بهبود تجارت ایران و پاکستان با ابزار تهاتر
گروه صنعت و تجارت: د یروز توافق تجارت آزاد میان ایران و پاکستان د ر شرایطی به امضا می رسد که تحولات منطقهای و بینالمللی، بیش از هر زمان د یگری ضرورت تقویت همکاریهای اقتصاد ی میان همسایگان را برجسته کرد ه است.
به گزارش «تجارت»، توافقنامه تجارت آزاد میان ایران و پاکستان د ر شرایطی به امضا میرسد که تحولات منطقهای و بینالمللی، بیش از هر زمان د یگری ضرورت تقویت همکاریهای اقتصاد ی میان کشورهای همسایه را برجسته کرد ه است. این توافقنامه، نهتنها یک قرارد اد د وجانبه تجاری محسوب میشود ، بلکه نماد ی از تغییر رویکرد راهبرد ی ایران بهسوی استفاد ه از ظرفیتهای منطقهای و بهرهگیری از سیاست همسایگی برای مقابله با چالشهای خارجی، از جمله تحریمهای اقتصاد ی است. ایران د ر سالهای اخیر تلاش کرد ه با تمرکز بر همکاریهای منطقهای، از وابستگی به مسیرهای پرریسک بینالمللی بکاهد و پیوند های اقتصاد ی خود را با کشورهایی که اشتراکات فرهنگی، مذهبی و جغرافیایی بیشتری د ارند ، تقویت کند . د ر این میان، پاکستان بهعنوان د ومین کشور پرجمعیت جهان اسلام و یکی از اقتصاد های نوظهور جنوب آسیا، جایگاهی ویژه د ر راهبرد های اقتصاد ی ایران یافته است. بنابراین امضای این توافقنامه را میتوان سرآغاز مرحلهای تازه د ر مناسبات اقتصاد ی د و کشور د انست؛ مرحلهای که د ر آن نهتنها حجم مباد لات تجاری افزایش خواهد یافت، بلکه زیرساختهای حملونقل، نظامهای مالی جایگزین و همکاریهای صنعتی و کشاورزی نیز تقویت خواهند شد و از سویی د یگر ایران نشان د اد که برای تحقق توسعه پاید ار، به ظرفیتهای د اخلی و منطقهای خود اتکا د ارد و مسیر خنثیسازی تحریمها را از طریق همکاریهای هد فمند با همسایگان پیگیری میکند . د ر این چارچوب، توافقنامه تجارت آزاد ایران و پاکستان را باید فراتر از یک سند اقتصاد ی صرف تلقی کرد ؛ این سند ، د ر واقع پلی است میان منافع ملی و منطقهای، که میتواند به الگویی موفق برای سایر کشورهای همسایه و اسلامی تبد یل شود .
کالاهای استراتژیک د ر مسیر تباد ل؛ از انرژی تا مواد غذایی
همانطور که اشاره شد پاکستان با جمعیتی بالغ بر ۲۴۰ میلیون نفر، یکی از بزرگترین بازارهای منطقه است که اشتراکات فرهنگی، مذهبی و قومی با ایران، بهویژه د ر مناطق مرزی آن را به شریک بالقوهای برای ایران تبد یل کرد ه است. با وجود مرز زمینی بیش از ۹۰۰ کیلومتر، بازارچههای فعال مرزی، ظرفیتهای بند ری نظیر چابهار و نزد یکی به بناد ر گواد ر و کراچی، زمینههای مناسبی برای توسعه تجارت فراهم شد ه است. بر اساس آمارها، بیش از ۴۰ د رصد صاد رات ایران به پاکستان شامل مشتقات نفتی و مواد غذایی است، د ر حالی که بخش عمد ه وارد ات ایران از پاکستان به محصولاتی همچون برنج، گوشت و میوههای گرمسیری اختصاص د ارد . همچنین، با تقویت وارد ات کالاهایی نظیر برنج و انبه از پاکستان و همزمان توسعه صاد رات محصولات نیمهصنعتی ایران، تجارت د و کشور میتواند تا ۵ میلیارد د لار د ر کوتاهمد ت افزایش یابد .
تهاتر؛ ابزاری برای عبور از تحریمها
نکته د یگر آنکه د ر شرایطی که تحریمهای مالی و بانکی بینالمللی، مباد لات ارزی و بانکی ایران را با محد ود یتهای جد ی مواجه کرد هاند ، استفاد ه از روش تهاتر با کشورهای همسایه بهویژه پاکستان، به یک راهکار عملی و کمهزینه تبد یل شد ه است. این شیوه مباد له که مبتنی بر تباد ل مستقیم کالا بد ون نیاز به ارز خارجی یا سیستم بانکی بینالمللی است، به ایران امکان مید هد از فشار تحریمها عبور کرد ه و جریان تجارت خود را حفظ کند . پاکستان با برخورد اری از ظرفیتهایی مانند تولید برنج، گوشت، میوههای گرمسیری، پوشاک و منسوجات، میتواند طرف مناسبی برای تهاتر با کالاهای صاد راتی ایران نظیر فرآورد ههای نفتی، محصولات معد نی و کشاورزی باشد . این ساختار مکمل تجاری، بستر مناسبی برای گسترش مباد لات غیرنقد ی و توسعه تجارت مرزی فراهم میکند . از سوی د یگر، تهاتر بهد لیل ماهیت غیررسمیتر و مبتنی بر مرزهای زمینی، کمتر د ر معرض نظارت نهاد های تحریمی قرار د ارد و میتواند به گسترش روابط اقتصاد ی د ر سطح محلی و منطقهای بینجامد . رسمیسازی این الگو از طریق توافقنامههای د وجانبه نیز باعث تقویت اعتماد ، کاهش ریسکهای تجاری و افزایش پاید اری اقتصاد ی برای هر د و کشور خواهد شد .
چشماند ازی روشن تا سقف ۱۰ میلیارد د لار تجارت
آمارهای رسمی نشان مید هد که حجم تجارت ایران و پاکستان همواره بین ۲ تا ۳ میلیارد د لار عبور کرد ه، د ر حالی که این رقم د ر گذشته کمتر از ۵۰۰ میلیون د لار بود ه است. این رشد چند برابری، نشاند هند ه ظرفیت بالای بازار پاکستان برای جذب محصولات ایرانی است. بر همین اساس حجم مباد لات تجاری د و کشور حد ود سه میلیارد و ۱۲۹ میلیون د لار بود ه که از این میزان، نزد یک به ۲ میلیارد و ۴۲۳ میلیون د لار به صاد رات ایران و حد ود ۷۰۶ میلیون د لار به وارد ات از پاکستان اختصاص د اشته است. بد ین ترتیب تراز تجاری ایران د ر این مباد لات، حد ود ۳.۵ برابر مثبت گزارش شد ه است. همچنین افزایش ۱۳.۶ د رصد ی مباد لات تجاری د ر سال ۱۴۰۳ نسبت به سال پیش از آن، نشانهای روشن از پویایی و ظرفیت بالای همکاریهای د وجانبه د ر حوزه تجارت است.
زیرساختها، حلقه اتصال بازارها
نکتهای که نباید مورد غفلت واقع شود آنکه یکی از ارکان کلید ی د ر گسترش روابط تجاری ایران و پاکستان، توسعه زیرساختهای حملونقل و بهرهبرد اری بهینه از بناد ر مهم د و کشور است. بند ر چابهار د ر ایران و بند ر گواد ر د ر پاکستان، بهد لیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود د ر سواحل د ریای عمان، این پتانسیل را د ارند که به د روازههای تجارت منطقهای تبد یل شوند . اتصال این د و بند ر از طریق کرید ورهای زمینی و د ریایی، میتواند زمینهساز شکلگیری یک شبکه لجستیکی منسجم و کمهزینه برای تجارت د وجانبه و حتی صاد رات مجد د به سایر کشورها باشد .
د ر کنار زیرساختهای حملونقلی، توسعه مناطق آزاد و ویژه اقتصاد ی د ر نقاط مرزی و ساحلی، فرصت مهمی برای ایجاد واحد های تولید ی و صنعتی مشترک میان ایران و پاکستان فراهم میکند . چنین واحد هایی میتوانند با استفاد ه از ظرفیتهای د و کشور د ر حوزههای مختلف از جمله نساجی، صنایع غذایی، کشاورزی و پتروشیمی، محصولات متنوعی تولید کرد ه و علاوه بر تأمین بازار د اخلی، به کشورهای ثالث نیز صاد ر کنند . این همکاریها همچنین میتوانند موجب انتقال فناوری، ارتقا سطح بهرهوری و اشتغالزایی د ر مناطق کمتر توسعهیافته مرزی شوند .
افزون بر آن، کاهش هزینههای لجستیکی یکی از مهمترین مزایای این همکاریهای زیرساختی است. حملونقل زمینی و د ریایی نزد یک و ارزانقیمت، موجب رقابتی شد ن قیمت کالاها و تقویت زنجیره تأمین میان د و کشور خواهد شد . همچنین، با فعالسازی این مسیرها، امکان عبور و ترانزیت کالا میان چین، آسیای میانه، خلیج فارس و شبهقاره هند از مسیر ایران و پاکستان فراهم میشود که این موضوع نهتنها به منافع اقتصاد ی د وجانبه، بلکه به افزایش اهمیت ژئوپلیتیکی هر د و کشور د ر معاد لات منطقهای و بینالمللی کمک میکند . توافقنامه تجارت آزاد ایران و پاکستان، نقطه عطفی د ر روابط اقتصاد ی و سیاسی د و کشور است که با بهرهگیری از اشتراکات فرهنگی، نزد یکی جغرافیایی و ظرفیتهای مکمل تجاری، میتواند به الگویی موفق برای همکاریهای منطقهای تبد یل شود . این توافق، علاوه بر ایجاد فرصتهای جد ید اقتصاد ی، ابزار مؤثری برای کاهش فشار تحریمها و تقویت جایگاه ایران د ر معاد لات منطقهای خواهد بود .