده انگاشته شده بودند. این جامعه‌شناس به اصلاح‌طلبان می‌گوید: به رأی‌دهنده امیدوار بیم‌ناک احترام بگذارید، بساط توئیت‌بازی و بیانیه‌های طلبکارانه سوئیسی‌طور را جمع کنید، تمام‌قد پشت پزشکیان بایستید، به مسئولیت فرستادن او در
میدان سیاست پای‌بند باشید، برای توافق‌سازی و دستورکارسازی مسالمت‌آمیز گذار از وضع موجود تلاش کنید، بکوشید رأی اعتماد مجلس را برای وزرای پیشنهادی بالاخص گزینه‌های مطلوب، بگیرید؛ و در مقام جریان و سازمان سیاسی‌ای که مسأله‌اش ایران است، در میان همه تنگناها، کنشگری کنید. اینجا ایران است، سوئیس نیست، حتی آلمان هم نیست که ماکس وبر در آن گفته بود «سیاست سوراخ کردن تخته‌های سفت است.» در واکنشی دیگر، علی عبدالعلی‌زاده رئیس ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان در ارزیابی کابینه پیشنهادی رئیس‌جمهور به مجلس گفت: بیشترشان را چندان نمی‌شناسم، برای همین ارزیابی خاصی ندارم و آرزو می‌کنم کابینه ایشان موفق شود.
