روزنامه بهار
1396/09/29
چه کسی عصبانی است؟
وقتی اکران یا عدم اکران فیلمی، مواضعی را جابه جا مي‌کند، اعتراضاتی را به دنبال مي‌آورد و به یک مسئله تبدیل مي‌شود، شاید لازم باشد در نحوه برخورد با یک محصول فرهنگی و باید و نباید‌هاي ساخت و نمایش آن بازنگری کنیم. «عصبانی نیستم» از ساخت تا نمایش در جشنواره تاکنون که 4 سال پشت صف اکران و توقیف مانده است، با مسئله روبه رو بود. نام فیلم «عصبانی نیستم» مترادف شده است با اعتراض، حذف از جشنواره، اجحاف در حق عوامل و به ویژه بازیگرانش، توقیف و در نهایت لغو نمایش. این فیلم در آخرین جلسات کمیته بررسی فیلم‌هاي توقیفی در لیست اکران قرار گرفت و حتی زمان اکران آن هم معلوم و منتشر شد اما در نهایت درست سه روز قبل از اینکه فیلم به موعد اکرانش نزدیک شود، سخنگوی شورای صنفی نمایش از لغو اکران این فیلم خبر داد و مسئله اکران این فیلم را همچنان در مظان حدس و گمان گذاشت.***
شکست تابوی فیلم‌هاي توقیفی
یکی از مهمترین درخواست‌ها و مطالبات هنرمندان و سینماگران در زمان انتخابات دور دوم ریاست جمهوری دولت تدبیر و امید، اکران فیلم هایی بود که در محاق توقیف مانده بودند و این دولت هم بعد از روی کار آمدن یکی از اولین اقداماتش تشکیل کمیته‌ای برای بررسی این فیلم‌ها بود و در نهایت از میان 12 فیلمی که مهر توقیف روی نام‌شان خورده بود، 5 فیلم توانستند رفع توقیف شوند. هرچند که پیش‌از این «زادبوم» و «پریناز» دو فیلم دیگری که در لیست فیلم‌های توقیفی قرار داشتند، رفع توقیف‌شده و به روی پرده سینماها رفتند. به نظر مي‌آمد که تابوی اکران فیلم‌هاي توقیفی و پرونده آن در این دولت رو به اتمام است.
داروغه‌زاده، معاون نظارت سازمان سینمایی حتی در گفت‌وگو با رسانه‌ها مطرح کرد که تعداد ۱۲ فیلم در کمیته‌ای به دستور صالحی امیری تشکیل‌شده بود، مورد بررسی قرار گرفت و در نتیجه آن پنج فیلم با جلساتی که با تهیهکننده و کارگردان آن داشتیم اصلاحات مدنظر و پیشنهادی کمیته را پذیرفتند. این معاون سینمایی پنج فیلم مورد نظر را «خانه دختر»، «خانه پدری»، «عصبانی نیستم»، «آشغال‌های دوست داشتنی» و «پارادایس» معرفی کرده که به گفته او همگی مجوز نمایش گرفتند و به‌زودی اکران خواهند شد.وقتی این مدیر سینمایی در اظهاراتش تاکید کرد که بعضی از این فیلم‌ها به علت مسائل روز سیاسی دچار مشکل شدند، بعضی نیز به خاطر سوتفاهماتی که به وجود آورده بودند یا برداشت‌هایی که از آن فیلم‌ها میشود؛ البته باگذشت زمان خیلی از مشکلات خودبه‌خود حل شدند، به نظر مي‌رسید که این مشکلات رو به پایان هستند و با تعاملی سازنده دیگر با مسئله فیلم‌هاي توقیفی مواجه نخواهیم بود.
هر چند در طی این جلسات تغییراتی اساسی در روند داستانی این فیلم‌ها صورت گرفت و مثلا فیلمی چون «خانه دختر» با سانسور بخش عمده ای از داستان مواجه شد و درباره اکران «خانه پدری» هم اعلام شد که بخش‌هایی از آن باید دوباره فیلمبرداری شود، حتی با این عمده تغییرات هم مهم این بود که فیلم ساخته شده روی اکران را ببیند و نه اینکه توقیف بماند. نزدیک شدن فیلم «عصبانی نیستم» به اکران همچون دیگر فیلم‌هاي توقیفی موجود در لیست نشانه‌ای از امید برای سازندگان دربرداشت اما این نشانه‌ها کمی بعدتر از بین رفتند.
در آستانه اکران و مواجه با ماجراها
درست در شرایطی که بسیاری از عوامل سازنده این فیلم و هنرمندان متعدد از اکران شدن این فیلم اظهار خرسندی کردند و واکنش هایی نشان دادند، نامه ای از سوی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق در جانب مخالف اکران این فیلم منتشر شد.
بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) طی نامه‌ای به وزیر ارشاد در اعتراض به اخباری مبنی بر اکران فیلم « عصبانی نیستم» آورد: جنبش دانشجویی با وجود استقبال از بیان دیدگاه‌ها و سلایق مختلف در عرصه سینما، به هیچ وجه نسبت به یکی از مهمترین خط قرمزهای انقلاب اسلامی یعنی فتنه ۸۸ عقب نشینی نمی‌کند.
در بخشی از این نامه خطاب به صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آمده است: همانگونه که مستحضرید فتنه ۸۸ یکی از کلیدی ترین نقاط تاریخ انقلاب اسلامی است که با معیار قرار دادن آن می‌توان خودی و غیر خودی را از هم بازشناخت. سینمای جمهوری اسلامی نیز این وظیفه را به دوش داشته و دارد که با تبیین ابعاد مختلف این فتنه آمریکایی و انگلیسی، به افزایش سطح بصیرت مردم کمک کند. این در حالی است که در سال‌هاي گذشته، جریان سینمایی کشور هرگز روی خوشی به این مسئله کلان انقلاب اسلامی نشان نداده است. افزون بر این، در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر اکران فیلم حامی فتنه «عصبانی نیستم» آن هم در ایام نه دی که یادآور سیلی محکم ملت ایران به فتنه و فتنه گران است به گوش مي‌رسد.
بسیج دانشگاه امام صادق در بیانیه خود نوشته است: جریان دانشجویی بدین وسیله اعلام می‌کند که با وجود استقبال از بیان دیدگاه‌ها و سلایق مختلف در عرصه سینما، به هیچ وجه نسبت به یکی از مهم ترین خط قرمزهای انقلاب اسلامی یعنی فتنه ۸۸ عقب‌نشینی نمی‌کند. جناب آقای وزیر، به شما هشدار مي‌دهیم که هرگز در برابر وهن حماسه نه دی، توهین به نظام اسلامی و پایمال شدن خون شهدای فتنه سکوت نخواهیم کرد و چنانچه وزارت ارشاد از اکران فیلم مذکور جلوگیری نکند، از جنبش دانشجویی و سایر اقشار ملت شریف ایران سیلی خواهد خورد.»
انتشار این نامه واکنش هایی را دربر داشت از جمله مهرزاد دانش، منتقد مطرح سینما به اعتراض جمعی از دانشجویان دانشگاه امام صادق به اکران فیلم «عصبانی نیستم» واکنش نشان داد. او نوشت: «جمعی از دانشجویان امام صادق در نامه به وزیر فرهنگ تهدید به سیلی در صورت اکران یک فیلم کرده اند. حالا که بعد از ۳۵ سال از تاسیس دانشگاه، سیلی جای منطق گفت و گوی صادق آل محمد را گرفته، پیشنهاد مي‌کنم نام دانشگاه، از اسم این بزرگوار به یکی از بزرگان فیلم فارسی تغییر کند.» این در حالی بود که بسیاری از هنرمندان از جمله ابراهیم حاتمی کیا و بسیاری دیگر اکران این فیلم را برای سینما موثر دانستند. در همین راستا عبدالرضا کاهانی نیز که خود در انتظار نمایش فیلم «ارادتمند نازنین بهاره تینا» خودش است، در اینستاگرامش اکران «عصبانی نیستم!» را تبریک گفت و نوشت: از شنیدن خبر اکران «عصبانی نیستم» خوشحالم.
بهانه جویی یا تراکم فیلم ها؟
فیلم «عصبانی نیستم» از آن جمله فیلم‌هایی بود که به گفته مسئولان سینمایی پروانه ساخت داشت و از این نظر در اولویت بررسی و کسب مجوز اکران بود. از طرفی این فیلم در جشنواره سی و دوم فیلم فجر با تعریف و تمجیدهایی مواجه شد و از بروز پدیده ای در دنیای بازیگری یعنی نوید محمدزاده گفته شد، کسی که بنا بر گفته‌ها منتخب دریافت سیمرغ بهترین بازیگری مرد بود اما در سرانجام جشنواره، انتخاب‌ها تغییر کرد و سیمرغ از این بازیگر دور شد. هر چند او با درخشش در نقش‌هاي دیگرش و در فیلم‌هایی چون «ابد و یک روز»، «خشم و هیاهو» و «بدون تاریخ، بدون امضا» توان بازیگری‌اش را به رخ کشید اما حسرت دریافت سیمرغ برای نقشی که در «عصبانی نیستم» را هنوز در دل دارد و بر آن تاکید مي‌کند. این فیلم از سوی گروه‌ها و جناح هایی در طی جشنواره مورد اعتراض قرار گرفت و این اعتراضات با عنوان «حامی فتنه» این فیلم را از رد داوری و رقابت در جشنواره خارج کرد. در نهایت این برخوردها موجب به محاق رفتن این فیلم شد و از آن زمان تاکنون 4 سال مي‌گذرد که فیلم روی اکران را ندیده است و شاید نبیند. در حالی که قرار بود و از چندی قبل اعلام شده بود که فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان بالاخره اکران مي‌شود و حتی در شک و تردیدی که کمی پیشتر مبنی بر عدم اکران این فیلم و واکنش یکی از نمایندگان مجلس نسبت به اکران آن صورت گرفت، سخنگوی شورای صنفی نمایش تاکید کرد که طبق اعلام قبلی این فیلم در روز 29 آذر اکران خواهد شد و این تاکید و همراهی بسیاری از هنرمندان و تایید ضمنی نمایندگان حاضر در کمیسیون فرهنگی مجلس مبنی بر عدم دخالت در اکران فیلم ها، به نظر مي‌آمد که بالاخره مسئله اکران این فیلم حل خواهد شد اما این تدبیرها و امیدها باز هم به نتیجه نرسید و سخنگوی شورای صنفی نمایش به تازگی با بهانه جویی و اظهار تراکم فیلم‌های در حال اکران اعلام کرد که نمایش فیلم «عصبانی نیستم» به زمان دیگری موکول مي‌شود.
در پی تهدیدهای صورت گرفته توسط گروه‌های فشار رسمی و غیررسمی، وزارت ارشاد بار دیگر پای مجوزهای صادره و همچنین تصمیمات شورای نمایش خود نایستاد و اکران فیلم سینمایی «عصبانی نیستم» را تا زمان نامعلوم به تعویق انداخت!
غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش، درباره مصوبات این هفته شورای صنفی نمایش گفت: «اصلی ترین بخش جلسه این هفته به موضوع اکران فیلم «عصبانی نیستم» اختصاص یافت. در این جلسه تهیهکننده و پخش کننده فیلم هم حضور داشتند. نهایتاً قرار بر این شد، به دلیل تراکم فیلم‌های در حال اکران، نمایش فیلم «عصبانی نیستم» به زمان دیگری موکول شود.»
فراتر از اکران شدن یا نشدن فیلمی چون «عصبانی نیستم»، روش به کار گرفته شده توسط سخنگوی شورای صنفی نمایش جالب توجه مي‌باشد که به جای بیان صداقت و عنوان سازی دلیل اصلی عدم اکران فیلم درمیشیان، از توجیه «تراکم فیلم‌هاي در حال اکران» استفاده مي‌کند.
فیلمی همیشه در صف اکران
با وجود آنکه این فیلم سینمایی، قرارداد خود را در شهریور ۱۳۹۳ در گروه سینما آفریقا به ثبت رساند و قرار شد پس از اکران فیلم خواب‌زده‌ها به نمایش درآید، در مهرماه همان سال، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستار عدم صدور مجوز اکران این فیلم و ۷ فیلم دیگر شد که از آنها با عنوان «فیلم‌های مرتبط با فتنه» نام برده شده‌است. به گفته احمد سالک «برخی فیلم‌ها با این که مجوز فیلمنامه و تولید دریافت کرده‌اند اما در هنگام ساخته شدن، به حاشیه رفته‌اند و نمایش آنها به مصلحت نظام نیست.» در آبان همان سال، علی جنتی، وزیر ارشاد وقت ایران، از عدم اکران این فیلم تا زمان اعمال سانسورهای جدید خبر داد و اعلام کرد که وی، شخصاً اقدام به مشاهده فیلم و میزان اعمال سانسور بر روی آن می‌نماید. در آخرین اعلام‌هاي شورای صنفی نمایش قرار بر این شد که این فیلم با توجه به مجوز ساخت و نمایش آماده اکران شود و زمان آن هم تعیین شد اما در نهایت این فیلم از اکران بازماند. آن زمان غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش، مدعی شد: «هر فیلمی که پروانه نمایش گرفته، می‌تواند همراه با پروانه نمایش و همچنین قرارداد اکران با سالن‌های سینمایی به شورای صنفی نمایش مراجعه کند و ما نیز موظفیم براساس آیین‌نامه قرارداد را ثبت کنیم. اینکه گفته میشود، ارشاد به ما فشار آورده که قرارداد فیلم‌های «عصبانی نیستم»، «آشغال‌های دوست داشتنی»، «پارادایس» و «خانه پدری» که پروانه نمایش دارند را ثبت نکنیم یا برای نمایش آنها منتظر دستور و یا نظر ارشاد بمانیم، صحت ندارد.» و در ادامه قرارداد این فیلم در شورای صنفی برای اکران در 29 آذرماه ثبت شد. در اندک فاصله ای که تا موعد اکران مانده بود و در شرایطی که قرار بود باران کوثری و نوید محمدزاده در اکران افتتاحیه این فیلم یک روز کامل بلیت‌فروشی کنند و بدین شکل تماشاگران را به سالن‌ها بیاورند، اعلام شد که به دستور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این فیلم تا اطلاع ثانوی اکران نخواهد شد.
در همین راستا محمدعلی ابطحی در واکنش به لغو اکران فیلم «عصبانی نیستم»، نوشت: بيانيه بسيج يك دانشگاه عليه این فيلم يك امر طبيعي و قابل فهمي است. مخالف اين فيلم هستند و حق دارند اعلام كنند. اما وقتي شوراي صنفي نمايش فيلم بعد از اين بيانيه عليرغم اعلام زمان اكران، نمايش فيلم را لغو مي‌كند، بدترين ضربه را به حاكميت سياسي و اقتدار نظام مي‌زنند. آن هم در زماني كه وزير ارشاد فعلي هم روحاني است، هم متدين است، هم جناحي نيست، هم قانون‌مدار، هم مورد تاييد مراجع تقليد و بزرگان نظام و بهانه سياسي مخالفت با شخص وزير وجود ندارد.ابطحی افزود: هنرمندان ستم‌هاي زيادي ديده‌اند. اين هم مي‌تواند يكي از آنان باشد. اما جداي از آن مسئولان حداقل براي نظام سياسي و اقتدار حكومت دل بسوزانند. اين كار مصداق بارز تضعيف نظام است كه با اين عنوان مجرمانه خيلي‌ها محاكمه شده‌اند و مجرم شناخته شده‌اند.
دولت تدبیر و امید در محک آزمون
در حالی که امید آن مي‌رفت این دولت با اکران فیلم‌هاي توقیفی و ایجاد راهکار برای جلوگیری از لغو کنسرت‌ها و مواردی از این دست به مشکلاتی که گریبانگیر جامعه هنری شده است، خاتمه بدهد و رنگ امید بپاشد و در این راستا برخی از فیلم‌هاي توقیفی روی اکران را دیدند اما با لغو اکران فیلم حساسیت برانگیز «عصبانی نیستم» این مسئله همچنان لاینحل باقی ماند. اکران این فیلم با همه حساسیت هایی که گروه‌هاي فشار دارند و با همه دغدغه‌مندی و اشتیاقی که علاقه مندان این فیلم برای دیدنش دارند، با اکران در شرایط کنونی مي‌توانست سرانجام این پرونده را معلوم کند و ضمن ایجاد اعتماد بین مردم، دل هنرمندان و خاتمه تنش توقیف فیلم ها، امتیازی برای دولت بگیرد. امتیازی که برابر با اعتمادی بی اندازه و رفع مشکلات موجود بود اما محافظه کاری دولت و به ویژه در حوزه فرهنگ و هنر گویا همچنان ادامه و دارد و معلوم نیست تا کی اکران فیلم «عصبانی نیستم» در هاله‌ای از ابهام خواهد ماند.
در ادامه واکنش‌ها به این فیلم ابراهیم داروغه‌زاده، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی نیز در توئیتر خود نوشت: فیلم سینمائی «عصبانی نیستم» دارای پروانه نمایش قانونی است و باتوجه به اصلاحات انجام شده هیچ مشکلی برای اکران عمومی نداشته و ندارد و حتما در زمان مناسب اکران خواهد شد. مخالفان فیلم نیز حتما پس از نمایش عمومی متوجه اشتباه در قضاوت زودهنگام شان خواهند شد.باید منتظر ماند و دید که سرانجام این فیلم روی اکران را خواهد دید یا نه!
