گروه صنعت و معدن: در فروردین‌ماه سال جاری کاهش صادرات فولاد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، با کاهش 76 درصدی همراه شد؛ اتفاقی که نشان از عدم انگیزه فولادسازان برای امر صادرات بود. در همین زمینه کارشناسان و فعالان بازار فولاد علت این کاهش را بازگشت ارز صادراتی عنوان کردند و صادرکنندگان فولاد هشدار دادند که در صورت ادامه روند فعلی بدون شک در ماه‌‌‌های آتی سال نیز با کاهش صادرات فولاد روبه‌رو خواهند شد. ادامه بی توجهی به هشدارهای قبلی منجر به ادامه کاهش صادرات فولاد در ماه‌های ابتدایی سال شد. افت ۱۶‌درصدی صادرات فولاد برای کشوری که طی سال‌های گذشته در رده دهمین فولادساز بزرگ دنیا قرار داشته است، خبر فاجعه‌باری تلقی می‌شد، این در حالیست که فعالان صنعت فولاد در طول ماه‌های گذشته بارها نسبت به کاهش صادرات در این زنجیره هشدار داده بودند، اما سیاستگذاران نسبت به این چالش‌ها و عوامل بروز افت صادرات، بی‌توجه بوده‌اند. خبرگزاری مهر در این باره نوشت: بررسی وضعیت صادرات فولاد در ۴ ماهه ابتدایی امسال نشان می‌دهد که مجموع صادرات آهن و فولاد در ۴ ماهه نخست امسال به دلایل مختلفی از جمله محدودیت‌های انرژی ۶۰۰ هزار تن به ارزش حدود ۲۷۰ میلیون دلار معادل ۱۴ درصد کاهش یافته است. بر اساس این آمار صادرات تیرآهن در ۴ ماهه ابتدایی امسال نسبت به ۴ ماهه ابتدای سال گذشته ۷.۶ درصد افت داشته و از ۶۶.۱ هزار تن سال گذشته به ۶۱ هزار تن در سال جاری کاهش یافته است. همچنین صادرات میلگرد از ۷۹۶ هزار تن در ۴ ماهه سال ۱۴۰۲ به ۹۶۹ هزار تن در ۴ ماهه سال ۱۴۰۳ رسیده که بیانگر رشد ۲۱.۷ درصدی است. صادرات نبشی، ناودانی و سایر مقاطع هم افزایش ۲۰.۱ درصدی یافته است. صادرات کل مقاطع طویل فولادی با رشد ۱۹.۵ درصدی از ۹۲۵ هزار تن در ۴ ماهه اول سال ۱۴۰۲ به یک میلیون و ۱۰۵ هزار تن در ۴ ماهه اول امسال افزایش یافته است. صادرات ورق گرم، ورق سرد و ورق پوششدار به ترتیب با کاهش ۲۸، ۵۲ و ۲۱.۴ درصد مواجه شده است. صادرات کل مقاطع تخت فولادی هم از ۱۵۷ هزار تن به ۱۱۴ هزار تن رسیده که بیانگر کاهش ۲۷.۶ درصدی است. در مجموع صادرات کل محصولات فولادی در ۴ ماهه نخست امسال یک میلیون و ۸۲ هزار تن بوده که در مقایسه با ۴ ماهه نخست پارسال که یک میلیون و ۲۱۹ هزار تن بوده افزایش ۱۲.۷ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین مجموع صادرات زنجیره آهن و فولاد کشور در سه ماهه نخست امسال با افت ۱۹ درصدی ارزش صادرات و افت ۲.۴ درصدی حجم صادرات نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۷.۶ میلیون تن به ارزش یک میلیارد و ۶۸۲ میلیون دلار رسید. چرا صادرات فولاد در ماههای آخر دولت سیزدهم کاهش شدید یافت؟ رضا شهرستانی یکی از فعالان صنعت فولاد در خصوص علت کاهش صادرات فولاد به رسانه‎ها گفته بود: میزان تولید در اغلب حلقه‌های زنجیره فولاد کشور به‌مراتب بالاتر از تولید این محصول در بازار داخلی برآورد می‌شود؛ بنابراین صادرات تنها راهکار برای تداوم تولید دراین زنجیره است. بااین‌وجود موانع متعددی در مسیر فروش فولاد و محصولات فولادی به بازارهای جهانی وجود دارد. وی افزود: کارگروه بازگشت ارز حاصل از صادرات، تمامی صادرکنندگان زنجیره فولاد را مکلف کرد تا از اول فروردین۱۴۰۳ نسبت به عرضه ۱۰۰‌درصدی ارز خود در سامانه نیما اقدام کنند. این سیاست در شرایطی اجرایی شد که قیمت دلار در بازار آزاد رو به صعود بود، تاجایی‌که در برخی برهه‌های زمانی، نرخ دلار بازار آزاد از مرز ۶۷‌هزارتومان نیز فراتر رفت، اما با تثبیت قیمت دلار نیمایی، عملا فاصله میان نرخ ارز نیمایی و دلار آزاد به حدود ۵۰‌درصد هم رسید. در حال‌حاضر نیز گپ قیمتی قابل‌توجهی میان نرخ دلار نیمایی و ارز آزاد وجود دارد. در شرایطی که تولیدکنندگان ناچارند نیازهای خود را با احتساب ارز آزاد خریداری‌کنند و هزینه‌های مضاعفی را به سبب تحریم و محدودیت در تعاملات جهانی بپردازند، صادرات با دلار ارزان، مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. در این شرایط بسیاری از صنایع فروش خارجی خود را محدود و در مواردی متوقف کرده‌اند. شهرستانی گفت: البته در مواردی شاهد صادرات و فروش فولاد و محصولات فولادی کشور با کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف هستیم. درنتیجه امکان بازگشت ارز حاصل از صادرات این محصولات وجود ندارد. به‌این‌ترتیب باید اذعان کرد؛ نیازهای ارزی دولت تحت‌تاثیر این سیاست، تامین نخواهد شد. درواقع باید بپذیریم فروش ارز با چند نرخ به‌منزله توزیع رانت است و ضربات جدی را به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند. هرچه فاصله میان نرخ دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی‌ افزایش می‌یابد، فرصت رانت نیز افزایش خواهد یافت. در همین زمینه رضا حیدری، معاون فروش ‌و بازاریابی شرکت فولاد مبارکه با نگاهی دیگر به مسئله کاهش صادرات فولاد پرداخته و گفته است: با توجه به افزایش چشمگیر حجم واردات محصولات فولادی به کشور در سال 1402، چالش جدی صنعت فولاد در سال 1403 موضوع واردات محصولات فولادی چین به ایران و کاهش صادرات فولاد ایران به بازارهای هدف است. وی توضیح داد: کاهش قیمت سنگ اهن و محصولات فولادی در بازارهای جهانی و صادرات فزاینده صنعت فولاد چین برای همه تولیدکنندگان فولاد از جمله فولادسازان ایران نگران‌کننده بود، اما بی‌توجهی وزارت صمت به تحولات بازارهای جهانی عجیب و نگران‌کننده است و در شرایطی که بسیاری از کشورهای تولید کننده فولاد جهت حمایت از تولید داخل خود نسبت به تعرفه‌گذاری بر روی واردات محصولات چین به کشور خود اقدام کرده‌اند، ناآگاهی سیاست‌گذاران صنعتی و معدنی کشورمان نسبت به این موضوع تعجب برانگیز است.تنها واردات هدفمند فولاد به کشور قابل قبول است، واردات هدفمند به معنای واردات فولاد صرفا جهت افزایش استفاده‌ از ظرفیت‌های تولید در کشور است. وارداتی که باعث تعطیلی کارخانجات و یا ایجاد کاهش استفاده از ظرفیت‌های داخلی باشد را خیانتی به سرمایه‌های ملی است. واردات صورت گرفته در ماه‌های اخیر باعث کاهش تولید زنجیره تولید شده و این سوال را ایجاد کرده که در شرایطی که عرضه تولیدکنندگان زنجیره فولاد در بورس کالا بدون مشتری است چرا مجوز واردات صادر می‌شود و ارز به این واردات تخصیص می‌یابد. واردات فولاد توسط تجار و صادرکنندگان محصولات غیر مرتبط برای استفاده از ارز حاصل از صادرات باید متوقف شود چرا که تجربه نشان داده نه تنها به مدیریت بازار کمک نمی‌کند در بسیاری مواقع باعث التهاب در بازار می‌شود.