روزنامه ابتکار
1396/09/09
«ابتکار» محدودیت‌های موجود بر کارتونیست‌ها را بررسی کرد خط قرمز های بی قرار!
فاطمه امین‌الرعایا«کارتون» یا «کاریکاتور» جدای از اینکه شاخه‌ای از هنر به حساب می‌آیند، جزو جدا نشدنی مطبوعات و روزنامه‌ها هستند. کارتونیست‌ها در تلاش هستند، خبر یا اتفاقی را در قالب تصویر به مخاطبان ارائه کنند یا آنچه را که در قالب کلمات به خوبی قابل بیان نیست، با خط و رنگ به نمایش درآورند. درست است که کارتونیست می‌توانند روی لبه باریک خط قرمزها حرکت کنند اما به معنای آن نیست که با محدودیتی روبه‌رو نیستند. سوالی که در این میان مطرح میشود این است که این محدودیت‌ها باعث ارتقاء کارتونیست خواهد شد یا او را به انزوا می‌کشاند؟
سه‌شنبه هفتم آذرماه، یازدهمین دوره دوسالانه کاریکاتور در موسسه فرهنگی، هنری صبا افتتاح شد. حالا باید دید مخاطبان از هر کارتون چه برداشتی خواهند داشت. البته همین برداشت‌های متفاوت گاهی برای هنرمند ایجاد دردسر خواهد کرد به همین دلیل کارتونیست‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند.
خط قرمزهای نامرئی
امین مویدی، سردبیر ماهنامه خط‌خطی، ضمن بیان این نکته که مطبوعات خاستگاه کاریکاتور است، به «ابتکار» درباره تاثیر محدودیت و خط قرمزها بر روند فعالیت کارتونیست می‌گوید: اگر کارتونیست‌ها بپذیرند که در مطبوعات فعالیت می‌کنند و مطبوعات هم بپذیرند که طبق قانون کشور فعالیت کنند و این هم گزینه درستی است و مطبوعات این موضوع را پذیرفته‌اند، مشکل عبور از خط قرمز نخواهد بود چون کارشان قانونی است، مشکل آنجاست که خط قرمزها شفاف نیست و این از بزرگ‌ترین مشکلات ماست. در این زمینه هیچ قانون مدونی وجود ندارد که به آن استناد شود. بنابراین برخوردها سلیقه‌ای خواهد شد. پس هر کس از کارتونی برداشتی فرای خط قرمز داشته باشد، کارتونیست را محکوم خواهد کرد. به نظر من اگر به مدیران مطوعات و سردبیرها ابلاغ شود که خطوط قرمز به صورت شفاف چنین است، نه کارتونیست‌ها و نه روزنامه‌نگاران از خطوط قرمز عبور نخواهند کرد.
او کار کارتونیست‌ها را سخت‌تر می‌داند و می‌افزاید: کارتونیست‌ها با ایهام و تصویر سخن می‌گویند و به همین دلیل برداشت‌های متفاوت و گاهی سوءبرداشت از کارتون‌ها برای‌شان باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد. کاریکاتوریستی کارتونی کشیده که به علت تعدد برداشت از تصویر و المان‌ها، برداشتی غلطی از آن کارتون شده که به مخیله کارتونیست هم خطور نمی‌کرده و برای او دردسرساز شده است. بنابراین خط قرمز در کاریکاتور چیز بدی نیست بلکه باید شفاف و قانونی شود و اگر کارتونیست‌ها می‌خواهند به شکل قانونی فعالیت داشته باشند، آن‌ها را رعایت کنند. اما مشکل این است که قانون‌گذار خط قرمز را تعیین نکرده و دست قاضی را باز گذاشته که بنا به سلیقه و برداشت خودش اگر به این نتیجه رسید که کارتونی از خط قرمز عبور کرده با آن برخورد قانونی کند. ما هنوز به آن مرحله نرسیدیم که بگوییم خطوط قرمز محدودیت است یا نه چون خطوط قرمزی تعریف نشده است. در حال حاضر سردبیران و کارتونیست‌ها صرفا براساس تجربه خودشان و همکاران‌شان خطوط قرمز را تعریف می‌کنند.
او ضمن بیان اینکه محدودیت باعث بروز خلاقیت خواهد شد، درباره موفقیت کارتونیست‌هایی که در شرایط محدود و سخت و همچنین کشورهای تحت استعمار و استبداد می‌گوید: کارتون با استفاده از زبان ایهام و اغراق با به طنز کشیدن اتفاقات در جهت اصلاح آن‌ها قدم برمی‌دارد. اگر این تعریف را بپذیریم هرچه محدودیت برای کاریکاتوریست بیشتر باشد، خلاقیت او برای آفرینش تصویرهای خلاق که هم حرف خودش را بگوید و هم مشکلی برای او ایجاد نکند، بیشتر خواهد شد.
شفافیت خطوط قرمز ضامن امنیت کارتونیست
مشخص نبودن خط قرمزها و برداشت‌های سلیقه‌ای گاهی باعث بروز مشکلاتی برای کارتونیست‌ها میشود، با این وجود آیا کارتونیست‌ها برای فعالیت و ادامه کارشان امنیت لازم را دارند؟ مویدی می‌گوید: قطعا زمانی که قانون مشخص نباشد و راه برای برخوردهای سلیقه‌ای باز باشد، طبیعتا مشکل ایجاد خواهد شد اما زمانی که قانون تعریف شود، آن کسی که می‌خواهد فراقانونی رفتار کند باید منتظر برخورد هم باشد ولی کسی که در خط قانون حرکت کند، طبیعتا امنیت بیشتری خواهد داشت و برای کار خود استدلال خواهد داشت. فرآیند کاریکاتور با خلق آن تمام نمی‌شود بلکه با خوانش آن تمام میشود. یعنی مخاطب در آن نقش بسزایی دارد. کاریکاتور باید مخاطب را در لذت کشف و شهود دخیل کند و اینجا فرآیند کاریکاتور تمام میشود. اما طبیعتا ممکن است این برداشت‌ها برای کارتونیست ایجاد خطر کند.
عبور از محدودیت با ابزار تجربه
احمد عبداللهی‌نیا، کارتونیست پیشکسوت، در گفت‌وگو با «ابتکار» در پاسخ به این سوال که محدودیت سبب ارتقاء کیفیت کار کاریکاتوریست‌ها میشود یا آن‌ها را به انزوا می‌کشاند، می‌گوید: بستگی دارد. این موضوع به تجربه کارتونیست باز می‌گردد. هنرمند اگر تجربه داشته باشد، می‌تواند با بازی با خط قرمزها حرف خودش را بزند اما اگر تجربه لازم وجود نداشته باشد این امکان وجود دارد که هم خودش دچار مشکل شود و هم نشریه‌ای که برای آن کار می‌کند.
خط قرمزها رابطه محورند!
به دلیل نبود خط قرمزهای شفاف در حوزه کارتون، کارفرما ناچار به اعمال نوعی خودسانسوری است، گاهی به کارتونیست‌ها ضربه خواهد زد. عبداللهی‌نیا در این‌باره می‌گوید: وقتی آزادی فکر وجود نداشته باشد، نمی‌شود به خوبی کار و فعالیت کرد. اما به نظر من میزان خودسانسوری کارفرما یا مسئولان روزنامه، با ارتباط آن کارفرما با افرادی که ناظر بر این بخش هستند ارتباط دارد. می‌بینید که نشریه‌ای با انتظار کارتونی از خطوط قرمز بسیاری که حتی نزدیک شدن به آن‌ها به ذهن ما هم خطور نمی‌کند، عبور می‌کند و مشکلی هم به وجود نمی‌آید اما گاهی کاری بسیار ساده‌تر و ملایم‌تر از همان سوژه در نشریه دیگر با مشکلاتی روبه‌رو میشود.
او با بیان این که دولتمردان باید سعه صدر داشته باشند، می‌افزاید: به هر حال این کار کاریکاتور انتقاد است و اگر چنین نباشد بی‌فایده است. حس من این است که به دلیل وجود ارتباطاتی نشریه‌ای می‌تواند پایش را از حدی فراتر بگذارد و نشریه دیگر نمی‌تواند. اگر تجربه وجود داشته باشد، موضوع قابل حل خواهد بود.
مسئولان سعه صدر داشته باشند
عبداللهی درباره وجود میزان امنیت کارتونیست‌ها به دلیل امکان سوءبرداشت از کاریکاتور می‌گوید: من یکی از علاقه‌مندان کارتون‌هایی هستم که شرح دارند و این موضوع چندین دلیل دارد. از کارتون بدون شرح برداشت‌های زیادی صورت می‌گیرد اما شرح، سوءبرداشت را حل می‌کند. اما خط قرمز نباید وجود داشته باشد، چون با وجود خط قرمز هنر می‌میرد. برای ایجاد نشدن مشکل هم هنرمند باید کمی در طراحی مسائلی را رعایت کند و هم مسئولان سعه صدر بیشتری داشته باشند.
سایر اخبار این روزنامه
بازار سکه از حباب تخلیه می شود
شورای امنیت سازمان ملل برای چندمین بار در مورد کره‌شمالی تشکیل جلسه اضطراری داد
بازی جدید «اون»
عبدالصمد خرمشاهی در هشتمین سالگرد اعدام «شهلا جاهد» با «ابتکار» به گفت و گو نشست
محمد صادق جنان صفت
درس آموزی از رنجی که احمدی نژاد به ایران داد
در آستانه روز جهانی ویروس اچ آی وی اعلام شد
70درصد مبتلایان به ایدز در ایران شناسایی نشده اند
مردم برای حل مصائب زیست محیطی پس از زلزله کرمانشاه پیش‌قدم شدند
زباله‌ها مهمترین چالش پس از زلزله
«ابتکار» محدودیت‌های موجود بر کارتونیست‌ها را بررسی کرد
خط قرمز های بی قرار!
آرا روحانی و بخش خصوصی در خصوص رشد صنعت حمل و نقل در تضاد است
حرکت به سوی هاب ترانزیتی با سرعت حداقلی
واعظی اختلاف با جهانگیری را تکذیب کرد
عارف در نشست خبری اعلام کرد
کسانی که احمدی‌نژاد را به عرش خدا بردند چرا سکوت کرده‌اند؟
جزئیات دیدار فرماندهان کل ارتش و سپاه
زمینه‌های جنگ سرد جدید در حال شکل گیری است
ترامپ «غول خفته» را بیدار کرد!
رحمانی فضلی در صحن علنی مجلس:
موضوع توسعه روستایی در کشور متولی خاصی ندارد
