از شاه البرز تا پراچان؛ پر دلهره و نفسگیر
[ ملیحه محمودخواه] در روزهایی که شرایط جوی و کوهستانی، چالش‌های بی‌سابقه‌ای را پیش روی تیم‌های امداد و نجات قرار میداد، نیروهای هلال‌احمر استان البرز و تهران بار دیگر آزمون دشواری را با موفقیت پشت سر گذاشتند. طی سه عملیات نفسگیر و فشرده که در ارتفاعات صعب‌العبور پراچان، شاه‌البرز و دارآباد تهران طی ساعات طولانی روز و شب به انجام رسید، امدادگران داوطلب و متخصص، با استفاده از بالگرد و تجهیزات پیشرفته و با همکاری مردم محلی، توانستند جان چندین مصدوم گرفتار در دل کوهستان‌های صخره‌ای را نجات دهند.
دو عملیات نجات با بالگرد در البرز
علیرضا کلاته، رئیس هلال‌احمر شعبه طالقان در خصوص دو حادثه ای که در استان البرز رخ داد به «شهروند» می گوید: در یک جمعه پرحادثه، با چند ساعت فاصله، دو ماجرای جدی در ارتفاعات طالقان و کوه‌های پراچان به وقوع پیوست.
او می گوید: حادثه اول عصر جمعه رخ داد؛ جایی که یک گروه طبیعت‌گرد غیرحرفه‌ای، بدون آموزش کافی کوهنوردی و تجهیزات لازم، جهت تفریح راهی ارتفاعات پراچان شده بودند. در این حادثه، یکی از گردشگران به دلیل سقوط از ارتفاع، دچار مصدومیت جدی از ناحیه سر، صورت و اندام‌ها شد. انتقال مصدوم به‌دلیل نبود مسیر مناسب و ناآشنایی گروه با منطقه، به‌علاوه قطع بودن آنتن‌دهی، با دشواری روبرو بود.کلاته ادامه می‌دهد :یکی از اعضای گروه خودش را به ناحیه‌ای رساند که امکان تماس داشت و موفق شد طی تماس تلفنی مختصات تقریبی محل را برای ما ارسال کند. اما متأسفانه لوکیشن نخست اشتباه بود و تیم اعزامی ما موفق به یافتن مصدوم نشد. بنابراین ناچار شدیم شبانه و پس از تصحیح مختصات، تیم دوم جست و جو را اعزام کنیم. خوشبختانه این بار محل دقیق را پیدا کردند و فوراً شرایط مصدوم تثبیت شد. اما به خاطر شدت جراحات و صعب‌العبور بودن منطقه، انتقال زمینی ممکن نبود و شرایط اضطراری جدی ایجاد شد. صبح روز بعد به محض طلوع خورشید و مساعد شدن وضعیت پروازی، با هماهنگی سازمان امداد، بالگرد اعزام و مصدوم به بیمارستان منتقل شد. موفقیت این عملیات حاصل هماهنگی سریع، تخصص تیم و ازخودگذشتگی امدادگران بود.
دومین حادثه؛ در بلندترین نقطه طالقان
علیرضا کلاته درباره دومین حادثه می‌گوید: حادثه دیگر، مربوط به گروهی از کوهنوردان حرفه‌ای بود که حوالی ظهر جمعه، در ۵۰۰ متری قله شاه‌البرز، بلندترین نقطه طالقان، رخ داد. خانم کوهنورد ۳۷ ساله پس از سقوط از ارتفاع، دچار آسیب شدید از ناحیه لگن و اندام‌ها شد. موقعیت این گروه و دسترسی آنها به تلفن همراه به ما کمک کرد که سریع دو تیم زمینی به محل اعزام شود. اما به‌دلیل خطر بالای جابه‌جایی مصدوم با بسکت و وضعیت خاص آسیب لگنی، امکان انتقال زمینی نبود و هر حرکت می‌توانست شرایط مصدوم را وخیم‌تر کند.در اقدام اول، بالگرد اورژانس استان البرز اعزام شد اما به خاطر وزش باد شدید و شرایط جوی ناایمن، توان فرود نداشت و به قزوین بازگشت. تیم تخصصی امداد ما که بالای سر مصدوم بود، تا صبح با تثبیت وضعیت و کنترل علائم حیاتی تلاش کرد از بدترشدن حال بیمار جلوگیری کند. صبح روز شنبه، با مساعد شدن شرایط و هماهنگی مجدد با هلال‌احمر کشور، بالگرد پرواز کرد و این خانم با موفقیت به مرکز درمانی منتقل شد.
روایت سرپرست تیم عملیاتی از نجات در شاه البرز
آرش رضا‌زاده، سرپرست تیم عملیاتی امداد کوهستان هلال‌احمر البرز نیز عملیات نجات کوهنورد زن در ارتفاعات شاه‌البرز را این گونه روایت می‌کند: حادثه حدود ظهر بود؛ همان موقع خود من هم با یک تیم کوهنوردی در کوه بودم. وقتی به من اطلاع دادند، باید سریع اطلاعات دقیق می‌گرفتیم؛ منطقه، قله و محل دقیق حادثه، چون گاهی خود افراد حادثه‌دیده هم نمی‌دانند دقیقاً کجا هستند و همین، روند امدادرسانی را کند می‌کند. قله شاه‌البرز یکی از دشوارترین قله‌های البرز مرکزی است و صعودش تخصص می‌خواهد اما خوشبختانه با همکاری هیأت کوهنوردی استان البرز و حضور یکی از مربیان محلی موفق شدیم خیلی سریع و بدون مشکل محل دقیق حادثه را پیدا کنیم و متوجه شدیم که این مصدوم نیاز حیاتی به بالگرد دارد.
فرایند اطلاع و اعزام
ساعت حدودیک بعدازظهر تیم اول ما به محل حادثه اعزام شد و حدود ساعت یک و بیست دقیقه به مصدوم رسیدند. من هم با تیم دوم کمی بعدتر حرکت کردیم و حوالی ساعت ۳ به آنها ملحق شدیم. در محل متوجه شدیم مصدوم خانمی در اثر لغزش، از ناحیه لگن و ستون فقرات آسیب شدید دیده، در حالی که همسرش هم همراهش بود. وظیفه‌اصلی ما تا رسیدن بالگرد، تثبیت وضعیت مصدوم بود. سریع اقدامات تخصصی را انجام دادیم؛ آتل مخصوص لگن و ستون فقرات گذاشتیم.خوشبختانه مصدوم و همراهانش که کوهنورد حرفه‌ای بودند ـ با لباس گرم، کیسه خواب و تجهیزات ـ کمک کردند تا شرایط بهتری برای تاب آوردن در سرمای شب فراهم شود. تیم ما تمام طول شب را برای مراقبت از مصدوم صرف کرد تا زمانی که شرایط برای امداد هوایی مساعد شد. فرمانداران و مسئولان بحران شهرستان‌های طالقان و کرج و سازمان امداد و نجات هلال‌احمر هم پیگیر موضوع بودند.
علت حادثه و وضعیت مصدوم
رضا زاده در مورد علت بروز حادثه می گوید: به گفته همراهان، مصدوم پس از پایان برنامه اصلی و هنگام پایین آمدن -و احتمالا در حال جمع‌آوری گیاهان کوهی- دچار لغزش شده و از ارتفاع سقوط کرده بود. این اتفاق باعث آسیب جدی به لگن و ستون فقراتش شد.
به اعتقاد او آموزش، تجهیزات مناسب و اطلاع‌رسانی دقیق، کلید موفقیت عملیات‌های دشوار در کوهستان است.
عملیات نفسگیر با بالگرد در تهران
مرتضی رضایی، معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر استان تهران نیز در مورد عملیات نجات با بالگرد در دارآباد تهران می گوید: در بعدازظهر یکی از روزهای پرحادثه تهران، درست زمانی که کوهنوردان زیادی در مسیرهای معروف کوهستانی مشغول صعود بودند، تماسی از سوی مرکز فوریت‌های ۱۱۲ داشتیم. ساعت دقیق حادثه ۳ بعدازظهر، منطقه دارآباد، یکی از پر ترددترین مسیرها در شمال پایتخت بود. اطلاع دادند که دو پزشک برای کوهنوردی رفته‌اند و یکی از آنها بر اثر سقوط از ارتفاعات منطقه به شدت مصدوم شده است. بلافاصله با توجه به حساسیت موضوع و محل سخت‌گذر حادثه، تیم عملیاتی پایگاه کوهستان دربند به حالت آماده‌باش درآمد.او ادامه می دهد: معمولاً در تهران هر هفته با چندین حادثه کوهستانی، و گاهی موارد اورژانسی مانند سقوط از ارتفاع مواجه هستیم، اما این مورد به سبب شدت آسیب و موقعیت خاص منطقه، از همان ابتدا متفاوت بود. وقتی هماهنگی با تیم‌های امداد صورت گرفت، مسئله فراتر از یک مصدوم معمولی مشخص شد: این بار جان یک پزشک در میان بود که خود و همراهش توانایی اولیه امداد را داشتند اما به دلیل شدت جراحات و شرایط جغرافیایی، کاری از دست‌شان ساخته نبود.
جزییات عملیات و اعزام بالگرد
پس از دریافت اطلاعات اولیه و موقعیت‌یابی از طریق تماس، مشخص شد که مصدوم حدود 150 متر از مسیر سقوط کرده و دچار شکستگی، خونریزی و شوک شده است. منطقه‌ای که حادثه در آن رخ داد، صعب‌العبور و دور از مسیرهای امدادی معمول بود، به طوری که انتقال زمینی هر لحظه می‌توانست وضعیت مصدوم را وخیم‌تر کند و حتی جان امدادگران را نیز به خطر بیندازد. ضمن آن که مصدوم به شدت آسیب دیده و نیاز به امداد سریع داشت.در همان لحظات اولیه، تصمیم بر این شد که درخواست اعزام فوری بالگرد به محل داشته باشیم. هماهنگی با مرکز کنترل و سازمان امداد و نجات به سرعت انجام و تیم متخصص پزشکی کوهستان آماده انتقال شد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، فرود ایمن بالگرد در منطقه‌ای با توپوگرافی (موقعیت طبیعی) پرتفاوت، شیب زیاد و وزش بادهای ارتفاعات بود. خلبان و تیم هوایی با توجه به تجربه پیشین موفق شدند در موقعیت مناسب نزدیک به محل حادثه فرود آمده و بدون اتلاف وقت، انتقال مصدوم به هلیکوپتر انجام شد. بعد از آن هم، ضمن انجام اقدامات احیای اولیه و تثبیت شرایط حیاتی توسط تیم پزشکی، مصدوم بلافاصله به یک مرکز درمانی ویژه جهت ادامه درمان منتقل شد.
امداد با بالگرد هلال احمر
محمد کبادی معاون عملیات امداد و نجات هلال احمر، با جزئیات درباره سه عملیات اخیر بالگرد هلال احمر به «شهروند» می گوید در روز جمعه در تماسی آسیب یک خانم کوهنورد در ارتفاعات شاه البرز طالقان به ما مخابره شد که دچار صدمات جدی در ناحیه لگن و ستون فقرات و ظاهراً شکستگی مچ دست و کتف شده بود. تیم‌های امداد کوهستان بعد از ساعت ها با توجه به اینکه مکان او کاملا مشخص نبود به سختی آنها را پیدا کردند و از اورژانس استان البرز فوراً درخواست بالگرد کردند و از آنجا که بالگرد نتوانست مصدوم را جابه جا کند بالگرد هلال احمر وارد میدان شد اما با توجه به ارتفاع بالای محل حادثه و وزش باد شدید، بالگرد هلال احمر نیز مجبور شد بازگردد و ادامه می دهد: تیم امدادی ما در همانجا ماند و تلاش کرد مصدوم را صبح شنبه تا ارتفاع پایین‌تر منتقل کردند. بلافاصله پس از مساعد شدن شرایط جوی، تیم واکنش سریع هلال احمر به همراه یک تیم امدادی تخصصی و با بالگرد اعزام شدند و بالاخره خانم حادثه‌دیده را نجات داده و به مرکز درمانی منتقل کردند.کبادی ادامه می دهد: در همان روز، هنوز عملیات نخست تمام نشده بود که گزارش مصدومیت یک آقای کوهنورد دیگر در همان منطقه کوهستانی به ما رسید. او هم از ناحیه صورت و چشم آسیب دیده و شدیداً تحلیل رفته بود. همزمان با انتقال خانم اول، تیم ما مجدد به محل اعزام شد و این آقا را هم با موفقیت و سلامتی منتقل کرد.
سقوط در ارتفاعات دارآباد تهران
معاون عملیات امداد و نجات هلال احمر در مورد سومین عملیات بالگرد در روز جمعه می گوید: حادثه سوم در ارتفاعات دارآباد تهران بود. حدود ساعت سه بعدازظهر، گزارش سقوط یک کوهنورد در دره‌ای به عمق ۱۵۰ متر به واحدهای امدادی ما اعلام شد. شخص مصدوم دچار شکستگی پا و آسیب شدید به کمر و ران شده بود، به‌طوری‌که انتقال زمینی به هیچ عنوان ممکن نبود و وضعیت وی بسیار وخیم بود. از همین رو بالگرد «ام‌آی ۱۷» هلال احمر به همراه یک تیم عملیاتی مجرب به محل اعزام و مصدوم را به سلامت به مرکز درمانی منتقل کردند. او توضیح می دهد که در فصل بهار و تابستان، حجم عملیات کوهستان چندین برابر می‌شود و تماس‌های مکرر از استان‌های مختلف داریم. عملیات با بالگرد فقط به تکنولوژی و امکانات نیاز ندارد، بلکه شجاعت و تجربه ویژه می‌خواهد. امدادگران ما با وجود تمام سختی‌ها و خطرات، جان مردم را در اولویت قرار می‌دهند. امیدوارم همه کوهنوردان و طبیعت‌گردان، پیش از صعود به کوه‌ها، شرایط جوی و نکات ایمنی را جدی بگیرند تا شاهد حوادث کمتری باشیم.
دومین عملیات؛ سقوط در پراچان البرز
سید علی میرسلیمی، سرپرست عملیات امداد منطقه پراچان، جزئیات شب حادثه و چالش‌های عملیات نجات یک گردشگر را این‌گونه روایت می‌کند: چهار نفر گردشگر غیر حرفه‌ای راهی ارتفاعات روستای پراچان شده بودند. متأسفانه یکی از آقایان حدوداً ۳۰ ساله، هنگام عبور از یک دیواره صخره‌ای دچار سُر خوردگی و سقوط شده بود. طبق صحبت‌های مصدوم، سقوط او آزاد نبوده، بلکه به صورت سر خوردن و افتادن در شیبی نسبتاً تند اتفاق افتاده بود و ارتفاع تقریبی دیواره هم حدود ۱۵ تا ۲۰ متر بود.
نوع مصدومیت و تلاش برای رسیدن به محل
سید علی میرسلیمی می‌گوید: بر اثر این حادثه، مچ پا و کتف مصدوم دچار شکستگی
یا دررفتگی شده و سر و صورتش هم زخمی شده بود.
بلافاصله پس از دریافت خبر، تیم اول امداد متشکل از اعضای پایگاه پراچان، به سرعت آماده و عازم منطقه شد. برای رسیدن به محل وقوع، باید حدود ۵ ساعت مسیر کوهستانی را پیاده‌روی می‌کردیم تا خودمان را به محل احتمالی حادثه برسانیم.
چالش‌های شبانه و مشکل موقعیت‌یابی
او ادامه می دهد: یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که با آن روبرو شدیم، موضوع عدم دقت در ارسال لوکیشن بود. متأسفانه لوکیشنی که گروه گردشگر برای ما فرستاده بودند، جزئیات کافی یا موقعیت واقعی را نداشت و فقط یک آدرس تقریبی بود. همین موضوع باعث شد که نتوانیم در ساعت‌های اولیه شب مصدومین را پیدا کنیم و عملیات ابتدایی ما ناموفق ماند. با توجه به تاریکی هوا و شرایط دشوار منطقه، مجبور شدیم عملیات را موقتاً متوقف کنیم و با برنامه‌ریزی مجدد، صبح روز بعد با یک تیم دیگر و کمک اهالی بومی منطقه که به جغرافیای پراچان تسلط کافی داشتند، دوباره عازم شدیم.
اقدام نهایی و امداد هوایی
میر سلیمی ادامه می دهد: نهایتاً حدود ساعت ۵:۴۵ صبح روز بعد توانستیم به مصدوم برسیم. به محض رسیدن، اقدامات اولیه و تخصصی امدادی را انجام دادیم؛ از جمله آتل‌بندی برای کف پا و کتف ، کنترل خونریزی‌ها و مراقبت‌های اولیه تا شرایط مصدوم بیش از آن بحرانی نشود. از آنجا که وضعیت پای مصدوم مناسب جابجایی طولانی و زمینی نبود و همچنین به دلیل دشواری مسیر و خطرات موجود، هماهنگی لازم برای اعزام هلیکوپتر امداد صورت گرفت.
جزئیات انتقال و پایان عملیات
او ادامه می دهد: با روشن شدن هوا و همکاری مسئولان ستاد بحران، هلیکوپتر سازمان امداد و نجات هلال احمر فراخوانده شد. باید اشاره کنم که به دلیل ارتفاع زیاد، باد شدید و شرایط خاص منطقه، هلیکوپتر اورژانس نتوانست به محل بیاید و فدراسیون امداد هلال احمر خودش مستقیم ورود کرد. خوشبختانه بعد از عملیات فرود موفق، مصدوم به سرعت تحویل عوامل درمانی شد و به مراکز درمانی انتقال یافت. در مجموع عملیات با موفقیت کامل و همکاری خوب بین اعضای تیم، محلی‌ها و مجموعه امداد هوایی به پایان رسید. حضور به موقع و حمایت مردم محلی منطقه نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت عملیات داشت.
میرسلیمی در پایان تاکید می‌کند:این حادثه بار دیگر اهمیت داشتن اطلاعات دقیق مکانی و لوکیشن صحیح را در عملیات کوهستان نشان داد. اشتباه هرچند کوچک در اعلام موقعیت، می‌تواند روند امدادرسانی را مختل و جان مصدومان را در معرض خطر قرار دهد. امیدواریم گردشگران و طبیعت‌گردان حتماً قبل از برنامه‌ریزی این‌گونه سفرها، آمادگی و تجهیزات کافی داشته باشند و در صورت بروز حادثه نیز اطلاعات دقیق و صحیح در اختیار امدادگران قرار بدهند.
