محمد خوش چهره 
اقتصاددان

 در ماه‌های اخیر، فعال شدن مکانیسم ماشه یا همان «اسنپ‌بک» به عنوان ابزاری حقوقی و سیاسی در مقابل ایران، بار دیگر بحث‌های گسترده‌ای را درباره تأثیرات اقتصادی و سیاسی آن بر کشور به راه انداخته است. اما بررسی دقیق‌تر ابعاد این موضوع نشان می‌دهد که ریشه نوسانات اخیر دربازار ارز و اقتصاد کشور بیش از آنکه اقتصادی باشد، در فضای روانی و انتظارات جامعه نهفته است. یک نکته مهمی که نباید فراموش کرد، تجربه چند سال گذشته دولت و بانک مرکزی در مواجهه با شوک‌های ارزی و سیاسی است. به یاد داریم که پس از شهادت رئیس جمهور پیشین، بازار ارز به شدت نوسان داشت اما مدیریت هوشمندانه بانک مرکزی و به‌کارگیری سیاست‌های متناسب، توانست شرایط را به آرامش برساند. همچنین عملیات‌های موفق «وعده صادق» که در دو مرحله انجام شد، نشان داد سیاست‌گذار اقتصادی کشور قادر است شوک‌ها و بحران‌ها را مدیریت کند و بازار ارز را به ثبات برساند. مکانیسم ماشه، به عنوان بخشی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، بیش از آنکه یک تهدید اقتصادی مستقیم باشد، ابزاری روانی و سیاسی برای اعمال فشار بر ایران به شمار می‌رود. در متن قطعنامه‌ای که اخیراً منتشر شده است، اشاره مستقیمی به تحریم‌های نفتی و بانکی نشده است و از سوی دیگر، کشورهایی مانند چین و روسیه که از اصلی‌ترین خریداران نفت ایران به شمار می‌روند، علناً اعلام کرده‌اند که قصدی برای اجرای تحریم‌ها ندارند. این نکته مهمی است که نشان می‌دهد، حتی در بدبینانه‌ترین سناریوها نیز اجماع لازم برای اعمال فشار عملی بر ایران شکل نخواهد گرفت و در نهایت، تلاش‌ها به مجادله‌ای سیاسی محدود خواهد شد. در واقع، اختلافات میان اعضای شورای امنیت، موجب شده است که این موضوع تبدیل به یک بازی سیاسی شود که نتایج ملموس و عملی در حوزه اقتصادی به دنبال نخواهد داشت. این موضوع تجربه‌ای است که بارها و بارها در سال‌های گذشته دیده‌ایم؛ زمانی که تنش‌های سیاسی و قطعنامه‌ها ایجاد شوک روانی کوتاه‌مدتی در بازارها می‌کنند ولی پس از مدت کوتاهی، این شوک‌ها فروکش می‌کنند و بازار به تعادل باز می‌گردد. یکی از دلایلی که این بار نیز می‌توان به مدیریت موفق بازار ارز امیدوار بود، سیاست‌های کنترلی دقیق و به موقع دولت و بانک مرکزی است. عرضه ارز مورد نیاز در بازار، مدیریت بازار رمزارزها، و همچنین وجود ذخایر قابل توجه ارز و طلا در بانک مرکزی از جمله عواملی هستند که می‌توانند به کنترل نرخ ارز و کاهش فشارهای تورمی کمک کنند. این سیاست‌ها به ویژه در شرایطی که فضای روانی جامعه تحت تأثیر اخبار و تحولات سیاسی قرار دارد، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. با توجه به تجربه گذشته، باید بپذیریم که سیاست‌گذاران اقتصادی کشور این توانایی را دارند که حتی در شرایط تحریم‌های شدید و نوسانات بازار، ثبات نسبی را حفظ کنند. در سال گذشته، پس از رخدادهای مهمی مانند شهادت رئیس جمهور سابق و اجرای عملیات‌های «وعده صادق»، نوسانات بازار ارز افزایش یافت اما به مرور زمان و با اقدامات بانک مرکزی، این نوسانات کنترل و به سطحی متعادل رسیدند.