حسن هانی‌زاده
کارشناس مسائل منطقه
اظهارات اخیر مقامات ایالات متحده پرده از ابعاد ناشناخته‌ای از مهندسی قدرت در سوریه برمی‌دارد که طی یک دهه اخیر به صورت پنهان و با محوریت واشنگتن و تل‌آویو طراحی و اجرا شده است. بر اساس این اظهارات، ورود ابو محمد الجولانی به استان ادلب در سال ۲۰۱۴ نه اقدامی مستقل بلکه برنامه‌ای هماهنگ‌شده از سوی آمریکا بود؛ اقدامی که با همکاری مستقیم عربستان سعودی، ترکیه و قطر انجام گرفت و به تشکیل گروه‌هایی چون جبهه‌النصره و بعدها هیئت تحریرالشام انجامید. جولانی از بدو ورودش به ادلب تحت آموزش و حمایت افسران آمریکایی قرار گرفت و از همان زمان، پروژه‌ای برای جایگزینی او با بشار اسد کلید خورد. این پروژه نه‌فقط در سطح سیاسی بلکه در سطوح امنیتی و نظامی نیز حمایت شد و گزارش‌هایی که از سوی سازمان‌های امنیتی عربستان و سفارت آمریکا در دمشق به واشنگتن ارسال شد، جولانی را بهترین گزینه برای جایگزینی بشار اسد معرفی کردند. جولانی تابعیت دوگانه سعودی-سوری دارد و این ویژگی، مسیر حمایت گسترده بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان، قطر، امارات و ترکیه را برای او هموار کرد. با شکل‌گیری این حمایت‌ها، روندی از حذف فیزیکی نخبگان و چهره‌های تأثیرگذار علوی در سوریه آغاز شد. در پی این ترورها، جولانی سیگنال‌هایی از آمادگی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به متحدان منطقه‌ای خود ارسال کرد؛ اقدامی که با استقبال تل‌آویو روبه‌رو شد. در نتیجه این روند، اسرائیل موفق شد بیش از ۷۵۰ کیلومتر از اراضی سوریه را به اشغال درآورد و از طریق کمربند امنیتی که از ارتفاعات جولان، قنیطره، قطنا، جبل‌الشیخ تا درعا در جنوب سوریه امتداد یافته، نفوذ خود را به عمق خاک سوریه بکشاند. تخریب بخش عمده‌ای از زیرساخت‌های استراتژیک سوریه در همین راستا صورت گرفته است؛ سیاستی که در راستای تأمین امنیت درازمدت اسرائیل و تضعیف توان دفاعی سوریه دنبال شده است.
سفر دونالد ترامپ به ریاض و دیدار مستقیم او با جولانی، نقطه‌ عطفی در تقویت موقعیت سیاسی احمد شرع در سطح بین‌المللی محسوب می‌شود. این دیدار مشروط به پذیرش علنی عادی‌سازی روابط با اسرائیل بود؛ شرطی که بنا بر تحلیل‌ها، جولانی در آینده‌ای نزدیک آن را اجرایی خواهد کرد. سفرهای اخیر او به استانبول، دیدار با اردوغان، ملاقات با رئیس‌جمهوری فرانسه و نشست‌هایی با هیئت‌های اروپایی نشان می‌دهد که غرب در حال آماده‌سازی فضای بین‌المللی برای به رسمیت شناختن حکومت آینده‌ سوریه به رهبری جولانی است؛ حکومتی که مهم‌ترین مأموریتش، رویارویی با محور مقاومت و تأمین امنیت مرزهای رژیم صهیونیستی خواهد بود. در کنار این تحولات، طرح‌هایی نظیر ادغام ساختارهای مسلح در بدنه‌ حکومت جدید و خلع سلاح گروه‌های مقاومت نیز در دستور کار قرار گرفته است. از جمله این اقدامات می‌توان به نابودی تسلیحات راهبردی و شیمیایی سوریه، از جمله موشک‌های دوربرد ارتش سابق، تحت نظارت سازمان ملل و توافق با کشورهای غربی اشاره کرد. در مقابل، وعده‌هایی مانند لغو بدهی‌های خارجی و تحریم‌ها و تزریق کمک‌های مالی به اقتصاد آسیب‌دیده سوریه داده شده است.