دست‌انداز بودجه

هادی حق‌شناس* - براساس ارائه بیلان مالی شش ماه نخست سال‌جاری دولت نسبت به سال گذشته 16 درصد بیشتر از تنخواه برداشت کرده است و این موضوع نگرانی‌هایی را رقم زده است. آیا دولت با بحران مالی جدی مواجه شده یا بودجه تعیین‌شده برای انجام امور دولت کافی نبوده است؟برداشت از تنخواه به این معنی است که دولت پولی را به طور موقت برداشت و بعد از مشخص شدن موقعیت بودجه از آن استفاده کند. این موضوع به این معنی است که تنخواه هزینه‌کرد قطعی نیست و دولت تا پایان سال فرصت دارد این هزینه را تسویه کند.
اما چرایی افزایش برداشت بیشتر از تنخواه دلایل متفاوتی دارد که این دلایل را باید بررسی کرد. نکته، محدود بودن منابع دولت است. به طور کلی درآمد دولت از منابعی چون نفت، مالیات و فروش اوراق مشارکت و اسناد خزانه تامین می‌شود و هر کدام از این منابع کاهش پیدا کند، دولت به طور طبیعی از سایر منابع استفاده می‌کند.
در سال‌جاری بودجه عمومی یا به عبارتی منابع عمومی دولت رقمی معادل 380 هزار میلیارد تومان بوده است که یک‌سوم آن ناشی از نفت، یک‌سوم ناشی از فروش اوراق مشارکت و یک‌سوم باقی مانده نهایی از کسب مالیات تامین می‌شود. اما اگر این کسری تحقق پیدا نکند، دولت آن را به‌گونه دیگری جبران می‌کند.براساس آماری که دولت منتشر کرده، سهم تملک دولت از سیستم سرمایه مالی در هفت ماهه سال تقریبا برابر 20 درصد سرمایه‌ای و مالی بوده است. این آمار نشان‌دهنده آن است که 80 درصد دیگر، مصارف هزینه‌ای بوده است که دولت ناگزیر به پرداخت آنهاست و امکان حذف این هزینه‌ها به هیچ عنوان وجود ندارد.
عمده عللی که موجب می‌شود دولت توانایی حذف این هزینه‌ها را نداشته باشد، بزرگ بودن یا به بیان دیگر حجم بسیار بالای دولت است. این موضوع از مشکلات اصلی و اساسی دولت است و به هر روی دولت با وجود بزرگ بودن، موظف به پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خود است که البته باید گفت خاص دولت فعلی نیست و این مشکل در دول قبلی نیز مشهود بوده است.


اجبار دولت در تسویه قطعی برداشت از تنخواه امری روشن است و دولت به یقین این کار را انجام خواهد داد. باید دید پیش‌بینی‌ها عینا اتفاق می‌افتد یا خیر. نکته مهم و اساسی در تحقق پیش‌بینی‌ها تحقق درآمدهای پیش‌بینی‌شده دولت است. در شرایطی که درآمدهای دولت براساس پیش‌بینی اجرایی شود، دیگر هیچ نگرانی در مورد بازپس‌دهی برداشت از تنخواه وجود ندارد.
* کارشناس اقتصادی
hadihagh@yahoo.com