روحانیت در برابر روحانی؟

رئیس‌جمهور در بخشی از دیدار خود با وزیر و معاونان وزارت اقتصاد در ارتباط با لزوم نقد و نقادی سخن به میان آورد و در این میانه برای روشن‌تر شدن جدیت این موضوع اشاره ای به تاریخ اسلام می‌کند و مي‌گوید «در کشور ما معصوم نداریم، ضمن اینکه پیامبر اسلام (ص)هم به مردم اجازه انتقاد می‌دادند و بالاتر از مقام پیامبر در تاریخ وجود ندارد.» همین جمله های حسن روحانی اما با کمی پس و پیش بیان شدن و با کمی تاخیر به یکی از حاشیه های جدید برای او تبدیل شد تا جایی که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در محکومیت آن بیانیه داد اما در نهایت دفتر وی در واکنش به این حواشی از نقل نادرست سخنان وی سخن گفت، واکنشی که از سوی مخالفان دولت به عقب نشینی روحانی از سخنانش تعبیر شد.
حاشیه سازی‌هابه رهبری جامعه مدرسین
ماجرا از آنجا آغاز شد که برخی اعضای ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به این سخنان واکنش نشان دادند. آیت اله حسن ممدوحی نماینده مردم کرمانشاه در مجلس خبرگان رهبری در دوره چهارم و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یکی از معترضین به سخنان روحانی بود که با اشاره به متن نادرست از سخنان رئیس‌جمهور گفت: «گمان مي‌کنم این ناآگاهی است و گرنه شاید هدفی هم نداشته باشد ولی ناآگاه است.» آیت‌اله شیخ مهدی شب‌زنده‌دار استاد دروس عالی حوزه علمیه و دیگر عضو ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز همچون ممدوحی در واکنش به اظهارات روحانی گفت: «به‌خاطر عقاید شیعه و ولایت فقیه به اینجا رسیدید، و الّا شما چه جایگاهی داشتید که حالا هر روز درباره عقاید شیعه مناقشه می‌کنید؟ معلوم می‌شود در حوزه درست درستان را نخوانده‌اید. اینکه ما می‌گوییم درست درس بخوانید و فقه و اصول خود را درست کنید برای همین است. آدم بی‌سواد این حرف‌ها را می‌زند.» البته ماجرا به اظهارات تند اعضای این تشکل روحانی اصول‌گرا منتهی نشد و خود مجمع مدرسین نیز در این ارتباط بیالنیه ای صادر کرد و در ابتدای آن نوشت: «این روزها سخنانی از بعضی از مسئولان مبنی بر جواز نقد پیامبر اعظم (صلی اله علیه و آله و سلّم) و ائمه‌معصومین (صلوات اله علیهم) شنیده شد که بار دیگر یکی از مسلّمات اعتقادی که محل اجماع قاطبة مسلمین و همچنین یکی از اصول ضروری مذهب حقه تشیع اثنا عشری است را منکر شده‌اند.» این تشکل همچنین در بیانیه خود که به امضای آیت اله محمد یزدی رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضوفقهای شورای نگهبان رسیده است، آورد: « نفی عصمت رسول اکرم(صلی اله علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) مخالفت صریح با اسلام و مذهب تشیّع است. اکیداً توصیه می‌کنیم بعضی از مسئوولین از ورود به مسائل اعتقادی و تخصّصی فکری در اظهارات خویش پرهیز کنند و بجای آن تلاش خود را به حل مشکلات معیشتی و گرفتارهای اقتصادی مردم معطوف و آنچه مردم از شماها انتظار دارند گره‌گشائی از مسائل و مشکلات زندگی آنان است، نه اظهار نظر در مسائل اعتقادی و تخصصی که نه تنها گرهی از کار مردم باز نمی‌کند که افزون بر مشکلات دنیوی آنان، دین آنان را نیز با مشکل مواجه می‌کند.»
در پی این موضع گیری‌ها البته برخی دیگر از اصول‌گرایان نیز خاموش ننشستند و هر یک به سهمی در این ارتباط زبان به گلایه و مخالفت گشودند تا جایی که عزت اله ضرغامی رئیس پیشین صدا و سیمای جمهوری اسلامی و از چهره های اصول‌گرا نیز طی سخنانی در این رابطه گفت: «امام زمان(عج) هم قابل نقد است. از پیامبر هم که بالاتر نداریم. به پیامبر (ص) هم مي‌گفتند این سخن از شماست یا وحی الهی است!" اگر این جملات را به جای رئیس‌جمهور فعلی، رئیس‌جمهور قبلی می‌گفت چه مي‌شد؟ شاید کسانی که لباس روحانی به تن مي‌کنند سهمیه ی ویژه‌ دارند! »


رد حاشیه سازی‌ها از این سو
انتصاب چنین سخنان نادرستی به رئیس‌جمهور البته بدون پاسخ نماند و پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات نهاد ریاست‌جمهوری در روز یکشنبه و در پاسخ به وی در حساب توئیتری خود نوشت: «وظیفۀ خواص روشنگری است نه ابهام‌آفرینی. روحانی از اجازه نقد درحکومتِ معصوم گفت،نه ایجابِ نقدِ معصومین. پیرومذهبی هستیم که خدابه ملایک اجازه نقد میدهد(بقره30)،مولاعلی فرمان به نقد میدهد(خطبه 216)وامام‌صادق مي‌فرماید: بهترینِ برادران من کسی است که عیوبم رابه من هدیه کند.» اما این تنها واکنش از این سو نبود و در ادامه روز گذشته دفتر رئيس‌جمهور در واکنش به برخی حاشیه سازی های کذب پیرامون سخنرانی رئيس‌جمهور در دیدار وزیر و مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارایی، ضمن تکذیب انتساب این جمله به رئيس‌جمهور که «امام زمان (عج) هم قابل نقد است»، تاکید کرد: «باور و اعتقاد به عصمت انبیاء و ائمه معصومین(ع) از مسلمات قطعی تشیع است.» در مشروح این بیانیه آمده است: «در پی برخی حاشیه‌سازی‌ها پیرامون سخنرانی ریاست محترم جمهوری در دیدار وزیر و معاونان وزارت امور اقتصادی و دارایی (مورخ 18 دی ماه سال 96) به اطلاع می‌رساند: مطالبی همچون «قابل نقد بودن معصومین علیهم‌السلام» که با تقطیع و تحریف هدفمند جملات رئیس‌جمهور، ابتدائاً از سوی یک چهره سیاسی بیان شد و متاسفانه زمینه ساز قضاوت و موضع گیری گروهی از رسانه‌ها، اشخاص و برخی تشکل‌های حوزوی گردید؛ کاملاً کذب است و از جمله، به هیچ عنوان عبارت "امام زمان (عج) هم قابل نقد است" نه در سخنان ایشان وجود داشته و نه از آن قابل استنباط مي‌باشد. بدیهی است باور و اعتقاد به عصمت انبیاء و معصومین علیهم‌السلام از مسلمات قطعی مذهب تشیع است. حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی در بخشی از سخنرانی مورد نظر (که متن و فیلم کامل آن نیز در پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری منتشر شده و موجود است) بوضوح از ضرورت تحمل نقد در حکومت سخن می‌گویند و به عنوان شاهد مثال تاکید می‌کنند که حتی در دوره حکومت معصومین علیهم‌السلام هم آن بزرگواران به مردم اجازه می‌دادند نظرات و نقدهای خود را مطرح کنند. این نکته بیانگر سعه صدر، بزرگواری و تحمل در مشی حکمرانی معصومین و پذیرش نقد مردم و اظهارنظر آنها نسبت به اجزای حاکمیت و نه معصوم(ع) است. این جملات علاوه بر اینکه قرائن تاریخی، فقهی و کلامی بسیاری دارد، به معنای قابل نقد بودن معصومین (ع) نبوده و اینگونه نیز قابل استنباط نیست. از اصحاب رسانه، سیاسیون، تریبون‌داران، خطبا و خصوصا علمای ارجمند و فضلای محترم حوزوی انتظار می‌رود پیش از آنکه مطالب تحریف شده و بعضا هدفمند برخی چهره های سیاسی در رسانه‌ها را ملاک قضاوت و نقد قرار دهند؛ به اصل جملات بیان شده از سوی رئیس‌جمهور (که براحتی از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری president.ir در دسترس است) رجوع فرمایند.
دفاع روحانیون مستقل
اما در این میان مدافعین رئیس‌جمهور تنها در دولت ننشسته بودند چه آنکه برخی روحانین ارشد دیگر نیز از در دفاع از روحانی برآمدند. در همین ارتباط یک عضو جامعه روحانیت مبارز با بیان اینکه «ظاهرا مقصود آقای روحانی در این بحث کاملا برای برخی روشن و گویا نبوده است» تصریح کرد: «منظور ایشان این بود که آیا مي‌شود از پیغمبر سوال کرد و مي‌شود یا حتی نسبت به تصمیمی که پیغمبر گرفته است سوال، پرسش یا نقد کرد.» آیت اله سیدرضا اکرمی در تبیین اظهارات حسن روحانی در باب امکان نقد در حکومت معصوم با تاکید بر اینکه «ما باید بین وحی و رای تفکیک قائل شویم» اظهار کرد: «آنچه رسول اکرم فرموده حرف خداست جای بحث ندارد؛ چون کلام خداست اما ما در جنگ بدر داریم که رسول اکرم یک نقطه ای را برای عملیات در نظر گرفته بودند، یکی از اصحاب آمد گفت یا رسول اله آیا این مکان را به امر و دستور خدا انتخاب کردی یا به تشخیص خودت، پیغمبر فرمودند نه این تشخیص خودم است و آن فرد به حضرت قبولاند که این مکان برای دفاع مناسب نیست و باید مکان دیگری انتخاب شود و پیغمبر هم آن را قبول و مکان دیگری را انتخاب کردند. آقای روحانی منظورشان این است که ما مي‌توانیم از رسول اکرم سوال کنیم یا به کار او نقد بکنیم.»
آیت اله محسن غرویان استاد حوزه و دانشگاه یکی دیگر از روحانیون ارشدی بود که در واکنش به حملات اصول‌گرایان به حسن روحانی به دلیل آنکه گفته مردم در حکومت معصوم اجازه نقد دارند گفت: «این حرف رئیس‌جمهوری حرف درستی است و مردم می‌توانند در حکومت معصوم نسبت به عملکرد کارگزاران او که معصوم نیستند انتقاد داشته باشند.» او اضافه کرد: «آقای روحانی حرف درستی زده اند. هیچ کس نمی تواند ادعای عصمت بکند. معنای این حرف این است که به هر حال ممکن است هر کدام از مسئولان خطا و اشتباه کنند بنابراین قابل نقدند. اما مسئله معصومین جداست و آقای روحانی هرگز چنین مطلبی نگفتند که به معصوم پس از اثبات عصمتش مي‌توان اشکال وارد کرد و نقد داشت.» این استاد حوزه علمیه در همین حال یادآور شد: «اما اینکه در حکومت معصوم مردم قدرت نقد دارند حرفی دیگری و درستی است؛ مثلا ممکن است معصومی در راس حکومت باشد اما استاندارانش که زیر نظر او هستند مثل مالک اشتر که استاندار مصر بود معصوم نباشند. آن حکومت، حکومت معصوم است ولی یک استانداری و فرمانداری در یکی از بلاد کشور اسلامی در زمان معصوم یک کار خطا مي‌کند بنابراین مردم قدرت نقد دارند.»