فقط بازرگان می‌توانست

مهندس محمد توسلی، در دیدار با اعضای انجمن فرهنگ و سیاست دانشجویان دانشگاه شیراز گفت: «زنده‌یاد مهندس بازرگان، زنده‌یاد دکتر یدالله سحابی و زنده‌یاد آیت‌الله طالقانی با نگاهی که به آموزه‌های قرآن داشتند و با شناختی که از تاریخ ایران و تجربه‌ کشورهای توسعه‌یافته داشتند، در کشور ما دو مشکل اصلی را برجسته کردند؛ اولین محور این مشکلات موضوع استبداد است». او افزود: «بعدها مهندس بازرگان می‌خواستند در مدافعات خود در دادگاه نظامی سال 43 آن را مطرح کنند که البته نتوانستند؛ ولی بعدا چاپ شد و به‌تازگی نیز در مجموعه‌آثار شماره 6 ایشان (مدافعات) با عناوین «چرا ما گرفتار استبداد شدیم» و «چرا با استبداد مخالفیم» چاپ شده است». توسلی افزود: «محور دوم، پیرایه‌ها و خرافات بود که مانع توسعه انسانی جامعه‌ ما بود. بنابراین این بزرگان در چند دهه به‌ویژه در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی فعالیت بسیاری کردند. قبل‌تر و در مدیریت انقلاب هم شاهد این نگاه تعامل تعالی‌بخش روشنگران دینی با روحانیت بوده‌ایم».
او افزود: «باید یادی هم از زنده‌یاد دکتر یزدی کنیم که ایشان هم در خارج از کشور با بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ارتباط داشتند و در نهایت در ۱۱۸ روزی که در نوفل‌لوشاتو بودند، نقشی مهم را ایفا کردند».
 توسلی در ادامه درباره اوضاع جاری کشور گفت: «برخی تصور می‌کنند دوم‌خرداد به صورت دفعی بدون آنکه زمینه‌های اجتماعی قبلی داشته باشد، به وجود آمده است که این اشتباه است. همین توسعه‌ جنبش اجتماعی است که به‌تدریج رخدادهای سال‌های ۹2، ۹۴ و ۹۶ را به وجود آورده و این مسئله روند پیوستگی تحولات اجتماعی را نشان می‌دهد. شما وقتی سوابق کسانی را که امروز در عرصه جنبش اصلاحات فعال هستند، در دهه ۶۰ بررسی می‌کنید، می‌بینید که مواضع آنان در مقابل گفتمان امروزی‌شان بوده است. امروز ما خیلی خوشحال هستیم که جامعه‌ ما به این سمت در حال حرکت است».
او افزود: «شما اگر زندگی اشخاصی مثل آیت‌الله رفسنجانی را بررسی و دو دهه‌ اول را با دو دهه‌ دوم ملاحظه کنید، می‌بینید که تحولی به وجود آمده و در کنار مردم و پاسخ‌گویی به نیازهای مردم قرار گرفته‌اند. من اینجا باید یادی کنم از دکتر ظریفیان که در دوره اصلاحات معاون دانشجویی وزارت علوم بودند. گزارشی از ایشان دیدم که حدود سه‌ هزار نهاد مدنی در دانشگاه‌ها ایجاد شده بود. ایجاد نهادهای مدنی و فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان، در شکوفایی نسل جوان ما در آن دوره نقش بسیار مؤثری داشت. اما در دو دوره‌ بعد چه اتفاقی افتاد؟ فضای سیاسی در دانشگاها بسته شد و این نهادهای مدنی عموما تعطیل شدند و این هزینه‌ای که بر نسل جوان و به‌ویژه دانشجویان و به‌طور کلی عموم جامعه وارد شده، هزینه‌ سنگینی بوده است. آقای محبیان در مصاحبه‌ای که در روزنامه رسالت با تیتر درشت چاپ شد گفتند: نهضت آزادی باید صفر شود».
توسلی با اشاره به اینکه این فرایند، با وجود تحولاتی که اتفاق افتاده، نشان می‌دهد کل جامعه ما در حال رشد و پویایی است، افزود: «رخدادهای مقاطع مختلف هم نشان می‌دهد که نسل جوان ما در این راستا در حال حرکت است؛ ولی مسئله این است که راز و رمز جنبش روشنفکری دینی را در چه می‌بینید؟ در نسل اول، افراد و پایه‌گذارانی مانند مهندس بازرگان و دکتر سحابی بودند که چند دهه با یک گفتمان راهبردی ایستادند. نسل دوم نیز ه�