[ پولاد امین ]  انفجار مهیب و تراژیک بندر شهید رجایی- که به جان باختن و مجروح شدن تعداد زیادی از مردم ایران منجر شد- موجی از اندوه و همدلی را در سراسر کشور به راه انداخت. همدردی و همدلی چشمگیری که در روزهای اول در قالب رویدادهایی چون ایجاد صف‌های طولانی مقابل شعبات مختلف سازمان انتقال خون و پس از آن هم موج توقف‌ناپذیر استوری‌های اینستاگرام، پست‌های توییتر و پیام‌های تلگرامی جلوه‌گر شد- که گواهی بر حس همبستگی مردم بود. واکنش‌ها و همدردی‌ها اما به همین جا ختم نشد و در فضای مجازی ادامه پیدا کرد. البته کتمان نمی‌توان کرد که در این روند، برخی از پست‌ها و استوری‌های منتشر شده در قالب‌های یکسان گاه حس نمایشی بودن را به مخاطبان منتقل می‌کرد، یا اقدامات عجیب برخی از کسب‌وکارهای آنلاین و فروشگاه‌های مجازی غیرمنطقی به نظر می‌رسید، ولی به هر حال این‌ها همه در کنار هم تجلی عمق همدردی مردم با بازماندگان و نجات‌یافتگان این واقعه تلخ بود. در این بین، اما، بیراه نیست اگر بگوییم که در آینده، تاریخ این روزهای تلخ را با واکنش جمعی هنرمندان به یاد خواهد آورد که به گونه‌های مختلف، با انتشار آثار هنری در قالب طرح‌های گرافیکی، کارتون، عکس و تصویر، و حتی همدردی کلامی و شعر و نوشته همدلی و همراهی خود را با بازماندگان حادثه بندر رجایی اعلام و به عزیزانی که در آتش جان باختند، ادای احترام کردند- تا شاید این واکنش‌ها نسبت به این داغ بزرگ مرهمی باشد برای خانواده‌های جان‌باختگان...

در این روزهای تلخ هنرمندان بسیاری همدلی و همراهی خود را با بازماندگان حادثه و جانباختگان این انفجار هولناک به نمایش گذاشتند. داوود میرباقری کارگردان سریال‌هایی چون «امام علی (ع)» و «مختارنامه» اما در واکنشی که در قبال این حادثه داشت، به مردم بندرعباس ادای دین کرد و نوشت که «هیچ‌گاه همت مردم خونگرم آن خطه را که در هنگامه ساخت سریال «امام علی (ع)» به عشق مولا به میدان آمده بودند ،فراموش نخواهم کرد و همراهی‌شان در ساخت بخش‌هایی از فصل بیزانس سریال «سلمان فارسی» در خاطراتمان می‌درخشد».
محسن تنابنده، بازیگر و کارگردان سینما و تلویزیون که امسال با سریال «پایتخت 7» میهمان خانه‌های مردم بود، دیگر هنرمندی بود که پیامی که در فضای مجازی منتشر کرد، خطاب به مردم بندرعباس بود: «بندرعباس تسلیت».
شروین حاجی‌پور، خواننده موسیقی پاپ هم در فضای مجازی خود این پیام را منتشر کرد: «تسلیت به مردم عزیز بندرعباس».
محسن یگانه، خواننده موسیقی پاپ هم با انتشار تصویری سیاه و سفید از لحظه انفجار نوشت: «بندرعباس تسلیت». نیکی کریمی و هدی زین‌العابدین نیز با انتشار تصویری در فضای مجازی تأسف خود را از این حادثه ابراز کردند.

غم بندر

قهرمانان واقعی
علاوه بر هنرمندان سینما و تلویزیون و موسیقی، واکنش‌های هنرمندان هنرهای تجسمی نیز ماندگار بود. یکی از مهم‌ترین و تلخ‌ترین طرح‌ها البته در این میان متعلق بود به سینا افشار که نوار کاست نیمه‌سوخته‌ای با برچسب «گلچین موسیقی شاد بندری» را به نمایش می‌گذاشت که به گفته طراح متعلق به بخشی از یک پوستر قدیمی تئاتر بود.  روی آن هم درج شده بود: «سوخت و دود هوا شد پیش چشمم زندگانی». تصویری ماندگار بر اساس رویدادی دردناک- که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و خیلی زود به نمادی از شادی از دست‌رفته جنوب تبدیل شد. این همان طرحی است که اول‌بار از سوی محسن چاوشی منتشر شد و توجهات بسیاری به خود جلب کرد.
هنرمندان طراح و کارتونیست درآثارشان در این زمینه جوانب بسیاری را مورد توجه قرار داده بودند. جمال رحمتی طرحی درباره بندرعباسی سوزان منتشر کرده بود و مرضیه رنجبر و جواد علیزاده نیز برای رشادت‌ها و ایثارگری‌های آتش‌نشانان جان بر کف طراحی کرده بودند. از این طرح‌ها، به‌خصوص طرح مرضیه رنجبر که تحت عنوان «قهرمانان واقعی، مردان سرزمین‌مان» ارائه شده بود، بسیار مورد توجه قرار گرفت.

ضرورت ساخت مستند از حوادث تلخ ملی

[محمدابراهیم شهبازی، مستندساز] در مواجهه با بحران‌ها و حادثه‌هایی مانند آن‌چه در بندر شهید رجایی بندرعباس رخ داده است، مستندساز نقش جدی و تاثیرگذاری دارد. در واقع مستندساز باید واقعیت ماجرا را دقیق و بی‌واسطه ثبت کند، نه فقط برای مردم، بلکه برای مدیرانی که باید نسبت به عملکردشان پاسخگو باشند. به هر حال بعد از گذشت چند روز از هر حادثه، کم‌کم همه چیز کم‌رنگ و فراموش می‌شود، ولی یک مستند دقیق می‌تواند مثل سند زنده عمل کرده و اجازه ندهد که درد و مسئولیت فراموش شود و ابعاد حادثه از یادها برود. مستندساز در این شرایط حافظه بیدار جامعه است و با ساخت مستند دقیق می‌تواند جلوی تکرار فجایع این چنینی را بگیرد. وقتی ابعاد واقعی یک حادثه بدون تعارف و سانسور به تصویر کشیده شود، هم مردم آگاه‌تر می‌شوند و هم مسئولان مجبور می‌شوند پاسخگو باشند. برای همین هم هست که ساخت مستند در چنین بحران‌هایی ضروری است. این فیلم‌ها کمک می‌کنند تا حافظه جمعی جامعه شکل بگیرد و حقیقت فراموش نشود.

واکنش خواص و قوت قلب آسیب‌دیدگان

[محسن عاشوری، جامعه‌شناس] نمودی از همدردی اجتماعی را در واقعه تلخ حادثه انفجار بندر شهیدرجایی می‌توان دید. جنبه مثبت واکنش‌های عمومی مردم و هنرمندان هم این بود که این واکنش‌ها نوعی همدردی است که ریشه در آداب و رسوم ما دارد و حالا به شکلی دیگر و در بستری دیگر نشان می‌دهد که گوهر وجودی انسان نیاز به همدردی با مصیبت‌دیدگان دارد. این همدردی هم تنها معطوف به این حادثه نیست و در حوادث دیگر در سالیان قبل هم شاهد آن بوده‌ایم.
اما این که ابراز همدردی چه تاثیری بر روحیه آسیب‌دیدگان دارد؛ باید گفت که فضای مجازی هم یک فضای اجتماعی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. اگر شخصیت‌های مختلف برای همدلی در این اتفاقِ تلخ خود را سهیم بدانند سبب دلگرمی برای افراد درگیر حادثه می‌شود. از سوی دیگر این همدردی نمی‌تواند منحصر به توده‌های جامعه باشد و باید افراد خاص جامعه‌ هم در این حوزه ورود کنند. حضور خواص در فضای حقیقی و مجازی سبب قوت قلب و احساس حمایت آسیب‌دیدگان می‌شود.